Chùa Phụng Sơn - Nơi lưu dấu nét đẹp kiến trúc chùa Nam bộ

Chùa Phụng Sơn còn có tên là chùa Gò (số 1408, đường 3/2, phường 2, quận 11, TP HCM). Ngôi cổ tự đã được xếp hạng là “Di tích lịch sử văn hóa cấp quốc gia” vào năm 1988. 

Chùa Phụng Sơn được Thiền sư Liễu Thông (1735-1840) xây dựng từ khoảng những năm đầu của thế kỷ XIX, dưới đời vua Gia Long triều Nguyễn (1802-1820) trên nền của một ngôi chùa Khmer cổ kính đã bị hoang phế. Chùa nằm trên một đồi nhỏ bao quanh là ao Bàu Chuông có trồng sen. Tuy nhiên, trải qua thời gian và việc trùng tu thì hồ sen đã mai một.

Khám phá di sản kiến trúc chùa Một Cột bằng công nghệ thực tế ảo

Tương truyền, trên đường vân du hành đạo từ Trung vào Nam, Thiền sư Liễu Thông, pháp danh Chơn Giác, thế danh Huỳnh Đậu, người gốc Thanh Hóa, đã đến vùng đất Gia Định, dừng chân bên một gò đất cao, dưới chân gò là một bàu sen bao quanh trong xanh mát mẻ, trên mặt bàu điểm lấm tấm những đóa hoa sen hồng đang nở rộ. Thấy cảnh trí u nhàn Thiền sư Liễu Thông đã quyết định dựng lên một thảo lư tại gò đất ấy cho nên người dân quanh vùng gọi bằng một cái tên dân dã là chùa Gò.. Mới đầu ngôi thảo lư rất nhỏ với mái lá đơn sơ, thờ Phật (tượng Phật của chùa Khmer cũ còn lại).

Một hôm, có một con chim phụng đến đậu trên cây ngô đồng trước am cất tiếng gáy, nhận thấy việc chim phụng xuất hiện là điều hiếm có và là điềm lành nên Tổ sư Liễu Thông liền đặt tên chùa là Phụng Sơn.

Từ ngày thành lập đến nay, chùa Phụng Sơn đã trải qua 9 đời trụ trì, khai sơn do Tổ sư Liễu Thông (Chơn Giác) và từ năm 1996 đến nay là thầy Thích Trí Định (Nguyên Tu) trụ trì.

Chùa Phụng Sơn đã qua nhiều lần trùng tu, sửa chữa. Tuy nhiên, lần trùng tu vào  năm 1904-1915 và năm 1960 là hai lần lớn nhất tạo diện mạo lưu tồn mãi đến ngày nay của ngôi chùa.

Chùa Phụng Sơn được xây dựng theo hình chữ Tam (Hán Tự) với chiều dài trên 40m, chiều rộng khoảng 20m. Mái chùa lợp ngói âm dương và sà thấp xuống hai bên hàng hiên rộng làm cho không khí trong chùa thông thoáng, mát mẻ, phù hợp với khí hậu Á Đông. Bộ giàn trò của chùa cao ráo, toàn danh mộc, lâu năm lên nước đen bóng.

Trong chùa, các cột ở chính điện đều làm bằng gỗ tốt, lâu ngày đã trở nên đen bóng. Chùa thờ kiểu “tiền Phật, hậu Tổ”. Điện Phật có nhiều tượng Phật xưa bằng gỗ, thiếp vàng chạm trổ mỹ thuật. Tổng cộng chùa có khoảng 40 pho tượng thờ. Nhiều tượng thờ do nhóm thợ từ Sa Đéc được Hòa thượng Huệ Minh (trụ trì chùa giai đoạn 1904 - 1915) mời đến chùa để tạo tác vào những năm đầu. Có nhiều pho tượng quý như bộ Di Đà Tam Tôn, bộ Ngũ Hiền thượng kỳ thú mang đậm nét Phật giáo.

Chuyện về gia đình Sài Gòn cúng toàn bộ điền sản để xây chùa

Lịch sử về chùa có ghi lại rằng, năm 1909, Hòa thượng Huệ Minh đã đem một giống mai quý hiếm về trồng trong chùa. Và cho đến nay vẫn còn lại một cây mai cổ thụ ở bên hông chùa Phụng Sơn.

Chánh điện chùa Phụng Sơn được bài trí tôn nghiêm theo quy cách của những ngôi chùa Nam bộ. Bộ tượng Tam Tôn gồm Phật A Di Đà, Bồ tát Quan Âm và Thế Chí được đặt ở vị trí cao nhất. Tại bàn Tam bảo thờ 5 vị Phật và Bồ tát đều có cầm bửu bối trong tay, còn tay kia trong tư thế bắt ấn, thể hiện công đức của Phật đang hoằng độ chúng sinh.

Đặc biệt là pho tượng Phật bằng đá trắng được dát bằng 200 miếng vàng lá được tìm thấy trong khi tiến hành đào kinh Cây Gõ gần đó vào năm 1911, tượng ông Tiêu (Tiêu Diện) bằng gốm sứ đặt ở chính diện chùa, đối diện với bàn thờ Phật, đã góp phần giới thiệu một phong cách nghệ thuật và kỹ nghệ chế tác tượng gốm Nam bộ vào những năm cuối thế kỷ XIX, đầu thế kỷ XX.

Sau lưng bàn thờ Phật là bàn thờ Tổ. Tại đây có một tượng Phật Thích Ca do Nhật Bản tạc theo phong cách nhệ thuật ghép từng mảnh gỗ tạo thành tượng ruột bộng, với những đường nét chạm trổ rất tinh tế, bay bướm làm cho dáng tượng thoải mái, không chút gì gò bó. Ngoài ra, còn có pho tượng Tổ Đạt Ma được làm bằng gỗ do Hòa thượng Huệ Minh mang từ Hà Nội về và hai pho tượng Phật “Hàng Ma”, gồm một tượng do người Việt tạo ra và một tượng do người Thái Lan tạo, đây là pho tượng Phật cổ quý hiếm.