(Được tu chỉnh lần 2 tại Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ III Giáo hội Phật giáo Việt Nam họp tại Hà Nội ngày 03-04 tháng 11 năm 1992)

LỜI NÓI ĐẦU

Trong gần hai ngàn năm hoằng pháp độ sinh trên đất nước Việt Nam và Hòa mình vào trong dân tộc, đạo Phật đã trở thành một tôn giáo của dân tộc. Với truyền thống yêu nước, Phật giáo Việt Nam bao giờ cũng là thành viên được tin cậy trong khối đại đoàn kết toàn dân, suốt dòng lịch sử dựng nước và giữ nước từ ngàn xưa, cũng như trong sự nghiệp giải phóng dân tộc ngày nay do Hồ Chủ tịch và Đảng Cộng sản Việt Nam lãnh đạo.

Nguyện vọng thống nhất Phật giáo đã thực hiện từ lâu, nhưng chưa được trọn vẹn. Nay trong bối cảnh dân tộc đã độc lập. Tổ quốc đã thống nhất, cả nước đang xây dựng chủ nghĩa xã hội, Phật giáo Việt Nam có đủ cơ duyên thống nhất thật sự để duy trì Chính pháp, góp phần tích cực cùng toàn dân đem lại vinh quang cho Tổ quốc, hòa bình an lạc, cho dân tộc và nhân loại.

Sự thống nhất này xây dựng trên nguyên tắc: thống nhất ý chí và hành động, thống nhất lãnh đạo và tổ chức, tuy nhiên, các truyền thống hệ phái cũng như các pháp môn và phương tiện tu hành đúng Chính pháp đều được tôn trọng, duy trì.

Lý tưởng giác ngộ chân lý hòa hợp chúng, hòa bình và công bằng xã hội của giáo lý đức Phật, nhằm phục vụ dân tộc, Tổ quốc và nhân loại chúng sinh là lập trường của Giáo hội Phật giáo Việt Nam.

Giáo hội Phật giáo Việt Nam là tổ chức Phật giáo duy nhất đại diện cho Phật giáo Việt Nam về mọi mặt quan hệ ở trong nước và nước ngoài.

Giáo hội Phật giáo Việt Nam hoạt động trong khuôn khổ Hiến pháp và Luật pháp của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam.

CHƯƠNG I

DANH HIỆU -  HUY HIỆU - TRỤ SỞ

Điều 1: Tổ chức Phật giáo Việt Nam cả nước lấy danh hiệu là Giáo hội Phật giáo Việt Nam, viết tắt là GHPGVN.

Điều 2: Huy hiệu của Giáo hội Phật giáo Việt Nam là hình tròn, vòng trong ở giữa có hoa sen trắng tám cánh, trên nền xanh lá cây đậm với gương sen 8 hột, vòng ngoài có chữ GIÁO HỘI PHẬT GIÁO VIỆT NAM.

Điều 3: Trụ sở của Giáo hội Phật giáo Việt Nam đặt tại chùa Quán Sứ, số 73 Phố Quán Sứ, Thủ đô Hà Nội.

CHƯƠNG II

MỤC ĐÍCH, THÀNH PHẦN

Điều 4: Mục đích của Giáo hội Phật giáo Việt Nam là điều hòa hợp nhất các hệ phái Phật giáo Việt Nam cả nước để hộ trì và hoằng dương Phật pháp, phục vụ dân tộc và Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa, góp phần Hòa bình an lạc cho thế giới.

Điều 5: Thành phần của Giáo hội Phật giáo Việt Nam gồm các hệ phái Phật giáo Việt Nam, các Tăng, Ni và các cư sĩ thuộc các hệ phái Phật giáo Việt Nam, gia nhập và chấp hành bản Hiến chương này.

Điều 6: Thành phần nhân sự các cấp của Giáo hội Phật giáo Việt Nam là những Tăng, Ni và cư sĩ tiêu biểu của các hệ phái, có công đức với Đạo pháp và dân tộc, trung thành với Tổ quốc.

Điều 7: Thành viên (Tăng, Ni, Cư sĩ) của Giáo hội có quyền đề cử, bầu cử, vào các cấp Giáo hội, có quyền thảo luận và biểu quyết các công việc của Giáo hội trong các kỳ Đại hội hay Đại hội của Giáo hội. Có nhiệm vụ chấp hành Hiến chương, nội quy và các Nghị quyết của Giáo hội, tuỳ hỷ hiến cúng vào các sinh hoạt phí của Giáo hội.

CHƯƠNG III

HỆ THỐNG TỔ CHỨC

Điều 8: Hệ thống tổ chức hành chính Giáo hội Phật giáo Việt Nam gồm:

1. Cấp Trung ương có Hội đồng Chứng minh và Hội đồng Trị sự.

Cấp Tỉnh, Thành là Ban Trị sự Tỉnh, Thành hội, Quận, Huyện được thành lập Ban Đại diện với chức năng quyền hạn được quy định theo qui chế do Giáo hội ban hành.

CHƯƠNG IV

HỘI ĐỒNG CHỨNG MINH

Điều 9: Hội đồng Chứng minh thành phần gồm có các vị Hòa thượng từ 70 tuổi đời, 50 tuổi đạo (Tỷ khiêu) trở lên (do cấp lãnh đạo Trung ương các tổ chức Phật giáo Việt Nam cả nước hiện hữu đề cử, được Đại hội Đại biểu Thống nhất Phật giáo Việt Nam suy tôn). Về sau, nếu có tăng thêm thì do Hội đồng Trị sự đề cử lên Thường trực Hội đồng Chứng minh thỉnh và được suy tôn trong Đại hội Trung ương Giáo hội hay trong Đại hội.

Điều 10: Hội đồng Chứng minh là cơ quan tối cao chủ trì những hoạt động tín ngưỡng, đạo pháp của Giáo hội, hướng dẫn những vấn đề thuộc Phật pháp, giới luật, lễ nghi trong Giáo hội, làm cố vấn Chứng minh, giám sát các hoạt động của Hội đồng Trị sự.

Điều 11: Các vị Hòa thượng trong Hội đồng Chứng minh tại vị vĩnh viễn, ngoại trừ trường hợp đặc biệt mới phải phế vị do quyết định của Hội đồng Chứng minh với đa số quá bán biểu quyết.

Điều 12: Hội đồng Chứng minh suy cử một Ban Thường trực gồm một vị Pháp chủ, các vị Phó pháp chủ, một vị Giám luật, một vị Chánh Thư ký, một Phó thư ký, Khi chưa hết nhiệm kỳ nếu có chức vị trong Ban Thường trực Hội đồng Chứng minh bị khuyết thì Ban Thường trực có thể thỉnh thành viên Hội đồng Chứng minh để bổ sung, Ban Thường trực Hội đồng Chứng minh có nhiệm vụ:

1.  Chứng minh các Đại hội Trung ương và Đại hội Giáo hội Phật giáo Việt Nam.

2. Hướng dẫn và giám sát các hoạt động của Giáo hội về mặt đạo pháp và giới luật.

3. Phê chuẩn tấn phong chức vị giáo phẩm Hòa thượng, Thượng tọa, Ni trưởng,  Ni sư của Giáo hội Phật giáo Việt Nam.

Điều 13: Nhiệm kỳ của Ban Thường trực Hội đồng Chứng minh là 5 năm, ứng với nhiệm kỳ của Hội đồng Trị sự.

CHƯƠNG V

HỘI ĐỒNG TRỊ SỰ

Điều 14: Hội đồng Trị sự thành phần có tối đa là 70 thành viên gồm các vị Hòa thượng, Thượng tọa, Đại đức, Tăng, Ni và cư sĩ của Giáo hội, do Ban Thường trực Hội đồng Trị sự tiền nhiệm đề cử và Đại hội Đại biểu Giáo hội Phật giáo Việt Nam bầu.

Thành viên của Hội đồng Trị sự có thể bị bãi miễn với đa số quá bán tổng số thành viên Hội đồng biểu quyết và đệ trình lên Ban Thường trực Hội đồng Chứng minh kính tường.

Điều 15: Hội đồng Trị sự là cơ quan lãnh đạo cao nhất về các mặt hoạt động của Giáo hội giữa hai kỳ Đại hội Đại biểu Giáo hội Phật giáo Việt Nam. Hội đồng Trị sự ấn định chương trình hoạt động hàng năm của Giáo hội theo đúng Nghị quyết của Đại hội Đại biểu Phật giáo Việt Nam, đôn đốc và kiểm soát việc thực hiện chương trình đó.

Điều 16: Hội đồng Trị sự có nhiệm vụ bầu cử Chủ tịch, suy cử Ban Thường trực Hội đồng Trị sự Giáo hội theo thành phần được quy định ở điều 20.

Điều 17: Ban Thường trực Hội đồng Trị sự Giáo hội có tối đa là 30 thành viên.

Điều 18: Ban Thường trực Hội đồng Trị sự Giáo hội thay mặt Hội đồng Trị sự điều hành các hoạt động và các ngành hoạt động của Giáo hội Phật giáo Việt Nam. Ban Thường trực Hội đồng Trị sự hoạt động theo quy chế của mình, có đệ trình Hội đồng Chứng minh kính tường.

Điều 19: Các ngành hoạt động của Giáo hội gồm có:

1.  Ban Tăng sự.

2.  Ban Giáo dục Tăng, Ni.

3.  Ban Hướng dẫn Nam Nữ cư sĩ Phật tử.

4.  Ban Hoằng pháp.

5.  Ban Nghi lễ.

6.  Ban Văn hoá.

7.  Ban Kinh tế Tài chính

8.  Ban Từ thiện Xã hội.

9.  Ban Phật giáo Quốc tế. 

10. Viện Nghiên cứu Phật học Việt Nam.

 Các Ban và Viện trên đây hoạt động theo nội quy riêng.

Điều 20: Thành phần Ban Thường trực Hội đồng Trị sự Giáo hội gồm có:

-   Chủ tịch.

-   Ba Phó Chủ tịch Thường trực.

-   Các Phó Chủ tịch.

-   Tổng thư ký.

-   Hai Phó tổng thư ký.

-   Các Uỷ viên thư ký.

-   Trưởng ban Tăng sự.

-   Trưởng ban Giáo dục Tăng, Ni.

-   Trưởng ban Hướng dẫn Nam nữ Phật tử.

-   Trưởng ban Hoằng pháp.

-   Trưởng ban Nghi lễ.

-   Trưởng ban Văn hoá.

-   Trưởng ban Kinh tế Tài chính.

-   Trưởng ban Từ thiện xã hội.

-   Trưởng ban Phật giáo Quốc tế.

-   Viện trưởng Viện Nghiên cứu Phật học Việt Nam.

-   Ba Phó ban Tăng sự.

-   Một Phó ban Kinh tế Tài chính.

-   Một Phó ban Từ thiện Xã hội.

-   Một Uỷ viên Thủ quỹ.

-   Một Phó Thủ quỹ.

-   Các Uỷ viên Kiểm soát.

Điều 21: Nhiệm kỳ của Hội đồng Trị sự là 5 năm.

Điều 22: Khi chưa hết nhiệm kỳ, nếu có chức vị trong Ban Thường trực Hội đồng Trị sự Trung ương Giáo hội bị khuyết, thì Ban Thường trực báo cáo đề nghị Hội đồng Trị sự bổ sung trong Đại hội gần nhất của Hội đồng. Trong khi chờ đợi, Ban Thường trực có thể cử người trong Ban Thường trực quyền kiêm nhiệm.

Điều 23: Chủ tịch Hội đồng Trị sự Giáo hội thay mặt Giáo hội về trước  pháp lý Nhà nước và quan hệ nước ngoài. Một trong hai Phó Chủ tịch Thường trực thay thế Chủ tịch khi Chủ tịch vắng mặt.

CHƯƠNG VI

TỈNH HỘI - THÀNH HỘI

Điều 24: Mỗi tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương có Tăng, Ni và cư sĩ Phật tử được thành lập một Tỉnh hội, Thành hội trực thuộc Trung ương Giáo hội do một Ban Trị sự điều hành. Ban Trị sự không quá 30 thành viên, bầu ra Ban Thường trực gồm có:

-     Một Trưởng Ban Trị sự.

-     Các Phó trưởng ban, trong đó có một Phó trưởng ban thường trực.

-     Các uỷ viên phụ trách các ngành thể theo các Ban Trung ương.

-     Một Chánh Thư ký.

-     Một phó Thư ký.

-     Một Tài chính.

-     Một Thủ quỹ

-     Một Kiểm soát.

Nơi nào không đủ điều kiện thành lập Ban Trị sự Tỉnh hội, Thành hội thì lập một Ban đại diện gồm có: Một Chánh đại diện, hai Phó đại diện, một Thư ký và một Thủ quỹ.

Điều 25: Ban Trị sự do Đại hội Đại biểu Tăng, Ni cư sĩ Phật tử thuộc Tỉnh hay thành phố trực thuộc Trung ương bầu cử trong hàng Tăng, Ni và cư sĩ Phật tử tại địa phương, được Ban Thường trực Giáo hội chuẩn y bằng quyết định.

Trưởng Ban Trị sự phải là Tăng sĩ. Nếu cần Ban Trị sự có thể thỉnh chứng minh cố vấn trong hàng Hòa thượng, Thượng tọa tại địa phương.

Điều 26: Nhiệm kỳ của Ban Trị sự là 5 năm.

Điều 27: Huyện, quận nếu có Tăng, Ni và cư sĩ Phật tử, Ban Trị sự Tỉnh hội, Thành hội có thể bổ nhiệm một Ban đại diện gồm: Một Chánh đại diện, một Phó đại diện, một Thư ký trong hàng Tăng, Ni, Phật tử ở địa phương. Nếu Ban Đại diện có nhu cầu, thì có thể mời thêm các vị cố vấn hoặc trj lý hay chấp sự viên.

Những xã, phường nếu có Tự, Viện, Tịnh xá, Tịnh thất,  Niệm Phật đường, có Tăng, Ni và cư sĩ Phật tử, xét thấy cần thiết Ban Trị sự Tỉnh, Thành hội có thể bổ nhiệm các đại diện tại địa phương đó, để giúp quận, huyện liên hệ với các cơ sở của Giáo hội về mặt sinh hoạt tín ngưỡng.

Điều 28: Đơn vị cơ sở của Giáo hội Phật giáo Việt Nam là các Tự, Viện, Tịnh xá, Tịnh thất,  Niệm Phật đường.

CHƯƠNG VII

ĐẠI HỘI - HỘI NGHỊ

Điều 29: Đại hội Đại biểu Giáo hội Phật giáo Việt Nam họp 5 năm một kỳ, do Chủ tịch Hội đồng Trị sự Giáo hội triệu tập để:

1.  Kiểm điểm hoạt động của Giáo hội trong 5 năm qua.

2.  Ấn định chương trình hoạt động 5 năm tới.

3.  Bầu Hội đồng Trị sự.

4.  Sửa đổi Hiến chương của Giáo hội nếu cần và thông qua Hiến chương sửa đổi.

Điều 30: Thành phần Đại hội Đại biểu Giáo hội Phật giáo Việt Nam gồm:

-  Hội đồng Chứng minh.

-  Hội đồng Trị sự.

-  Đại biểu các Tỉnh hội, Thành hội do Đại hội Đại biểu các Tỉnh hội, Thành hội cử.

Ban Thường trực Hội đồng Trị sự Giáo hội sẽ quyết định số lượng đại biểu của Đại hội và số đại biểu của mỗi địa phương tham dự Đại hội.

Đại hội quyết định theo đa số đại biểu có mặt, trừ trường hợp có sửa đổi Hiến chương quy định ở điều 46. Số đại biểu có mặt phải là quá nửa tổng số đại biểu Giáo hội Phật giáo Việt Nam.

Điều 31: Đại hội Hội đồng Chứng minh do Pháp chủ triệu tập 5 năm một kỳ, để:

-  Kiểm điểm Phật sự của Giáo hội đã thi hành.

-  Duyệt xét chương trình Phật sự sẽ thi hành.

-  Suy cử Ban Thường trực Hội đồng Chứng minh.

Điều 32: Khi cần, Pháp chủ có thể triệu tập Đại hội Hội đồng Chứng minh bất thường, do Ban Thường trực Hội đồng Chứng minh chấp thuận hoặc do quá nửa tổng số thành viên Hội đồng Chứng minh đề nghị.

Điều 33: Đại hội Trung ương Giáo hội Phật giáo Việt Nam do Chủ tịch Hội đồng Trị sự Giáo hội triệu tập mỗi năm một kỳ để:

-    Kiểm điểm hoạt động một năm qua.

-    Căn cứ nghị quyết của Đại hội thảo luận và ấn định chương trình hoạt động trong năm tới.

-    Thảo luận và ấn định những vấn đề về tổ chức và nhân sự của Giáo hội, nếu có.

Thành phần Đại hội Trung ương Giáo hội gồm:

-    Thường trực Hội đồng Chứng minh.

-    Hội đồng Trị sự.

-    Ban Thường trực Hội đồng Trị sự Giáo hội Phật giáo Việt Nam.

Điều 34: Khi cần thiết, Chủ tịch Hội đồng Trị sự Giáo hội có thể triệu tập Đại hội Trung ương Giáo hội bất thường sau khi Ban Thường trực Hội đồng Trị sự Giáo hội biểu quyết, hoặc do quá nửa tổng số thành viên Hội đồng Trị sự đề nghị. Thành phần Đại hội Trung ương bất thường, thể theo thành phần Đại hội Trung ương quy định ở điều 33.

Điều 35: Đại hội Đại biểu các Tỉnh hội, Thành hội do Trưởng Ban Trị sự triệu tập 5 năm một kỳ để:

- Kiểm điểm hoạt động trong 5 năm qua.

- Căn cứ Nghị quyết Đại hội Đại biểu Giáo hội Phật giáo Việt Nam và các Nghị quyết Đại hội Trung ương Giáo hội để thảo luận, ấn định chương trình hoạt động của Tỉnh hội, Thành hội 5 năm tới.

- Bầu Ban Trị sự Tỉnh hội, Thành hội.

Thành phần và số lượng đại biểu dự Đại hội Tỉnh hội, Thành hộị do Thường trực Ban Trị sự ấn định. Đại hội Đại biểu các Tỉnh hội, Thành hội quyết định theo đa số đại biểu có mặt, phải quá nửa tổng số Tỉnh hội, Thành hội.

Điều 36: Đại hội Ban Trị sự Tỉnh hội, Thành hội do Trưởng Ban Trị sự triệu tập 6 tháng một kỳ để kiểm điểm và hoạch định chương trình hoạt động và cử Đại biểu dự Đại hội, (nếu đến kỳ Đại hội của Giáo hội). Trưởng Ban Trị sự có thể triệu tập Đại hội bất thường của Ban Trị sự nếu cần thiết và phải được hai phần ba tổng số thành viên thường trực Ban Trị sự biểu quyết.

CHƯƠNG VIII

GIÁO PHẨM

Điều 37: Được tấn phong Hòa thượng những Thượng tọa từ 60 tuổi đời, 40 tuổi đạo trở lên, có đạo hạnh, có công đức với đạo pháp và dân tộc, do Ban Trị sự Tỉnh hội, Thành hội đề nghị lên Ban Thường trực Hội đồng Trị sự Trung ương Giáo hội để xét duyệt, đệ trình Thường trực Hội đồng Chứng minh phê chuẩn, được Đại hội hay Đại hội Trung ương Giáo hội tấn phong với một Nghị quyết và Giáo chỉ.

Điều 38: Được tấn phong Thượng tọa những tăng sĩ từ 45 tuổi đời, 25 tuổi đạo trở lên có đạo hạnh, công đức với đạo pháp và dân tộc do Ban Trị sự Tỉnh hội, Thành hội đề nghị lên Ban Thường trực Hội đồng Trị sự Giáo hội xét duyệt, đệ trình Thường trực Hội đồng Chứng minh tấn phong với một Giáo chỉ.

Điều 39: Cấp bực giáo phẩm của Ni chúng là Ni trưởng và Ni sư. Tiêu chuẩn và điều kiện để tấn phong giáo phẩm của Ni chúng như quy định của hàng Tăng giới ở điều 37 và 38.

 Điều 40: Danh xưng của Tăng, Ni, cư sĩ Phật tử trong Giáo hội Phật giáo Việt Nam được quy định đúng theo Tăng giới luật Phật.

 CHƯƠNG IX

TUYÊN DƯƠNG  CÔNG ĐỨC - KỶ LUẬT

Điều 41: Thành viên của Giáo hội có nhiều thành tích với đất nước và công đức với đạo pháp sẽ được Giáo hội tuyên dương.

Thành viên vi phạm Hiến chương, nội quy của Giáo hội, tuỳ theo lỗi nặng, nhẹ, Giáo hội sẽ xử lý thích đáng.

Thành viên có các hoạt động làm thương tổn đến thanh danh, đến sự Hòa hợp, đến quyền lợi của Giáo hội, phương hại đến khối đại đoàn kết toàn dân, đến Hòa bình, độc lập, thống nhất của Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa, Giáo hội sẽ xử lý nghiêm minh.

Các thành viên bị khai trừ, sau khi biết hối cải, có thể xin gia nhập lại Giáo hội. Thành viên nào mất quyền công dân, thì mất quyền hạn thành viên Giáo hội. Khi nào được phục hồi quyền công dân thì có thể được xin phục hồi quyền hạn thành viên Giáo hội.

Điều 42: Việc tuyên dương công đức đối với thành viên thường, do Ban Trị sự Tỉnh hội, Thành hội quyết định, đối với thành viên trong Ban Trị sự Tỉnh hội, Thành hội do Ban Thường trực Hội đồng Trị sự Giáo hội quyết định, đối với thành viên Hội đồng Trị sự, do hai phần ba thành viên Hội đồng Trị sự biểu quyết và được Ban Thường trực Hội đồng Chứng minh ấn chứng.

Điều 43: Việc thi hành kỷ luật đối với thành viên thường do Ban Trị sự quyết định. Đối với thành viên trong Ban Trị sự Tỉnh hội, Thành hội do Ban Thường trực Hội đồng Trị Giáo hội quyết định, đối với thành viên Hội đồng Trị sự, do hai phần ba tổng số thành viên Hội đồng Trị sự Trung ương biểu quyết và đệ trình Ban Thường trực Hội đồng Chứng minh kính tường.

 Điều 44: Đối với những Tăng, Ni vi phạm về giới luật thì ngành Tăng sự các cấp phối hợp cùng Ban Đại diện và Ban Trị sự căn cứ luật Phật chế để xét xử và giải quyết. Trường hợp không giải quyết được, Ban Trị sự trình lên Ban Thường trực Hội đồng Trị sự để trình lên Ban Thường trực Hội đồng Chứng minh xử lý theo luật Phật. 

CHƯƠNG X

TÀI CHÍNH

Điều 45: Tài chính của Giáo hội Phật giáo Việt Nam gồm có:

1.   Niên liễm do thành viên đóng góp.

2.  Tài vật hiến cúng hợp pháp.

3. Tài vật do Giáo hội tự tạo hợp pháp.

CHƯƠNG XI

SỬA ĐỔI HIẾN CHƯƠNG

Điều 46: Chỉ có Đại hội Đại biểu Giáo hội Phật giáo Việt Nam mới có quyền sửa đổi Hiến chương này và phải được 2/3 tổng số đại biểu Đại hội biểu quyết.

Điều 47: Dự án sửa đổi Hiến chương do Hội đồng Trị sự đề nghị lên Đại hội.

Hiến chương này gồm có 11 chương và 47 điều được Đại hội đại biểu thống nhất Việt Nam cả nước soạn, duyệt, nhất trí thông qua và biểu quyết năm 1981, được tu chỉnh lần I tại Đại hội Đại biểu Phật giáo toàn quốc lần thứ II năm 1987. Nay được Đại hội Đại biểu Phật giáo toàn quốc lần thứ III tu chỉnh bổ sung thông qua và biểu quyết ngày 04 tháng 11 năm 1992. Chủ tịch Hội đồng Trị sự Giáo hội Phật giáo Việt Nam ban hành sau khi được Chính phủ nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam phê chuẩn.

Hà Nội, ngày 04 tháng 11 năm 1992

TM. ĐOÀN CHỦ TỊCH ĐẠI HÔI



Trích theo tài liệu: Giáo hội Phật giáo Việt Nam từ Đại hội đến Đại hội (1981 - 2012) - Người thực hiện: Nguyễn Đại Đồng - Nhà xuất bản Tôn giáo 2012.