"Nhất bát thiên gia phạn

Cô thân vạn lý du

Kỳ vi sanh tử sự

Giáo hóa độ xuân thu".

Đức Phật luôn khuyến tấn các đệ tử phải đi và chính Ngài đã đi cùng khắp. Đi để giáo hóa, để đưa tất cả trở về với giáo pháp chơn như, giáo pháp của từ bi, bình đẳng, giải thoát nhưng Đức Phật lại bảo Angulimàla rằng: "Như Lai đã dừng lại lâu rồi !" khiến kẻ đang say máu giết người này bàng hoàng thức tỉnh, xuất gia theo Phật, và cuối cùng đạt quả vị giải thoát. Cho nên, đối với các bậc Thánh nhân, không có nhị biên giữa đi và dừng. Dừng là dừng mọi bất thiện pháp và đi thì mỗi bước chân của chư vị đều nhiếp đủ cả Tam tụ tịnh giới: Luật nghi giới, Thiện pháp giới, Nhiêu ích hữu tình giới.

Điểm nổi bật trong giáo lý của Đức Phật Thích-ca, đó là tính nhân bản, tính bình đẳng, tính vô ngã và tính từ bi.

Tính nhân bản

"Tất cả chúng sanh đều có khả năng thành Phật".

Thật không một tôn giáo nào, không một hệ tư tưởng nào đề cao con người và đặt niềm tin vào con người như đạo Phật. Theo Phật giáo, con người là chủ nhân mọi hành vi của chính bản thân mình, là vị Thượng đế duy nhất toàn quyền thưởng phạt mình, cho nên Đức Phật luôn luôn khuyên nhủ mọi người hãy tránh ác, làm thiện, gột rửa nội tâm để trở thành một con người hoàn thiện về đức hạnh và trí tuệ.

Tính bình đẳng

Kinh Đại Báo Ân đã tán thán Đức Phật: "Như cơn gió lốc thổi dồn tất cả các thứ lá lại một chỗ, Đức Cồ-đàm giáo hóa tất cả, trí thức ngu si, vương giả bần cùng, nghèo hèn giàu sang, già cả niên thiếu, đàn bà đàn ông, kẻ ác người thiện, tất cả và hết thảy, Đức Cồ-đàm đều mang vào giáo pháp và xem như nhau. Đạo của Đức Cồ-đàm là đạo bình đẳng, không phân biệt vậy !"

Thành tích tuyệt vời đó sở dĩ Đức Phật làm được là do từ nhận định hết sức bình đẳng: "Không có giai cấp trong dòng máu cùng đỏ; không có hận thù trong giọt nước mắt cùng mặn". Đức Phật đã ra sức giáo hóa, chiêu cảm, cứu vớt, thương yêu, độ tận mọi loài chúng sanh, cuối cùng đưa chúng sanh vào con đường giải thoát.

Tính vô ngã

Tất cả các sự vật, hiện tượng trên thế giới này đều hoàn toàn không có một cái chủ tể nhất định, luôn chuyển động, đổi thay qua bốn giai đoạn "sanh, trụ, dị, diệt".

Ngay khi còn sống trong cung vui, Đức Phật đã từng than thở cùng công chúa Da-du-đà-la : "Ta nghe trong ta, trong em và trong cả mọi người, mỗi ngày mỗi đổ vỡ, dưới sức tàn phá của búa thời gian, tất cả những gì quý giá của đời người…Chúng ta ôm giữ một cách tuyệt vọng những bảo vật ở trong ta, như ôm giữ một cái bóng, như nắm bắt một làn hương". Chủ tể đã không thì phải phá bỏ ngã chấp, có vậy mới mong giải thoát tự thân và thực hiện vị tha. Cái bi kịch của kiếp người không do một định mệnh khắt khe nào, không do một đấng sáng thế nào sắp đặt, mà chính do con người tự đày đọa mình trong vòng vô minh của ngã chấp vậy.

Tính từ bi

"Từ năng dữ lạc, bi năng bạt khổ". Cứu khổ ban vui, đó chính là trọng trách thiêng liêng của Phật giáo và cũng chính nhờ sứ mệnh cao cả này mà Phật giáo tồn tại trên một lịch sử lâu dài của nhân loại: từ bi là thứ tình thương vượt qua mọi ranh giới, mọi quan hệ và bao trùm lên tất cả muôn loài, không phân biệt đây kia, thân sơ, bạn thù, giàu nghèo, sang hèn, người vật. Trên tinh thần đó, chắc chắn Phật giáo sẽ tồn tại mãi mãi.Đức Phật dạy: "Hận thù không dập tắt được hận thù, chỉ có tình thương mới dập tắt được hận thù, đó là định luật của ngàn xưa".

Tồn tại 2545 năm lịch sử trong một thế giới có rất nhiều tôn giáo, điều đó nói lên tính ưu việt của đạo Phật, một tôn giáo không có giáo điều mà chỉ tùy duyên truyền đạt, mang tính phương tiện nhất thời. Lối hành xử của Đức Phật vượt ra ngoài mọi đối đãi nhị biên nên chẳng những đã phá bỏ mọi chấp thủ mà còn đem lại sự giải tỏa mọi ức chế trên tâm lý con người, vì thế đạo Phật sẽ mãi mãi tiếp tục được sứ mệnh hóa giải khổ đau cho nhân loại.

Tuy thành tựu vẻ vang và tuyệt vời trong công trình hoằng hóa "có một không hai", nhưng Đức Phật chẳng bao giờ tự nhận hay chấp nhận người khác tôn thờ mình như một người sáng tạo ra học thuyết, hay một người có quyền năng của Thượng đế hoặc Thần linh. Đến với đạo Phật để mà "thấy" chớ không phải đến để mà "tin", đó là điều mà Đức Phật muốn phát huy cái khả năng Phật tánh ở mỗi con người để tự mình thắp lên ngọn đuốc của chính mình.

Do những lẽ trên, con người thời đại ca ngợi đạo Phật vì đã có dịp kiểm nghiệm vai trò tôn giáo của đạo Phật qua thực tế cuộc sống, huống chi những người sinh ra đời gặp Phật, được chứng kiến Thánh hạnh của Đức Phật, bản thân cũng tự giác ngộ được những tri kiến "như thật", dĩ nhiên đã không ngớt lời tán thán Đức Thế Tôn: "Thật vi diệu, như người dựng đứng lại những gì bị quăng ngã xuống, phơi bày ra những gì bị che kín, chỉ đường cho người bị lạc hướng, đem đèn sáng vào trong bóng tối để cho ai có mắt có thể thấy".