Thứ sáu, 05/12/2025, 13:08 PM

Vì sao phải sám hối?

Thích Nhuận Tâm

Trong đời sống tu tập, “sám hối” không phải nghi thức mang tính tôn giáo đơn thuần, mà là nhu cầu tự nhiên của tâm người khi muốn trở về với sự trong sáng vốn có.

Đôi khi ta nghe ai đó nói: “Tôi đâu có làm gì nặng nề, việc nhỏ thì cần gì phải sám hối”. Nhưng chính những điều nhỏ, những niệm bất thiện thoáng qua, những lời vô ý làm người khác buồn, những hành vi mình nghĩ “không ai biết đâu” lại tích tụ và tạo nên sức nặng âm thầm trong lòng. Sám hối giúp ta tháo dần những nút thắt ấy.

Đức Phật dạy rằng tâm vốn thanh tịnh, chỉ vì vô minh, tham, sân, si che phủ nên ta thấy mình khổ. Sám hối chính là hành động “lau bụi” trên tâm. Bụi mới bám thì lau một cái là sạch, nhưng để lâu ngày thì dày lên, cứng lại, khó gột rửa. Vì thế người tu nào biết nhìn lại mình mỗi ngày, biết nhận lỗi sớm, chuyển hóa sớm thì tâm nhẹ và dễ tiến tu hơn rất nhiều.

Vì sao phải sám hối? 1 — Dù Tăng hay tục, hành pháp sám hối để tăng trưởng thiện căn, sạch bóng lỗi lầm. Ảnh minh họa

Sám hối trước hết là dám nhìn vào chính mình. Nhiều người có xu hướng đổ lỗi cho hoàn cảnh, cho người khác, cho tính cách. Nhưng nếu không nhận ra điều bất thiện nơi mình, thì sẽ không có điểm tựa để thay đổi.

Sám hối là giây phút ta dũng cảm soi tâm, thấy rõ mình đã nghĩ gì, nói gì, làm gì khiến bản thân bất an hay khiến người khác tổn thương. Khi thấy rõ rồi thì không còn chỗ cho trốn tránh hay bào chữa.

Thứ hai, sám hối giúp phá vỡ chu kỳ lặp lại của lỗi lầm. Người tu không sợ lỗi, chỉ sợ không biết lỗi. Bởi nếu không biết, ta sẽ tiếp tục phản ứng theo thói quen cũ, gieo nhân cũ và nhận quả cũ.

Sám hối là cách nhắc chính mình: “Việc này không nên làm nữa”, từ đó hình thành sự cảnh tỉnh và sức mạnh nội tâm để không tái phạm. Cũng giống như chỉnh hướng bánh lái chiếc thuyền, chỉ cần lệch một chút mà không điều chỉnh, thuyền sẽ đi xa khỏi bờ thiện lành.

Thứ ba, sám hối mở đường cho tâm khiêm hạ và lòng từ bi. Khi ta thấy rõ những uế nhiễm trong chính mình, ta bớt phán xét người khác. Khi thấy mình cũng từng sai, từng yếu đuối, ta dễ thông cảm hơn với những ai đang vật lộn với chính họ.

Vì vậy, người hay sám hối thường sống mềm mại, dễ thương, không cố chấp, không nóng nảy. Họ học được cách nhìn bằng con mắt thương yêu thay vì phán xét.

Trong đạo Phật, có hai cách sám hối: sám hối trước Tam bảo và sám hối với chính mình. Lạy Phật để sám hối không phải vì Phật “tha lỗi” hay “phạt lỗi”, mà vì khi đứng trước sự thanh tịnh tuyệt đối, ta dễ thấy những phần bất thiện trong chính mình.

Còn sám hối với tự thân là khoảnh khắc thành thật nhất: “Con biết lỗi rồi, con xin nguyện sửa đổi.” Khi tâm thành khởi lên, nghiệp xấu được làm nhẹ đi, như cục đá cứng rơi vào dòng nước đang chảy, dần dần mịn lại.

Điều quan trọng là sám hối không phải để chìm trong mặc cảm. Mặc cảm khiến tâm yếu đuối, còn sám hối đúng nghĩa khiến tâm mạnh lên. Người biết sám hối thì bước vào ngày mới với tâm nhẹ như mây: không nợ ai lời xin lỗi, không nợ chính mình sự sửa đổi.

Một điều nữa, sám hối cũng là chuyển hóa nghiệp. Nghiệp không phải số phận cố định; nghiệp đổi khi tâm đổi. Khi ta ăn năn chân thật, phát nguyện làm lành, tránh điều ác, nuôi dưỡng chánh niệm, thì dòng nghiệp bất thiện bị chặn lại và nghiệp thiện có cơ hội phát khởi. Cuộc đời một người có thể thay đổi chỉ từ một giây phút hối lỗi sâu sắc.

Cuối cùng, sám hối giúp ta sống tỉnh thức từng ngày. Thay vì để đến cuối đời mới nhìn lại, ta tập nhìn ngay trong hiện tại. Mỗi tối, khi nằm xuống, chỉ cần tự hỏi: “Hôm nay con đã làm điều gì khiến tâm không yên? Con có lặp lại lỗi cũ nào không? Con có thể làm gì tốt hơn vào ngày mai?”. Chỉ một vài phút như vậy mỗi ngày, tâm sẽ rộng dần, sáng dần, nhẹ dần.

Sám hối không làm ta nhỏ đi. Ngược lại, nó làm ta trưởng thành. Không ai hoàn hảo, nhưng người biết sửa mình là người đang đi đúng đường. Và mỗi lần sám hối là mỗi lần ta bước thêm một bước trên con đường trở về với chính mình - con đường của tự do và hạnh phúc chân thật.

CÙNG NHAU XIỂN DƯƠNG ĐẠO PHẬT

Tuân theo truyền thống Phật giáo, chúng tôi cung cấp tài liệu giáo dục Phật giáo phi lợi nhuận. Khả năng duy trì và mở rộng dự án của chúng tôi hoàn toàn phụ thuộc vào sự hỗ trợ của bạn. Nếu thấy tài liệu của chúng tôi hữu ích, hãy cân nhắc quyên góp một lần hoặc hàng tháng.

STK: 117 002 777 568

Ngân hàng Công thương Việt Nam

(Nội dung: Họ tên + tài thí Xiển dương Đạo Pháp)

Chuyện cô nữ tu ngoại đạo Sundarī và kỹ nữ Ciñcā-māṇavikā có sắc đẹp tuyệt trần nhưng lại mang thân phận thấp hèn, hạ liệt; và cả hai đều bị chết thảm, người thì bị giết rồi cái thây bị chôn trong đống rác, người thì bị đất rút với quả báo địa ngục; hai sự kiện ấy đã dấy sinh trong lòng hoàng hậu Mallikā không biết bao nhiêu là câu hỏi, về nhân quả đời này, đời kia cũng như sự “bí mật” của nghiệp!