Sao quên được đêm 14 và đêm “rằm tháng 8, chúng tôi quây quần chơi đèn trung thu rồi hát vang mấy câu hát quen thuộc mà đến giờ vẫn nhớ dù đã đi qua cuộc đời mấy mươi năm qua “…Ánh trăng trắng ngà, có cây đa to, có thằng “cuội” già ôm một giấc mơ. Lặng yên ta nói cho “cuội” nghe. Ở trên trăng mãi làm chi…”. Mấy đứa con gái thì thích hát mấy câu ê a “…tết trung thu em xách đèn đi chơi. Em xách đèn đi khắp phố phường. Lòng vui sướng với đèn trong tay. Em múa ca trong ánh trăng rằm. Đèn ông sao với đèn cá chép. Đèn thiên nga với đèn bươm bướm…”.
Tôi chợt giật mình khi bắt gặp những đứa trẻ người Khơ Me ở vùng quê nghèo đang lui cui làm những chiếc lồng đèn bằng vỏ lon bia, loại phế liệu mà người ta có thể vứt đi bất cứ lúc nào. Xa một chút, một nhóm trẻ đang tất bật với những chiếc lồng đèn giấy dân dã, chân quê đủ màu sắc, đủ hình dạng.
Chúng cười rất hồn nhiên, sung sướng để chuẩn bị đón nhận những chiếc lồng đèn do chính tay chúng làm nên khi trung thu đã cận kề. Mà muốn khác cũng chẳng được đâu. Nhà chúng nghèo lắm, cái ăn, cái mặc đã khó thì lấy đâu tiền để mua lồng đèn đẹp như chúng bạn.
Tôi chợt nhớ về những chiếc lồng đèn của tuổi thơ mình. Hồi đó không có những vỏ lon bia như bây giờ mà chỉ có những hộp lon sữa bò hiệu “pho rơ mốt”. Chúng tôi khá vất vả khi phải đục lỗ vào thành hộp để kéo thành những lằn dài sau đó mới kéo bung ra để có những chiếc đèn hộp lon bên trong có đặt những đoạn đèn cầy đủ màu sắc. Chiếc đèn được gắn trên một chiếc lon khác làm “con lăn” được nối với một chiếc cần đẩy bằng tre hay trúc. Khi đẩy chiếc đèn quay tròn phát ra những tia sáng xoay tròn rất đẹp mắt kèm theo tiếng kêu lon lon của con lăn rất inh ỏi nhưng thật vui tai.
Xóm tôi có nhiều đứa có “hoa tay” nên thường làm đèn giấy. Gần tới trung thu là kéo nhau đi chặt trúc để làm đèn. Đứa vót trúc, đứa khác quấn lò xo, đứa cắt giấy thủ công. Nghèo thì mua giấy màu “đục”, sang thì mua giấy kiếng trong với các màu: đỏ, vàng, xanh lá cây… ở cái tiệm “chạp phô” đầu xóm. Cái chuyện vót trúc “đứt” tay máu chảy đầm đìa xảy ra như cơm bữa những không đứa nào bỏ cuộc. Vậy là hàng chục thứ đèn ra đời. Nào là đèn bướm bướm, xe tăng, tàu thủy, máy bay, ngôi sao 5 cánh… ra đời.
Nhớ lắm khi chúng tôi được người lớn dẫn đi chợ. Tôi cứ thèm thuồng nhìn ngắm và ao ước khi bắt gặp những chiếc đèn “kéo quân” đắt tiền, xinh đẹp cứ xoay tròn như mời mọc được treo bán trong các “tiệm” lớn kèn theo những hộp bánh trung thu hấp dẫn. Nhớ lắm những lần chơi đèn giấy bị gió lớn thổi tắt phải “mồi” lại nhiều lần. Có đứa bị đèn cầy làm cháy đèn ngồi khóc tức tưởi trong ánh trăng sáng quê nghèo.
Sao quên được đêm 14 và đêm “rằm tháng 8, chúng tôi quây quần chơi đèn trung thu rồi hát vang mấy câu hát quen thuộc mà đến giờ vẫn nhớ dù đã đi qua cuộc đời mấy mươi năm qua “…Ánh trăng trắng ngà, có cây đa to, có thằng “cuội” già ôm một giấc mơ. Lặng yên ta nói cho “cuội” nghe. Ở trên trăng mãi làm chi…”. Mấy đứa con gái thì thích hát mấy câu ê a “…tết trung thu em xách đèn đi chơi. Em xách đèn đi khắp phố phường. Lòng vui sướng với đèn trong tay. Em múa ca trong ánh trăng rằm. Đèn ông sao với đèn cá chép. Đèn thiên nga với đèn bươm bướm…”.
Nhà tôi nghèo nên chỉ đón trung thu bằng mấy phong bánh in nhưn đậu xanh rẻ tiền trong lời kể chuyện “Hằng Nga – Hậu Nghệ”, “Chú Cuội ngồi gốc cây đa của nội tôi. Nghèo nhưng vui và hạnh phúc biết bao.
Trung thu bây giờ đơn giản và hiện đại lắm rồi. Trẻ em tha hồ lựa chọn những loại đèn điện tử từ cao cấp đến bình dân với giá từ hàng triệu đến vài chục ngàn đồng. Muôn hình vạn trạng, đủ giá cả, đủ chủng loại, đủ màu sắc với những loại nhạc kèn phát ra từ những chiếc lồng đèn hiện đại. Có cả những chiếc lồng đèn “quái dị”, “ bạo lực” với giá “trên trời” nhưng vẫn bán chạy.
Buồn. Tiếc. Trẻ em bây giờ hiếm khi biết đến những câu chuyện huyền thoại đẹp, xưa thiệt là xưa về chú “Cuội”, về chị “Hằng”, về những chiếc đèn “quê” dân dã. Với tôi cứ cảm thấy bùi ngùi nhớ về quê cũ, về tuổi thơ mình với những chiếc đèn vỏ hộp sữa bò, những chiếc đèn giấy lung linh đêm rằm tháng tám sáng lèm lẹm trên cánh đồng quê trong lời kể ngọt ngào của nội tôi với những câu chuyện cổ tích xa xưa.
Phan Thị Anh Thư
Liên hiệp các hội văn học nghệ thuật TP Cần Thơ
450
21:37 06/10/2018
