Chủ nhật, 14/12/2025, 13:41 PM

Tỉnh thức với vật chất

Lâm Ngọc Hạnh

Chúng ta đang sống trong một thời đại mà vật chất hiện diện dày đặc hơn bao giờ hết. Mua sắm chỉ cần một cú chạm, sở hữu diễn ra trong vài giây, và thước đo thành công nhiều khi được quy đổi bằng những gì có thể nhìn thấy.

Giữa dòng chảy ấy, tỉnh thức với vật chất không có nghĩa là phủ nhận hay bài xích đời sống tiện nghi, mà là học cách sống cùng vật chất mà không bị vật chất dẫn dắt.

Vật chất tự thân không có lỗi. Một căn nhà, một chiếc xe, một món đồ tiện ích đều chỉ là phương tiện. Vấn đề bắt đầu khi ta đặt giá trị của mình lên chúng. Khi ta nghĩ mình “là” những gì mình “có”, thì mỗi mất mát nhỏ cũng trở thành một tổn thương lớn. Sự bất an không đến từ việc thiếu, mà từ sự đồng nhất hóa bản thân với vật chất.

Tỉnh thức với vật chất 1 — Sống tỉnh thức với vật chất là học cách sử dụng mà không lệ thuộc.

Tỉnh thức với vật chất bắt đầu từ việc nhìn lại động cơ sở hữu. Ta mua món đồ này vì thật sự cần, hay vì sợ thua kém? Ta nâng cấp vì tiện lợi, hay vì muốn chứng tỏ? Khi không nhìn rõ động cơ, vật chất âm thầm trở thành công cụ nuôi dưỡng so sánh, ganh đua và lo lắng. Khi nhìn rõ, ta có quyền lựa chọn khác.

Một dấu hiệu của thiếu tỉnh thức là cảm giác không bao giờ đủ. Mua xong món này, ta lại nghĩ đến món khác. Có rồi vẫn thiếu. Đó không phải vì đời sống còn nhiều nhu cầu, mà vì tâm chưa biết dừng. Vật chất không lấp được khoảng trống nội tâm. Nó chỉ làm ta bận rộn hơn trong việc tìm kiếm, nhưng không giúp ta an ổn hơn trong hiện tại.

Sống tỉnh thức với vật chất là học cách sử dụng mà không lệ thuộc. Ta chăm sóc đồ đạc, nhưng không để chúng chi phối niềm vui. Ta giữ gìn tài sản, nhưng không xem đó là nơi nương tựa duy nhất. Khi đồ hư, ta sửa. Khi mất, ta buồn, nhưng không sụp đổ. Thái độ ấy đến từ việc hiểu sâu về vô thường: mọi thứ đến rồi đi, kể cả những gì ta từng rất quý.

Tỉnh thức còn thể hiện ở sự tiết chế. Không phải vì khổ hạnh, mà vì tôn trọng chính mình và môi trường sống. Mỗi lần mua thêm một món đồ không cần thiết, ta không chỉ tiêu tiền, mà còn tiêu năng lượng, tài nguyên và thời gian của nhiều người khác. Khi tiêu dùng có ý thức, ta đang sống chậm lại và nhẹ hơn, cả trong nhà mình lẫn trong tâm mình.

Một khía cạnh quan trọng khác là biết ơn vật chất. Chiếc áo ta mặc, bát cơm ta ăn, ngôi nhà ta ở đều là kết quả của rất nhiều nhân duyên. Khi biết ơn, ta dùng đồ cẩn thận hơn, bớt phung phí hơn. Biết ơn giúp ta chuyển từ tâm chiếm hữu sang tâm trân trọng. Và khi trân trọng, ta không còn cần quá nhiều để thấy đủ.

Tỉnh thức với vật chất không đòi hỏi ta phải thay đổi đột ngột. Chỉ cần bắt đầu từ những điều nhỏ: dọn bớt đồ không dùng, mua chậm lại một nhịp, hỏi mình một câu trước khi chi tiền. Những thực tập nhỏ ấy giúp ta dần tách mình ra khỏi cơn lốc tiêu thụ vô thức.

Cuối cùng, tỉnh thức với vật chất là nhớ rằng giá trị con người không nằm ở những gì có thể cất giữ, mà ở cách ta sống, cách ta đối xử với nhau và với chính mình. Vật chất có thể làm đời sống tiện nghi hơn, nhưng không thể thay thế cho bình an. Khi ta biết dùng vật chất đúng chỗ, nó trở thành người bạn. Khi ta bám chấp, nó trở thành gánh nặng.

Sống tỉnh thức với vật chất không làm ta nghèo đi. Ngược lại, nó làm ta giàu hơn - giàu sự tự do, giàu sự nhẹ nhõm, và giàu khả năng sống trọn vẹn với những gì đang có.

CÙNG NHAU XIỂN DƯƠNG ĐẠO PHẬT

Tuân theo truyền thống Phật giáo, chúng tôi cung cấp tài liệu giáo dục Phật giáo phi lợi nhuận. Khả năng duy trì và mở rộng dự án của chúng tôi hoàn toàn phụ thuộc vào sự hỗ trợ của bạn. Nếu thấy tài liệu của chúng tôi hữu ích, hãy cân nhắc quyên góp một lần hoặc hàng tháng.

STK: 117 002 777 568

Ngân hàng Công thương Việt Nam

(Nội dung: Họ tên + tài thí Xiển dương Đạo Pháp)

Trong cuộc đời, mỗi chúng ta đều có bạn. Có người nhìn mẹ cha là bạn che chở; có người xem thầy cô, sách vở là bạn tri thức của mình; có người xem tiền bạc, danh vọng là bạn để thỏa mãn cái mà mình yêu thích. Vì thế, hãy chọn bạn mà chơi. Có câu: “Gần mực thì đen, gần đèn thì sáng”.