Bối Cảnh

Kinh này tên là kinh Ưu Điền Vương (Phạn dịch là Udayana hay Udena). Khung cảnh dựng lên: Vua này đi chơi núi với các cung nữ. Trên núi có một vị khất sĩ sống khổ hạnh trong một cái động đá, tóc tai ra dài, áo quần tơi tả. Một cô cung nữ thấy thế sợ hãi la lên rằng có quỷ. Vua giận dữ muốn trừng phạt vị khất sĩ. Có một vị thiên giả muốn cứu mạng cho vị khất sĩ mới biến thành một con gấu lớn đi tới, vua phải bỏ chạy. Vị khất sĩ thoát chết về bạch lại với Bụt. Bụt kể chuyện tiền thân: trong kiếp trước vị khất sĩ đã làm gì đó cho nên nay mới suýt bị nạn và Bụt dạy kinh này.

1. Bị nhốt vào cái hang động của đủ thứ ham muốn, bị tri giác sai lầm của mình che lấp, người ta đi tách ra khỏi con đường chánh đạo. Cái nhớ tưởng về dục vọng của mình làm cho mình khó có cơ hội thành tựu được tuệ giác.

2. Vướng vào vòng sắc dục là vướng vào vòng sinh tử. Một khi sợi dây sắc dục đã cột vào kiên cố quá thì khó có thể tháo gỡ ra. Nếu không biết quán chiếu cái tới và cái đi của các pháp, nếu không thành tựu được tuệ giác thì không thể nào chặt đứt được gốc rễ của tham dục.

3. Tham dục được phát sinh từ mù quáng và si mê. Người ta không biết rằng chạy theo tham dục thì cái mê lầm của mình càng ngày càng lớn, rằng sống trong tham dục thì phải gánh chịu nhiều thống khổ và bi ai, và trong khi chịu đựng, người ta chẳng biết phải nương tựa vào đâu cho bớt khổ.

4. Con người phải thức tỉnh và trở về với giây phút hiện tại. Phải thấy rằng thế gian đang sống trong mê lầm, ta không thể nương tựa vào cấu trúc của thế gian và đi theo cái đà của nó. Phải quán niệm về buông bỏ, về sự trở về với con đường chính, về sự thoát ly vướng mắc. Phải nhớ mạng sống là ngắn ngủi và quán chiếu cái chết gần kề.

5. Cuộc đời đi từ khổ đau này đến khổ đau khác, cái ham muốn trong cõi sinh tử đang lan tràn như một cơn lũ lụt. Khi cái chết đến, oán thù và sợ hãi phát sinh, và năng lượng của cái dục ấy sẽ kéo ta đi luân hồi.

6. Người đang nhận chịu khổ đau cảm thấy mình như một con cá thiếu nước, dòng nước chảy vào hồ đã bị cắt đứt. Thấy như thế là có thể dừng lại được và sẽ không còn có khuynh hướng muốn đi về trong ba cõi.

7. Đừng bị kẹt vào một trong hai cực đoan. Những gì mà ta tiếp xúc nếu biết là chúng có tính cách nguy hại thì ta phải quyết tâm buông bỏ, đừng vướng víu. Đừng làm một điều gì để sau này ta sẽ oán trách chính ta. Phải biết từ khước nhìn và nghe những gì có thể làm cho tự thân ta ô nhiễm.

8. Phải sử dụng những giáo pháp của đạo giác ngộ để quán chiếu và vượt qua biển khổ. Vị mâu ni buông bỏ những lo toan, trau chuốt cho cái ngã và tu tập tinh chuyên để nhổ cho được mũi tên tham dục ra khỏi thân mình. Làm như thế vị ấy đạt được tới chỗ không còn nghi nan.

Đại Ý

Kinh Hang Động Ái Dục tiếp nối chủ đề mà kinh thứ nhất đưa ra. Kinh này cũng chỉ có tám bài kệ. Bị nhốt vào hang động ngũ dục, con người không tìm ra được con đường chánh đạo thênh thang. Ham muốn là hang động giam hãm con người và cũng là những sợi giây trói buộc làm cho con người mất hết tự do.

Nguồn gốc của tham dục là si mê, chỉ có quán chiếu mới buông bỏ được. Ham muốn là gốc của luân hồi sinh tử. Có ba hình ảnh rất sống động trong kinh này: đó là hình ảnh của một cơn lũ lụt, tượng trưng cho tham dục, kéo ta đi; hình ảnh của một con cá thiếu nước, tượng trưng cho khổ đau và hệ lụy; và hình ảnh của một mũi tên cắm vào thân thể, tượng trưng cho tham dục.

Một trong những phương pháp thực tập là tránh nhìn và nghe những gì có thể tưới tẩm hạt giống tham dục trong ta. Phương pháp khác là quán chiếu cái tới và cái đi của các pháp. Phương pháp thứ ba là thực tập con đường trung đạo, đừng bị kẹt vào một trong hai cực đoan: hoặc kham khổ quá, hoặc hưởng thụ nhiều.

Trong bài kệ thứ tám, có một chữ chép sai. Đó là chữ tiêm (尖) có nghĩa là mũi nhọn, chép nhầm thành chữ vị (未), làm cho câu kinh mất nghĩa. Hai chữ viết na ná như nhau cho nên có sự nhầm lẫn.

Bài kệ 1

Hệ xá đa sở nguyện

繫 舍 多 所 願

Trú kỳ tà sở giá

住 其 邪 所 遮

Dĩ già viễn chánh đạo

以 遮 遠 正 道

Dục niệm nan khả tuệ

欲 念 難 可 慧

Bài kệ 2

Tọa khả hệ bào thai

坐 可 繫 胞 胎

Hệ sắc kiên tuy giải

繫 色 堅 雖 解

Bất quán khứ lai pháp

不 觀 去 來 法

Tuệ thị diệc đoạn bổn

慧 是 亦 斷 本

Bài kệ 3

Tham dục dĩ si manh

貪 欲 以 癡 盲

Bất tri tà lợi tăng

不 知 邪 利 增

Tọa dục bị thống bi

坐 欲 被 痛 悲

Tùng thị đương hà y

從 是 當 何 依

Bài kệ 4

Nhân sanh đương giác thị

人 生 當 覺 是

Thế tà nan khả y

世 邪 難 可 依

Xả chánh bất trước niệm

捨 正 不 著 念

Mạng đoản tử thậm cận

命 短 死 甚 近

Bài kệ 5

Triển chuyển thị thế khổ

展 轉 是 世 苦

Sanh tử dục khê lưu

生 死 欲 溪 流

Tử thời nãi niệm oán

死 時 乃 念 怨

Tùng dục để thai cực

從 欲 詆 胎 極

Bài kệ 6

Tự khả thọ thống thân

自 可 受 痛 身

Lưu đoạn thiểu thủy ngư

流 斷 少 水 魚

Dĩ kiến đoạn thân khả

以 見 斷 身 可

Tam thế phục hà tăng

三 世 復 何 增

Bài kệ 7

Lực dục ư lưỡng diện

力 欲 於 兩 面

Bỉ khả giác mạc trước

彼 可 覺 莫 著

Mạc hành sở tự oán

莫 行 所 自 怨

Kiến văn mạc tự ô

見 聞 莫 自 污

Bài kệ 8

Giác tưởng quán độ hải

覺 想 觀 度 海

Hữu ngã tôn bất kế

有 我 尊 不 計

Lực hành bạt tiêm xuất

力 行 拔 尖 出

Trí sử nãi vô nghi

致 使 乃 無 疑