Đại đức Thích Phước Minh: “Chánh niệm như người mẹ đầy tình thương vô điều kiện”

Định nghĩa cơ bản: Chánh: Đúng đắn, chân thật, khách quan, tách rời; Niệm: Quan sát, hay biết, ghi nhận, ghi nhớ. Chánh niệm là năng lực quan sát khách quan và tách rời với tất cả các đối tượng thân, tâm của mình và cảnh ở bên ngoài… từ đấy thấy, biết các đối tượng một cách đúng đắn, chân thật như bản chất đối tượng vốn là chứ không phải theo quan điểm, theo kinh nghiệm, theo suy luận hay phán xét của riêng mình.

Chánh niệm là năng lực sống trọn vẹn trong từng phút giây hiện tại… là khả năng có mặt một cách đầy ý thức trong mỗi phút giây để tiếp xúc trực tiếp với sự thật khách quan của đời sống, để biết rõ những gì đang phát sinh trong phút giây hiện tại này, ở đây và bây giờ.

Chánh niệm là trái tim của tu tập Phật giáo, có ứng dụng trong gần như tất cả các phương pháp tu tập và có giá trị thiết thực trong đời sống hàng ngày.

Ý nghĩa và công dụng: Chánh niệm được ví như bóng đèn sáng, như camera, như người gác cổng/cảnh sát, như người chủ nhà, như người mẹ đầy tình thương. Chánh niệm được ví như bóng đèn sáng để thấy các pháp một cách sáng rõ, như thật, ví nha camera để ghi nhận mọi thứ một cách chân thật, khách quan, tách rời không thêm vào bất cứ cảm xúc, suy nghĩ, hay quan điểm thích ghét nào của mình vào đó. Chánh niệm được ví như người gác cổng, như cảnh sát… để canh giữ ở các cửa giác quan để phòng hộ, để canh chừng, để bảo vệ không cho các bất thiện pháp được len lỏi vào tâm của chúng ta…

Chánh niệm giúp canh chừng tâm, ghi nhận khách quan các đối tượng của sáu giác quan ngay lúc tiếp xúc thì sẽ chặn đứng tiến trình xâm nhập của các đối tượng nguy hiểm một cách tự do nhằm khuấy động và khởi sinh phiền não trong tâm.

Chánh niệm như người chủ nhà… luôn hiện diện đầy ý thức ở trong không gian tâm trí để đứng vững chãi, chắc chắn, mạnh mẽ, làm chủ thân tâm (làm chủ cảm xúc, suy nghĩ…) và tách ly được với các vị khách không mời mà đến… Không bị các vị khách này (các ô nhiễm ngủ ngầm trong tâm được khơi dậy thành các suy nghĩ, cảm xúc tiêu cực hoạt động trong tầng ý thức) thao túng, đồng nhất, xúi giục, giật dây để chúng ta tiếp tục phát triển những suy nghĩ miên man, không có chủ tích, tiêu cực hay những cảm xúc tiêu cực, phiền muộn, khổ đau…

Chánh niệm như người mẹ đầy tình thương vô điều kiện: Tạo không gian cho sự sống thực sự được có mặt, cho tình thương yêu được hiện diện để ôm ấp tất cả những đối tượng trong sự hiện diện ấy…

Trong ánh sáng của chánh niệm, tất cả các đối tượng đều được hiện diện một cách thuần khiết, đều được lắng nghe, được thấu hiểu, cảm thông và yêu thương… mọi nỗi khổ niềm đau của mình hay của các đối tượng bên ngoài đều được ôm ấp và chuyển hóa… tất cả những hạt giống thiện lành như sự trân quý, lòng biết ơn, niềm tin, tình yêu thương… đều sinh khởi và phát triển trong chính mình.

Chánh niệm giúp chúng ta trở về với tự tánh chân thật, thuần khiết và nuôi dưỡng được cái thấy biết thuần khiết để quan sát khách quan, tách rời được với tất cả các đối tượng hình tướng mà mình đang quan sát.

Ứng dụng trong đời sống: Khi ta có chánh niệm ta có thể cảm nhận được thân tâm mình một cách rất chân thật từng phút từng giây, từ đó ta có thể cảm hiểu được con người của mình, tiến trình của mình, hiểu được tất cả những nỗi khổ niềm đau, những tổn thương, những mệt mỏi,… qua đó biết chăm sóc mình đúng cách để mình có sự vững chãi và tự do trong tâm hồn.

Chúng ta sẽ trở thành người bạn tốt nhất của mình, luôn biết yêu thương chính mình để mình luôn có sự đủ đầy từ bên trong, có hạnh phúc giản dị tự thân, từ đó mới có thể lan tỏa sự bình an và yêu thương vô điều kiện đến những người xung quanh. Khi ta có chánh niệm ta có thể hiện diện với những người xung quanh (là bố mẹ, là vợ chồng, là con cái, là đồng nghiệp,…) với sự bình an, sự trân trọng, lòng biết ơn và tình yêu thương vô điều kiện.

Chúng ta có thể lắng nghe, có thể thấu hiểu, có thể cảm thông với mọi nỗi khổ niềm đau của người khác một cách tự nhiên… chúng ta thực sự đủ đầy và hạnh phúc nên chúng ta có thể ôm ấp và chuyển hóa được khổ đau của người khác bằng thứ tình cảm ấm áp, trong sáng mà không có bất cứ sự phán xét, sự kì vọng, hay sự đòi hỏi được đền đáp nào cả.

Khi có chánh niệm ta sẽ mời gọi được trí tuệ và các phẩm chất thiện lành khác (như niềm tin, tinh tấn, biết hổ thẹn, biết ghê sợ tội lỗi,…) để chúng ta luôn rất dễ thương, rất đáng yêu, rất bình tĩnh, và đầy trí tuệ để đối diện với bất cứ thử thách, khó khăn nào đến từ đời sống.

Chúng ta có thể hoan hỉ đối diện và nhìn nhận những điều bất như ý hay những khổ đau của cuộc đời như những bài học quý giá của nhân qủa đến để giúp chúng ta thấu hiểu bản chất cuộc sống, giúp chúng ta hoàn thiện nhân cách của mình và tốt nghiệp xuất sắc các bài học mà cuộc đời ưu ái mang đến cho chúng ta.

Khi thực hành được chánh niệm trong mỗi hoạt động của đời sống, từng hành động, từng cử chỉ, từng suy nghĩ, ta sẽ kiến tạo sự bình an nội tâm và năng lượng an trú trong mọi khoảnh khắc để từ đó tâm có thể thoát ly ra khỏi sự dính mắc với bất cứ đối tượng hình tướng nào (suy nghĩ, cảm xúc, thân thể, hay người khác và tình huống) từ đó làm tiền đề rất tốt cho các thời thiền chủ động trong ngày hay trong cách khóa thiền tích cực (từ 1 đến 10 ngày trở lên) để vun bồi Giới, Định, Tuệ.

Và từ nền tảng chánh niệm trong đời sống đi vào chuyển hóa sâu sắc thực sự…chúng ta có hi vọng chấm dứt mọi nỗi khổ niềm đau một cách trọn vẹn, toàn diện và sớm giải thoát sinh tử trong ngày vị lai.

Được biết, khóa tu Ngày Chánh Niệm lần 7, dự kiến diễn ra vào ngày 21/09/2025.