TT.Thích Chân Quang thuyết về chủ đề “diệt trừ bản năng xấu”

Nhưng với con người thì cái giận của chúng ta khủng khiếp hơn, có thể thúc đẩy cho nhiều tội ác kinh hoàng. Một kẻ oán thù sát hại cả một gia đình, một ông vua giận dữ giết chết cả ba dòng họ, một bạo chúa dã man tàn sát cả một làng quê… Vì thông minh nên bản năng xấu của con người được khuếch đại lên nhiều lần so với con thú. 

Hoặc có bản năng nữa mà loài nào cũng có, đó là ái dục. Là tình yêu nam nữ rồi thành hôn nhân gia đình, chỉ trừ khi sinh lên cõi trời sắc giới thì lúc đó bản năng này mới tắt, người đó phải chứng từ sơ thiền hoặc chứng tam quả A na hàm thì bản năng này mới tắt, còn bình thường chúng sinh cứ lẩn quẩn trong bản năng ái dục này, ta gọi là bản năng tự nhiên, nhưng đó cũng là bản năng khi ta còn là chúng sinh, ở thân phận thấp kém. 

Rồi có bản năng nữa rất kỳ lạ mà chỉ có một số loài thông minh mới hiện ra, còn loài không thông minh thì không thấy lắm, đó là đố kỵ. Thấy người khác có gì hay thì mình cảm thấy khó chịu, đó là ganh tị nó tồn tại. Còn trường hợp sự khó chịu nó khởi lên thành những câu chê trách bới móc để hạ nhục sự thành công của người khác thì đó lại là hành vi xấu. Sự ganh tị đó trở thành một sự trù dập, sự công kích hèn hạ. 

Cuộc đời có những điều cay đắng như vậy. Cho nên, chúng ta luôn ước mong là trên đời này ai cũng khen nhau được, đừng ai chê ai. Điều buồn trên cuộc đời này là có những tiếng chê. Thấp thoáng đây đó, cái rỉ tai từ tai này qua tai kia đã làm cho cuộc đời này xấu đi, mất đẹp. Nếu cuộc đời này chỉ có những lời khen thì trái đất đây thực sự là thiên đường, vì chỉ có những người tốt, những người yêu thương nhau mới thích khen. 

Để biết rằng cuộc đời này là khổ đau hay hạnh phúc, chúng ta hãy nhìn vào tỷ lệ khen - chê. Nếu cứ nghe con người ta khen nhau thì ta biết trái đất đang trong giai đoạn thiên đường hạnh phúc. Ngược lại, cứ nghe những lời chê nhiều thì ta biết địa cầu này đang trong giai đoạn tăm tối khổ đau, tội lỗi…

Chúng ta vậy, trong bản năng của mình có nhiều điều xấu, mình có những cái tham lam, sân hận, ích kỷ… nhưng mà cố gắng kiềm chế lại, nhất là có tính xấu đố kỵ, thấy ai hay ai tốt được khen mình khó chịu, mình chê, nói móc hạ người ta xuống bớt… điều này làm cho thế giới đen tối đi. 

Nên nhớ, ta tiết kiệm lời khen cũng làm cho thế giới này bớt ánh sáng, mà ta siêng chê đúng là ta phủ bóng tối lên trần gian này… Do vậy, với người không đáng ta hổng khen, nhưng mà hễ bất cứ ai có gì hay thì ta khen cho nhiều, tức ta đem thêm ánh sáng cho thế gian này, đồng thời ta kiềm chế được bản năng xấu trong lòng mình là như vậy. 

So sánh giữa chúng sinh và các bậc thánh, sự khác biệt nằm ở chỗ đã diệt xong bản năng hay chưa. Với hạng phàm phu như chúng ta, tuy đang còn bị bản năng chi phối nhưng ta có hai thái độ. 

Một là thuận theo bản năng, hễ bản năng thúc đẩy sự tham lam thì ta tranh giành, thúc đẩy sân hận thì ta giận dữ hận thù, thúc đẩy ganh tị thì ta đố kỵ ngay… Đó là hạng phàm phu đang đi rất gần đến những cõi súc sinh, ngạ quỷ, địa ngục. 

Thứ hai là biết kiềm chế lại bản năng. Đây là hạng biết tu, họ vất vả chiến đấu với bản năng đó của mình. Nổi sân mà kiềm chế lại là rất khó, tâm đố kỵ vừa bí mật khởi lên trong tâm mà nhìn thấy được cũng rất khó… Dù vất vả nhưng chính vì còn chiến đấu với bản năng mà ta còn được làm người. Còn những ai sống buông thả theo bản năng thì ngày đọa vào những cõi giới thấp kém đau khổ là không còn xa nữa.