Bảo tồn di sản văn hóa Phật giáo Afghanistan

Bộ sưu tập của nó kể một câu chuyện hùng tráng về nền văn hóa và lịch sử Afghanistan.

Nhưng nhiều năm xung đột quân sự Afghanistan đã làm hỏng bảo tàng. Bộ Ngoại giao ước tính rằng gần 70% bộ sưu tập của Viện Bảo tàng đã bị cướp phá hoặc bị phá hủy trong cuộc nội chiến và tiếp theo bởi luật lệ Taliban.

Giám đốc Viện Nghiên cứu Phương Đông thuộc trường đại học Chicago, Gil Stein nói: “Thực sự con người mạo hiểm cuộc sống của họ để bảo tồn di sản quý báu này. Điều cực kỳ quan trọng là chúng tôi giúp họ tổ chức bộ sưu tập này và duy trì nó, bởi nó là duy nhất không thể thay thế được”.

Hôm nay, một quan hệ đối tác giữa Viện Nghiên cứu Phương Đông thuộc trường Đại học Chicago và Bảo tàng Quốc gia Afghanistan đang giúp khôi phục lại Bảo tàng. Với sự hỗ trợ của Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ, các chuyên gia của Viện Nghiên cứu Phương Đông đang giúp nhân viên bảo tàng kiểm kê và chăm sóc những hiện vật vô giá mà họ vẫn giữ gìn.

Giám đốc Viện Nghiên cứu Phương Đông thuộc trường Đại học Chicago, Gil Stein cho hay; bộ sưu tập còn lại của Viện Bảo tàng này: “Gìn giữ kỷ lục các nền văn hóa và tôn giáo khác nhau, vốn là một phần của khu vực mà bây giờ trong Afghanistan hàng thiên niên kỷ”.

Các hiện vật từ nhiều nền văn hóa đã được phục hồi ở Afghanistan

Các hiện vật còn sót lại đã làm sáng tỏ một khu vực nằm ở ngã tư của vùng Cận Đông cổ đại và các nền văn hóa của Ấn Độ và Trung Quốc.

Bộ sưu tập bao gồm các vật thể ngoạn mục được buôn bán dọc theo Con Đường Tơ Lụa. Bởi vì đi lại quá tốn kém dọc theo tuyến đường này, chỉ có những vật phẩm có giá trị vượt trội đã làm cho cuộc hành trình chạm khắc ngà voi nội thất Ấn Độ, bát sơn mài từ Trung Quốc, sơn thủy tinh từ Rom, và một chiếc bình pha lê với hình ảnh lớn nhất của ngọn hải đăng cổ đại Alexandria.

Nhưng để chăm sóc đúng cho những hiện vật vô giá, Viện Bảo tàng cần phải kiểm tra các đồ vật trong sự chăm sóc của họ.

Phát triển một hệ thống kiểm kê kỹ thuật số mới là một quá trình phức tạp đòi hỏi sự hợp tác chặt chẽ của các nhà khảo cổ học ở Afghanistan và Hoa Kỳ, các nhà Bảo tàng học, các nhà Bảo tồn, và các chuyên gia về Công nghệ Thông tin. Nỗ lực này được hỗ trợ bởi một khoản tài trợ của Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ trị giá 2.8 triệu USD Hoa Kỳ, khoản viện trợ lớn nhất trong lịch sử của Viện Nghiên cứu Phương Đông.

Kể từ tháng 09 năm 2012, các nhóm kiểm kê đã ghi lại các thông tin về các đối tượng trong cơ sở dữ liệu bằng cả hai ngôn ngữ chính thức củ Dari và tiếng Anh. Nhân viên chụp ảnh các vật thể và ghi lại các thông tin về tình trạng của chúng, ghi nhận bất kỳ hư hỏng nào.

Cơ sở dữ liệu hiện nay cho phép các nhà Bảo tồn, Bảo tàng và các chuyên gia khác xác định vị trí các vật thể một cách nhanh chóng, xác định các hiện vật cần được bảo tồn ngay lập tức và tạo ra các kết nối có ý nghĩa giữa các hiện vật trong nhiều thế kỷ và địa điểm khác nhau ở Afghanistan. Công việc cơ sở dữ liệu cũng sẽ giúp thiết lập một tính chính xác của các hiện vật mỏng manh.

Trong một chuyến đi Kabul, thành phố ở phía Đông miền Trung của Afghanistan sắp tới, các chuyên gia của Viện nghiên cứu Phương Đông đã đưa ra các đề xuất bổ sung và cung cấp các thùng chứa Axit miễn phí để giúp tạo ra các vi khí hậu phù hợp hơn cho việc bảo quản các vật thể mỏng manh trong bộ sưu tập của viện Bảo tàng. Thêm vào đó, họ thảo luận về những khu vực cất giữ nào có thể được trang bị tốt hơn cho các hiện vật, nhà ở với những nhu cầu cụ thể về nhiệt độ và độ ẩm.

Ông Omara Khan Massoudi, giám đốc Bảo tàng Quốc gia Afghanistan ở Kabul nói: “Sự trợ giúp này của Viện Nghiên cứu Phương Đông đã giúp chúng tôi thực hiện công việc của mình một cách khoa học hơn. Đặc biệt quan trọng là họ đào tạo tất cả nhân viên để họ có thể học cách sử dụng cơ sở dữ liệu và làm thế nào để bảo tồn hiện vật của chúng tôi. Trước khi chúng tôi không biết trong trường hợp đó một hiện vật cụ thể được lưu trữ. Bây giờ chúng tôi sẽ có thể tìm thấy nó ngay lập tức”.

Ông Omara Khan Massoudi cho biết từ cơ sở dữ liệu thông tin sẽ có sẵn tại trang web của Viện Bảo tàng và cung cấp thông tin cho du khách truy cập tại Bảo tàng, trong đó có 25.000 người trong năm ngoái.

Ông Omara Khan Massoudi nói thêm: “Chúng tôi có một nền văn hóa rất phong phú và thu thập thông tin về các hiện vật sẽ giúp giới thiệu văn hóa đó cho các em thanh thiếu niên học sinh của chúng tôi và giải thích các đối tượng tốt hơn cho du khách thập phương hành hương thành phố Phật giáo cổ kính Mes Aynak”.

Mike T. Fisher, nhà khảo cổ học người Mỹ đứng đầu bộ phận nghiên cứu tại Bảo tàng Viện nghiên cứu Phương Đông cho biết; mối quan hệ hợp tác này đã thu thập được: “Những vật thể từ cuộc sống hàng ngày để giúp chúng ta nhìn thấy các kết nối thời gian không gian. Bộ sưu tập này cho thấy sự bền bỉ của một hồ sơ khảo cổ học chứng minh những thành tựu đáng kinh ngạc của những người sống ở Afghanistan từ thời kỳ Pôlithithi cho đến bây giờ”.

Theo Steve Camp, Giám đốc Điều hành của Viện Nghiên cứu Phương Đông kiêm Điều phối viên hành chính chính của dự án nói nỗ lực này đòi hỏi sự phối hợp hậu cần cẩn thận.

Dự án cung cấp cho nhân viên thường trú ở Kabul, tư vấn đến các thời gian ngắn hơn để việc trên các bộ sưu tập cụ thể và các đối tác ở Afghanistan cung cấp nhà ở, vận chuyển và cần thiết hậu cầu hàng ngày để làm việc tại Kabul trong vòng ba năm.

Steve Camp, Giám đốc điều hành của Viện Nghiên cứu Phương Đông nói: “Đây thực sự là một sự hợp tác quốc tế và chúng ta đều cảm thấy được đặc ân là một phần của nó.

Nhà khảo cổ học người Mỹ Laura Tedesco, Đại diện Văn hóa Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ nói rằng việc Bảo tồn Di sản Văn hóa là một phần quan trọng trong các nỗ lực của Hoa Kỳ nhằm hỗ trợ sự phát triển của Afghanistan đối với bản sắc dân tộc gắn kết và là chìa khóa cho việc thiết lập một quốc gia an toàn, thịnh vượng và bền bỉ hơn.

Laura Tedesco, tại Cục Nam và Trung Á tại Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ chia sẻ thêm rằng: “Bảo vệ Di sản văn hóa quốc gia Afghanistan, bao gồm các di tích lịch sử quan trọng, các địa điểm khảo cổ học, nghệ thuật dân gian truyền thống và các Viện Bảo tàng - cụ thể và Bảo tàng Quốc gia Afghanistan tại Kabul - sẽ giúp đảm bảo sự ổn định lâu dài”.

Ông Laura Tedesco, người thường xuyên thăm viếng nước Cộng hòa Hồi giáo Afghanistan cho biết; mặc dù gần đây gặp nhiều rắc rối của họ, người Afghanistan đánh giá di sản của họ và thường xuyên thăm Bảo tàng quốc gia Afghanistan.

Omara Khan Massoudi, Giám đốc Nhà Bảo tàng quốc gia Afghanistan ở Kabul, biết cách giữ bí mật. Cũng giống như người Pháp trong Thế chiến II biết che giấu các tác phẩm nghệ thuật ở vùng quê để tránh bị rơi vào tay quân Đức Quốc xã, Massoudi và một vài “tahilwidar” (những người giữ chìa khóa) đã bí mật thu vén kho tàng nghệ thuật cổ của Afghanistan đem cất giấu khi nhìn thấy đất nước rơi vào cảnh chiến tranh.

Và bây giờ, Massoudi cho rằng, đã đến lúc đưa kho tàng này ra ánh sáng. Ông nói: “Nếu chúng tôi không cất giấu chúng thì chắc chắn sẽ chẳng còn gì nữa. Đó là sự thật. Và những người biết sự thật đều giữ im lặng”.

Hiện nay, Nhà Bảo tàng Afghanistan được xây dựng lại nhờ sự giúp đỡ tài trợ của quốc tế. Và số khách tham quan tăng dần khoảng 6.000 người một năm.

Nhà kho của Nhà bảo tàng Afghanistan hiện nay đầy ắp những đồ tạo tác cổ mất cắp được nhân viên thuế quan các nước trên thế giới bắt giữ và trao trả lại cho Afghansitan, trong số đó có khoảng 5.000 tác phẩm trở về từ Thụy Sĩ và Đan Mạch.

Ngoài ra, hơn 4 tấn tác phẩm được Cảnh sát Anh tịch thu trong kho hàng ở sân bay Heathrow ở London đang chờ “hồi hương”. Tuy nhiên, trong tình hình thiếu thốn trang thiết bị an ninh và nhân lực, nhà bảo tàng vẫn tiếp tục bị đe dọa trước những vụ đánh bom liều chết.

Hiện người dân Afghanistan rất tự hào về lịch sử và di sản của họ, họ rất ngạc nhiên trước sự giàu có và vẻ đẹp di sản của họ được trưng bày.

Ảnh: Viện Bảo tàng Quốc gia Afghanistan và Jolyon Leslie

Vân Tuyền dịch