Bí quyết làm người tốt

Người sống có đạo đức là người thường đem lại niềm an vui và chan hòa tình yêu thương với tất cả mọi người không phân biệt người thân hay kẻ thù. Đạo đức là hoa thơm trái ngọt, là món ăn tinh thần không thể thiếu trong đời sống con người. Vì vậy, người phật tử phải là người có nhân cách tốt; muốn thế, chúng ta cần phải rèn luyện và gìn giữ năm điều đạo đức.

Người hay giết hại có đạo đức không? Thưa không! Người hay trộm cướp lừa gạt có đạo đức không? Thưa không! Người hay tà dâm lấy vợ người có đạo đức không? Thưa không! Người hay nói dối hại người có đạo đức không? Thưa không! Người hay uống rượu say sưa hoặc dùng các chất độc hại như xì ke, ma túy có đạo đức không? Thưa không! Vậy người con Phật…

Vì sao chúng ta cần phải làm người tốt? Làm người tốt để chúng ta có cơ hội giúp đỡ gia đình sống an vui, hạnh phúc và dấn thân phục vụ xã hội, đem tình thương đến với mọi người, sẵn sàng chia vui sớt khổ để làm vơi bớt nỗi đau bất hạnh. Đó là chất liệu sống cần thiết giàu lòng nhân ái, để ta hình thành một nhân cách phẩm chất đạo đức nơi mỗi con người. Một người sống có đạo đức là người không bao giờ dám làm các việc xấu ác, vì họ biết rõ nhân xấu ác sẽ đem đến quả khổ đau cho nhiều người.

Vậy đạo đức là gì? Đạo đức là những gì tốt đẹp trong mỗi con người, từ những ý nghĩ, lời nói, hành động đều làm cho người xung quanh cảm mến, ưa thích và có thể đem an vui, lợi lạc ngay trong hiện tại. Một con người có nhân cách đạo đức tốt phải phát xuất từ nội tâm trong sáng, thanh tịnh. Như vậy, đạo đức là cái tốt ở bên trong, được thể hiện hài hòa bởi hành vi giao tiếp, đối xử bình đẳng với mọi người không phân biệt thân hay thù. Người hay vị tha để giúp đỡ mọi người tùy theo khả năng, có khi giúp một lời nói để họ vượt qua cơn sợ hãi, một ly nước để giúp người qua cơn khát, hoặc nhiều hơn nữa là giúp một số tiền lớn để cứu người qua cơn hoạn nạn. 

Đạo đức là hoa thơm trái ngọt luôn bay ngược chiều gió, là món ăn tinh thần không thể thiếu trong cuộc sống cả nhân loại. Con người muốn có nhân cách đạo đức tốt cần phải rèn luyện từ tuổi ấu thơ và hãy nên nói không với các điều xấu ác, hãy nên nói có với các điều tốt lành. Vậy người sống có nhân cách đạo đức tốt là người thường xuyên biết chia vui, sớt khổ, sống chân thật, rộng lượng, biết kính trên nhường dưới, biết bao dung và tha thứ, biết thương yêu và giúp đỡ, biết hy sinh và chịu nhận phần thiệt về mình.  

Ảnh minh họa (Nguồn: Internet)

Bạch Cư Dị là một ông quan và là nhà thơ nổi tiếng thời Đường ở Trung Hoa. Đến tuổi trung niên, ông phát tâm tu học Phật pháp. Nghe đồn có một thiền sư chuyên ngồi trên chảng ba của một gốc cây cổ thụ đã ngộ đạo nên mọi người thường gọi là Thiền sư Ô Sào (ổ quạ). Tiếng lành vang xa, Bạch Cư Dị muốn tìm đến ngài để cầu thưa hỏi Phật pháp, mong nhận ra lẽ thật để tu hành. Vừa đến nơi ông đã thấy thiền sư ngồi trên cây, Bạch Cư Dị liền nói chỗ ở của thiền sư rất nguy hiểm. 

Thiền sư bình tĩnh nói rằng: “Chỗ ở của ông mới thật là nguy hiểm”. Bạch cư Dị nói: “Chỗ ở của con làm sao nguy hiểm bằng chỗ của thầy được?”. Thiền sư nói: “Ta tuy ngồi trên cao thấy như nguy hiểm nhưng là chỗ an toàn để tu tập chuyển hóa các phiền não tham-sân-si có tính cách hại người hại vật, nên không nguy hiểm mà còn có thể lợi ích cho nhiều người trong hiện tại và mai sau. Chính chỗ ông đang làm việc mới thật là nguy hiểm, bởi ông làm quan có quyền hành thế lực trong tay, nếu không phải là người liêm chính, chí công vô tư thì sẽ làm tổn hại cho nhiều người bởi lòng tham con người như giếng sâu không đáy, không cùng tận, không biết bao nhiêu mới gọi là đủ”. 

Sau khi nghe lời giải thích của thiền sư, ông mới hỏi thế nào là đại ý Phật pháp? Thiền sư trả lời:

Bạch Cư Dị đã từng tham cứu nhiều ngữ lục nên nghĩ thiền sư phải dùng thiền ngữ trả lời mới đúng. Ông tự hào mình đã thông đạt bí quyết nhà thiền nên khinh khỉnh nói rằng: “Câu này con nít tám tuổi trả lời cũng được. Hòa thượng dạy con nghe tầm thường quá!”. Thiền sư liền bồi tiếp một câu: “Nhưng ông già 80 tuổi làm cũng chưa xong”. Ngay nơi câu nói này, Bạch Cư Dị nhận ra yếu chỉ Phật pháp, sau đó phát tâm dựng một nhà trúc ở dưới gốc cây để thiền sư có chỗ nghỉ ngơi thuận tiện trong việc tu tập và giáo hóa chúng sinh.

Làm chủ bản thân qua thân miệng ý

Lời Phật dạy ngàn kinh muôn luận nhưng cuối cùng chỉ tóm gọn trong 4 câu kệ trên, chẳng qua nhân loại có nhiều phiền não trần lao nên Phật phải đưa ra nhiều vị thuốc. Mục đích của việc giáo dục nhân cách đạo đức không gì khác hơn là giúp cho con người nhận ra thân phận của mình để làm sao dựng lập đời sống gia đình phù hợp với sự vận hành của vũ trụ. Nghĩa là mọi người hãy luôn có ý thức trong việc chuyển hóa các tâm niệm xấu ác đang lỡ phát sinh vì sự mê lầm của chính mình, và chúng ta có thể tìm cách ngăn chặn những tư tưởng xấu có thể phát sinh bằng sự quán chiếu thường xuyên của tuệ giác từ bi. 

Không có con đường nào tốt đẹp hơn là con đường trở về nội tâm của chính mình, tâm chính là cội nguồn của hạnh phúc và khổ đau. Ta không cần phải tìm kiếm những gì ở nơi xa xôi mà ngay nơi con người chúng ta đã có đủ năng lực để mình nương tựa. Trong ta có đầy đủ tất cả những bình yên và hạnh phúc lâu dài nếu ta quyết tâm nương tựa chính mình. Ít ai nhận ra điều đó, nên con người cứ mãi lang thang làm khách phong trần mãi. Chính vì vậy, khi làm việc gì ta cũng mang theo “cái tôi” ích kỷ và như thế sẽ làm cho nhân loại khổ đau.

Con người ngày nay tiếp cận nền văn minh vật chất, hưởng thụ đầy đủ mọi nhu cầu cần thiết nhưng cũng là kẻ chịu khổ đau nhiều nhất vì sự ích kỷ của chính mình. Làm quan tức có phước báo nhiều đời, nhưng nếu sống không vì lợi ích tha nhân thì sẽ làm tổn hại cho nhiều người. Nên khi có quyền cao chức trọng, nếu người đó không có đức hạnh thì vô tình hại nước, hại dân, bởi thói quen chấp ngã và chiếm hữu. Vì vậy, thiền sư nói: “Chỗ của ông mới thật sự nguy hiểm, nếu ông sống không có đức hạnh”. 

Không làm các việc ác mà hay làm các việc lành tuy nghe đơn giản nhưng chỉ có người đức hạnh hay các vị Bồ tát mới kham nổi, còn chúng ta là hạng phàm phu tục tử nên hành cả đời chưa chắc xong. Nội một cái các tâm niệm xấu ác mà chúng ta chưa chắc đã chuyển hóa hết được, huống hồ là hay làm các điều tốt đẹp, nên thiền sư nói: “Ông già 80 tuổi làm cũng chưa xong”. Đó là một sự thật.

Khi có quyền cao chức trọng, chúng ta dễ dính mắc vào công danh sự nghiệp, nhất là đàn ông càng lớn tuổi lại càng bám vào quyền lực nhiều hơn nên rất hiếm người sống vì lợi ích tha nhân. Do đó, muốn làm người tốt và có nhân cách đạo đức phải là người phật tử thuần thành, giữ vững năm giới và tu thập thiện thì khả dĩ mới giúp nhân loại sống bình an và hạnh phúc thật sự. 

Thích Đạt Ma Phổ Giác