Bà Nguyễn Thị Thanh An - trưởng đại diện Trung tâm Nghiên cứu nông nghiệp quốc tế Úc - cho biết giáo sư Võ Tòng Xuân là cố vấn người Việt Nam đầu tiên của Hội đồng cố vấn chính sách của Úc về nghiên cứu nông nghiệp quốc tế khoảng 25 năm trước.

Bà An xúc động viết: "Xin được bày tỏ lòng thành kính và tiếc thương vô hạn trước sự ra đi của giáo sư Võ Tòng Xuân - người luôn tâm huyết, phấn đấu không mệt mỏi vì sự phát triển của nông nghiệp Việt Nam, người luôn khích lệ và là tấm gương sáng cho biết bao thế hệ các nhà hoa học trẻ.

Người đã đặt nền móng cho mối hợp tác bền chặt giữa Úc và Việt Nam, nhất là trong lĩnh vực hợp tác nghiên cứu nông nghiệp. Xin được chia buồn cùng gia quyến trước nỗi đau thương mất mát to lớn này. Cầu mong bác yên nghỉ nơi Tây phương cực lạc!".

GS.TS Võ Tòng Xuân, nhà khoa học hàng đầu, có nhiều đóng góp cho nông nghiệp trong nước và thế giới, qua đời sáng 19/8 ở tuổi 84.

Những ngày cuối đời, GS Võ Tòng Xuân thường xúc động khi nhắc về học trò, trận chiến chống giặc rầy nâu, trăn trở khi nào nông dân giàu với cây lúa. Ông được mệnh danh là 'tư lệnh' chống giặc rầy nâu, lai tạo giống lúa.

Sức khỏe của ông giảm sút từ cơn nhồi máu cơ tim cách đây gần 2 năm, sau đó bác sĩ phát hiện thêm bệnh ung thư dạ dày. Ông Võ Tòng Anh - con trai GS Võ Tòng Xuân, kể hai tháng trước, dù hơi yếu ông vẫn trò chuyện với báo chí tại nhà riêng, người thân nhiều lần xin cắt ngang, nhắc ông uống thuốc. Những ngày cuối đời bên giường bệnh, ông trăn trở nhiều về đề tài xuyên suốt: Cây lúa và người nông dân; làm sao chuyển đổi cây trồng, vật nuôi thích ứng biến đổi khí hậu; nông dân làm giàu từ cây lúa...

"Cha hay kể về các học trò cũ, mắt rưng rưng mỗi khi nhắc lại công cuộc chống 'giặc rầy nâu', cải tạo đất phèn ở vùng Tứ Giác Long Xuyên, Đồng Tháp Mười một thời", ông Võ Tòng Anh nhớ lại.

Ở tuổi ngoài 80, GS Võ Tòng Xuân vẫn thích ngồi xe ôm, tắc ráng, đi cầu khỉ đến các vùng sâu xa để khảo sát thực địa.

GS.TS Nguyễn Ngọc Trân kể thời gian dài cùng với GS Xuân tham gia Ban Chủ nhiệm Chương trình Điều tra cơ bản tổng hợp Đồng bằng sông Cửu Long (1983-1990). Hai ông sinh cùng năm 1940, đều quê An Giang, nên có nhiều kỷ niệm với nhau, đặc biệt là những chuyến công tác qua các kênh rạch, cánh đồng phèn nặng ở Đồng Tháp Mười, Tứ giác Long Xuyên và rừng U Minh...

Chính những chuyến thực địa vượt qua nhiều cầu khỉ cheo leo đã giúp GS Xuân thành công trong cải tạo đất, nâng cao năng suất cây trồng. Vùng Bắc Long An và Hồng Ngự (Đồng Tháp) một thời nhiễm phèn nặng được ông hướng dẫn xây dựng hệ thống thủy lợi dẫn nước ngọt thau chua, rửa mặn. Vôi bột sau đó được rải để trung hòa axit trong đất, cải thiện tình trạng pH và tạo điều kiện thuận lợi cho cây trồng phát triển.

GS.TS Võ Tòng Xuân sinh ngày 6/9/1940 tại thị trấn Ba Chúc, huyện Tri Tôn, An Giang. Năm 1966, ông tốt nghiệp cử nhân hóa nông và được nhận làm nghiên cứu sinh tại Viện Nghiên cứu lúa quốc tế (IRRI, Philippines).

Năm 1971, đang công tác ở Viện IRRI, ông quyết định về nước, làm việc tại Viện Đại học Cần Thơ. Bốn năm sau ông lấy bằng "bác sĩ nông học" (tương đương tiến sĩ) ở Nhật Bản. Ông còn là tác giả nhiều công trình nghiên cứu giá trị phục vụ sản xuất nông nghiệp không chỉ trong nước mà còn cả quốc tế; "cha đẻ" nhiều giống lúa ngon ở Đồng bằng sông Cửu Long.

Trong cuộc cách mạng nông nghiệp, GS Xuân đóng vai trò quan trọng trong phổ biến giống IR36 trên các vùng thường xuyên bị sâu bệnh tấn công ở Đồng bằng sông Cửu Long, hợp tác với nông dân áp dụng các kỹ thuật cấy ghép tiên tiến.

Ông còn dành nhiều tâm huyết cho ngành giáo dục, cố gắng tìm những giải pháp nâng cao dân trí. Ngoài Hiệu trưởng và Hiệu trưởng danh dự Đại học Nam Cần Thơ, ông từng làm Phó hiệu trưởng Trường Đại học Cần Thơ, Hiệu trưởng Trường Đại học An Giang. GS được nhà nước phong tặng danh hiệu Anh hùng Lao động năm 1985, Nhà giáo nhân dân năm 1999, đại biểu Quốc hội khóa II, III, IV.

Trong sự nghiệp của mình, GS Xuân nhận nhiều giải thưởng, huân chương cao quý. Mới đây nhất, cuối năm 2023 ông là nhà khoa học Việt Nam đầu tiên nhận giải VinFuture với công trình Phát minh và phổ biến giống lúa kháng bệnh.

Tang lễ của ông sẽ được tổ chức tại Nhà tang lễ TP Cần Thơ, số 30A, đường Mậu Thân, phường An Nghiệp, quận Ninh Kiều. Lễ viếng từ 19h ngày 19/8, lễ truy điệu lúc 7h30 ngày 22/8, sau đó linh cữu an táng tại quê nhà thị trấn Ba Chúc, huyện Tri Tôn, An Giang.