Tại sao đi Tây Tạng và Ladakh tôi luôn muốn ghé thăm hay gặp gỡ trò chuyện với người du mục?

Mỗi chuyến hành trình đến những vùng đất huyền bí như Tây Tạng hay Ladakh không đơn thuần là việc chiêm ngưỡng cảnh quan hùng vĩ hay những công trình kiến trúc cổ kính. Đối với tôi, việc tìm đến và tiếp cận với cộng đồng người du mục luôn là một ưu tiên, một cánh cửa để thực sự chạm vào linh hồn và bản sắc văn hóa nơi đây.

Điều này không phải là một lựa chọn ngẫu nhiên, mà xuất phát từ một nhận thức sâu sắc rằng đời sống du mục chính là cái nôi, là mạch nguồn nuôi dưỡng và định hình căn tính văn hóa đặc trưng của những vùng đất này.

Để làm rõ hơn, hãy thử soi chiếu qua những ví dụ khác:

Bạn sẽ khó lòng cảm nhận trọn vẹn tinh thần khám phá, sự kiên cường và tình yêu thiên nhiên mãnh liệt của người Na Uy nếu chỉ lướt qua những thành phố hiện đại mà bỏ qua lịch sử hàng ngàn năm họ gắn bó với Bắc Hải khắc nghiệt, với những làng chài nhỏ bé kiên cường bám trụ trước sóng gió. Chính cuộc sống đối mặt với thiên nhiên dữ dội ấy đã hun đúc nên cốt cách của họ.

Tương tự, làm sao có thể thấu hiểu trọn vẹn sự hào sảng, phóng khoáng và chất "miền Tây" rất riêng của người dân Đồng bằng sông Cửu Long Việt Nam nếu không một lần đặt chân xuống những cánh đồng phù sa màu mỡ, len lỏi qua những kênh rạch chằng chịt trĩu nặng tôm cá? Chính sự trù phú và cuộc sống gắn liền với sông nước đã tạo nên tính cách rộng mở và tấm lòng hiếu khách ấy.

Quay trở lại với Tây Tạng và Ladakh, đời sống của người dân nơi đây, đặc biệt là cộng đồng du mục, được định hình bởi một bối cảnh vô cùng đặc biệt:

Sự Cách Biệt Địa Lý và Điều Kiện Thiên Nhiên Khắc Nghiệt Tột Cùng: Họ sống trên những cao nguyên rộng lớn, lộng gió, nơi độ cao thử thách sự sống, mùa đông kéo dài và lạnh giá, nguồn tài nguyên khan hiếm. Chính sự khắc nghiệt này đã tôi luyện nên một tinh thần chịu đựng phi thường, sự thích nghi đáng kinh ngạc và một mối liên kết sâu sắc, tôn trọng tuyệt đối với tự nhiên. Họ không tìm cách chinh phục, mà học cách sống hòa hợp, nương tựa vào thiên nhiên.

Sự Đan Quyện Độc Đáo Giữa Văn Hóa Du Mục Cổ Xưa và Triết Lý Phật Giáo Kim Cương Thừa: Đây chính là điểm cốt lõi tạo nên sự khác biệt.

Văn hóa du mục mang đến sự tự do, phóng khoáng, khả năng di chuyển linh hoạt theo mùa để tìm kiếm đồng cỏ cho gia súc (chủ yếu là yak và cừu - những loài vật biểu tượng và là nguồn sống chính). Nó đề cao kinh nghiệm thực tiễn, sự quan sát tinh tế các quy luật tự nhiên và một cấu trúc xã hội cộng đồng chặt chẽ, tương trợ lẫn nhau.

Phật giáo Kim Cương Thừa, với những triết lý sâu sắc về luật nhân quả, luân hồi, lòng từ bi và trí tuệ, đã thấm sâu vào từng khía cạnh đời sống của người du mục. Nó không chỉ là tín ngưỡng, mà còn là kim chỉ nam cho hành xử, là nguồn an ủi và sức mạnh tinh thần giúp họ đối diện với khó khăn. Những lá cờ phướn lungta bay phần phật trên những ngọn đồi, những vòng kinh luân xoay đều trong những đôi tay chai sần, những câu thần chú Om Mani Padme Hum vang vọng giữa thảo nguyên bao la - tất cả đều là biểu hiện sống động của sự hòa quyện này.

Kết quả của sự kết hợp độc đáo này chính là những nét văn hóa riêng biệt, không thể tìm thấy ở bất kỳ đâu khác:

Lòng mộ đạo sâu sắc nhưng thực tế: Đức tin của họ không tách rời cuộc sống thường nhật. Họ cầu nguyện cho mùa màng tốt tươi, cho sự bình an của chúng sinh.

Sự kiên cường đáng kinh ngạc đi đôi với tâm thế chấp nhận vô thường: Họ đối mặt với bão tuyết, với sự mất mát gia súc, nhưng vẫn giữ vững niềm tin và tiếp tục cuộc sống với một sự bình thản đáng khâm phục, thấu hiểu lẽ vô thường của vạn vật. Những ai đi với mình chắc cũng hay gặp những cảnh này rồi

Lòng hiếu khách nồng hậu giữa sự cô lập: Mặc dù sống cách biệt, họ luôn sẵn lòng chia sẻ những gì mình có với khách lạ, một nét đẹp truyền thống được Phật giáo bồi đắp.

Nghệ thuật và thủ công mỹ nghệ độc đáo: Từ những tấm thảm dệt bằng lông yak đến những món đồ trang sức bạc chạm khắc tinh xảo, tất cả đều phản ánh thế giới quan, tín ngưỡng và cuộc sống du mục của họ.

Vì vậy, khi bạn tiếp xúc với một gia đình du mục, lắng nghe câu chuyện của họ, chia sẻ một tách trà bơ mặn nồng, hay đơn giản là quan sát cách họ sống hòa mình với thiên nhiên và thực hành đức tin, bạn không chỉ đang gặp gỡ những con người cụ thể. Bạn đang chạm vào bản thể văn hóa cốt lõi, nơi mà lịch sử, địa lý, tín ngưỡng và cuộc sống thường nhật hòa quyện làm một, tạo nên căn tính không thể trộn lẫn của người Tạng và người Ladakh.

Hoàng Lê Giang