Đương thời có một thôn làng với khoảng hơn 500 gia đình thuộc dòng dõi Phạm Chí. Trong đó có 500 Phạm Chí trẻ tuổi và họ tu theo pháp Phạm Chí. Với bản tính kiêu mạn, bất kính người lớn tuổi, cao ngạo tự đại, và họ cho đó là lẽ thường.

Có một hôm, 500 Phạm Chí bỗng nhiên bàn luận với nhau rằng:

- Đạo nhân Gautama (Cồ Đàm) tự xưng là Phật, có trí tuệ vô ngại của Ba Minh, và chẳng ai dám luận nghị. Chúng ta hãy thỉnh Ngài đến luận nghị, và vặn hỏi muôn việc để biết hư thực thế nào?

Và thế là, họ liền chuẩn bị những phẩm vật cúng dường và nghênh thỉnh Đức Phật đến. Bấy giờ Phật cùng các đệ tử đi vào trong thôn của các Phạm Chí. Tiếp đến Đức Phật ngồi xuống và lấy nước rửa tay. Khi đã ăn xong, Ngài rửa tay sạch sẽ.

Đương lúc ấy có đôi vợ chồng Phạm Chí lớn tuổi và họ cùng đi xin ăn ở trong thôn này. Phật biết họ vốn là những người giàu sang vô cùng và ông lão từng làm quan lớn.

Nhân đó Phật liền hỏi các Phạm Chí trẻ tuổi rằng:

- Các người có biết ông lão thuộc dòng dõi Phạm Chí đó chăng?

Mọi người đều đáp rằng:

- Dạ biết!

Đức Phật lại hỏi rằng:

- Có biết ông ta từng là người như thế nào không?

Đáp rằng:

- Dạ thưa, ông ta vốn từng là một vị đại thần và có tài bảo vô số.

Đức Phật lại hỏi rằng:

- Nhưng nay sao lại đi xin ăn thế kia?

Mọi người đều đáp rằng:

- Dạ thưa, do ăn xài phung phí nên mới chịu bần cùng như thế.

Phật bảo các Phạm Chí:

- Trên đời có bốn việc mà mọi người chẳng dễ làm. Nếu ai có thể thực hành, thì họ sẽ được phúc và không bị nghèo khổ.

Những gì là bốn?

1. Tuổi trẻ tráng kiện mà biết khiêm nhường và không kiêu mạn

2. Tuổi già mà biết tinh tấn và không dâm dật

3. Có tiền tài trân bảo mà luôn nhớ bố thí

4. Tìm thầy học hỏi, lắng nghe và thọ trì Chính Pháp

Đây cũng giống như ông lão kia. Do chẳng thực hành bốn việc đó, cho rằng mọi thứ thường còn, không biết việc thành bại và một mai đều ly tan, nên ông ta giống như con cò trắng già canh giữ cái ao khô, vĩnh viễn chẳng được gì.

Phật lại bảo các Phạm Chí:

- Trên đời có bốn thời điểm mà nếu biết tu hành thì sẽ được phúc, thoát khỏi sinh tử và thoát miễn khổ ách.

Những gì là bốn?

1. Lúc tuổi trẻ có sức khỏe dồi dào

2. Lúc phú quý có nhiều tài bảo

3. Lúc gặp Tam Bảo và siêng gieo trồng phúc điền

4. Lúc bình thường suy tư vạn vật đều vô thường và hoại diệt

Những ai tu hành bốn việc này, mọi sở nguyện tất đều thành tựu và nhất định sẽ thấy dấu Đạo."

Lúc bấy giờ Thế Tôn lại nói kệ rằng:

"Mạng sống ngày đêm giảm

Hãy mau gắng nỗ lực

Thế gian là vô thường

Chớ mê, đọa tối tăm

Hãy thắp ngọn đèn tâm

Tu học cầu trí tuệ

Lìa cấu chớ nhiễm ô

Cầm đuốc soi đường đi"

Khi nói lời ấy xong, Đức Phật phóng đại quang minh và chiếu sáng rực rỡ đất trời. Bấy giờ khắp lông trên thân của 500 Phạm Chí trẻ tuổi đều dựng đứng và nhân đó tâm ý được khai mở.

Họ đồng thời đứng dậy và đỉnh lễ với trán chạm sát chân của Phật, rồi thưa với Phật rằng:

- Chúng con xin Quy Y Phật và xin làm đệ tử của Thế Tôn.

Đức Phật bảo:

- Thiện lai, Tỳ kheo!

Lập tức, họ liền trở thành Đạo Nhân và đắc Đạo Ứng Chân. Bấy giờ, tất cả người lớn kẻ nhỏ ở trong thôn đều thấy dấu Đạo và không ai là chẳng hoan hỷ.

Trích ấn phẩm: “Tích truyện Pháp cú” - Nguyên tác: "Buddhist Legends"