Chánh niệm có lành mạnh cho bản thânkhông? Một cuộc họp đầy cảm hứng do Viện Tâm trí và Cuộc sống triệu tập giữa Đức Đạt Lai Lạt Ma và một nhóm các nhà khoa học và học giả nổi tiếng gần đây đã được tổ chức tại Dharamsala, Ấn Độ. Rupert Gethin, một học giả lỗi lạc về truyền thống Phật giáo Nguyên thủy và Pali, bày tỏ quan điểm rằng chánh niệm, như được định nghĩa bởi kinh điển Pali, là lành mạnh.

Chúng tôi lập luận rằng tất cả phụ thuộc vào động cơcủa người nhào lộn. Mặc dù ông ta tuyên bố rằng thành tích của ông ta chỉ là một sự phô trương vẻ đẹp tuyệtđối được cống hiến cho thế giới, nhưng ông ta cũng có thể được thúc đẩy bởi mục đích ít cao cả hơn. Ông ta có thể đang tìm kiếm sự nổi tiếng, và chúng ta thậm chí có thể hình dung ra trường hợp một người nhào lộn muốn vượt qua vòng vây để trả thù và giết một ai đó ở phía bên kia. R. Gethin nghĩ rằng nếu đúng như vậy, người nhào lộn sẽ không thể duy trì chánh niệm thuần khiết lâu như vậy và sẽ ngã xuống.

Một ví dụ rõ ràng hơn có thể là của một tay súng bắn tỉa đang chờ đợi nạn nhân của mình: anh ta có thể nhất tâm tập trung, kiên định trong thời điểm hiện tại, bình tĩnh và sẵn sàng. Người bắn tỉa có thể duy trì sự chú ý của mình theo thời gian và đưa nó trở lại mục tiêu của mình ngay khi nó rong ruỗi lang thang. Để đạt đượcmục tiêu đáng ngại của mình, anh ta phải tránh xa sự mất tập trung và buông thả, hai trở ngại chính đối với sự chú ý.

Sự chú ý đơn thuần, hết sức có thể, không hơn gì một công cụ chắc chắn có thể được sử dụng để đạt đượcgiác ngộ và cần thiết cho mục đích này, nhưng cũng có thể được sử dụng để gây ra đau khổ vô cùng. Rõ ràng, điều hoàn toàn còn thiếu là chiều kích đạo đức của một chánh niệm xứng đáng với tư cách “lành mạnh” và có thể dẫn đến giác ngộ.

Ngoài việc (1) hướng sự chú ý (manasikara trong tiếng Pali, manaskara trong tiếng Phạn và “yid la byed pa” trong tiếng Tây Tạng) đến một đối tượng đã chọn và (2) duy trì sự chú ý vào đối tượng này (tương ứng là sati, smriti và dran pa), chánh niệm chân chính phải bao gồm (3) sự hiểu biết về bản chất của trạng thái tinh thầncủa một người (sampajanna, samprajnana và shes bzhin), không bị bóp méo, cũng như một thành phầnđạo đức gắn liền cho phép người ta phân biệt rõ ràngliệu việc duy trì trạng thái tâm trí và hành vi hiện tại của chúng ta có mang lại lợi ích hay không.

Đối với ba điều này, người ta cũng thêm ‟quan tâm” (Pali, appamadena, Skt. Apramada, Tib. Bag yod), tức là liên tục duy trì chiều kích đạo đức của chánh niệm và cảnh giác để tâm không rơi vào những suy nghĩ bất thiện dẫn đến hành động bất thiện.

Do đó, việc thực hành chánh niệm cần được hướng dẫn bởi chánh kiến và tuệ giác (chẳng hạn như sự hiểu biết rằng mọi hiện tượng đều trống rỗng của sự tồn tại độc lập), và được thúc đẩy bởi ý định đúng đắn, chẳng hạn như nguyện vọng đạt được giác ngộ vì lợi ích của tất cả chúng sinh.

Hoàn toàn đúng rằng một thiền giả an trú trong nhận thức thuần túy và hiểu biết hoàn hảo về bản chất cơ bản của tâm trí, không bị thay đổi bởi các cấu trúc tinh thần, sẽ không thể bóp cò và giết ai đó. Loại nhận thứcsáng suốt này là một trạng thái của trí tuệ và là trạng thái tự nhiên của một tâm trí hoàn toàn không bị vô minh và các độc tố tinh thần, đồng thời thấm nhuần một cách tự nhiên lòng vị tha và từ bi vô điều kiện. Trạng thái như vậy là kết quả của việc đạt được tự do bên trong và không nên nhầm lẫn với sự tỉnh thức đơn thuần và sự chú ý ròng.