Năm mới: cơ hội nhìn lại mình

Tết đến xuân về - thời khắc chuyển giao, khép lại một năm cũ và bắt đầu cho một hành trình mới khiến ta dễ hồi tưởng, nhớ lại những gì đã đi qua.

Có những người đi qua những gấm hoa, diễm lệ của sự thành đạt rồi mỹ mãn; có những người gặm nhấm quá khứ, nhớ lại để rồi ôm ấp những nỗi đau; cũng có những người ôn lại quá khứ của mình, từ đó khắc phục những cái hư dở và phát huy những điều tốt đẹp.

Nhìn thấy khó khăn trước mắt như là một bức tranh, khung cảnh mà mình phải giải quyết, từ đó có những tư duy, sáng tạo và có những đột phá để cho cuộc đời tươi đẹp hơn…

Dù góc nhìn của chúng ta như thế nào và lối sống ra sao thì ta chỉ mới nhìn ở xung quanh và nhìn những cái mình đã làm. Nhìn xung quanh mình chưa phải là cái nhìn thấu đáo và nhìn vào cái mình đã làm cũng không phải là thứ ở trong mình.

Ví dụ, khi chúng ta đang ngồi ở đây, nhìn xung quanh tức là nhìn trời mây non nước, cỏ cây hoa lá; còn nhìn cái mình làm đó là mình đã trồng được một đám cỏ, đã trang trí mấy chậu hoa, đã lấy được những hòn sỏi… thì ngọn cỏ, hòn sỏi, lùm cây kia vẫn là cái bên ngoài.

Chúng ta dễ nhầm lẫn “cái thảm cỏ, chậu hoa này là do tôi vun trồng, cắt tỉa” khác với cái tâm thế mà “tôi trồng thảm cỏ này, tôi chăm sóc cái chậu hoa này”. 

Thảm cỏ, chậu hoa thì ai cũng nhìn thấy, nhưng mà tâm thế khi trồng là sướng hay khổ thì không ai thấy. Thế nên, nhìn thảm cỏ xanh mướt đều như nhau nhưng mà kẻ vui người buồn hình thành nên, ta chỉ thấy cỏ hoa trước mắt nhưng khó thấy được tâm trạng của mỗi người. Học Phật chính là học cách nhìn lại tâm thức của mình, xem chúng như thế nào.

Một năm qua chúng ta nhìn lại với chính mình, nhìn lại những thành quả mà mình đạt được, những thành công mà mình đã gặt hái,… tất cả cái nhìn đó chỉ là nhìn bề nổi, còn tâm thức chúng ta làm thiện hay ác, buồn hay vui đó là cái cần chiêm nghiệm mà điều chỉnh lại. Có thể khi chiến thắng, đạt được cái gì đó khiến mình thích thú, hân hoan nhưng sự thành tựu đó nếu đặt trên đau khổ, phiền muộn của người khác thì thành quả của chúng ta trở thành bất thiện.

Người học Phật khi nhìn lại chặng đường đi qua chính là nhìn lại tâm khảm mình, nhìn lại xem mình có làm tổn thương chính mình hay không. Đây không phải là vị kỷ hay hẹp hòi, cũng không phải nuôi dưỡng bản ngã hay tự ái, tự tôn mà nhìn lại để xem mình có tổn thương bởi những buồn bã, tiêu cực, khổ phiền mà phải điều chỉnh lại.

Đôi khi chúng ta đã định nghĩa giá trị cuộc đời lệch lạc: mình sống vì người thân, muốn cho người thân của mình thật hạnh phúc mà phụng sự những việc khiến mình giày vò. Điều này không phải là vị tha, không phải là sự hiến tặng, nếu hiến tặng để rồi ta buồn tủi, khổ đau thì việc hiến tặng kia không giá trị và ý nghĩa. Cho nên, việc đầu tiên là hãy nhìn lại, xem mình có gây tổn thương, phiền khổ cho chính mình, sau đó là những người xung quanh hay không. Đừng để tính bảo thủ, gia trưởng hay cố chấp của bản thân mà áp đặt, bắt buộc mọi người phải tuân theo để rồi gây tổn thương nhau.

Mỗi người đều có một cái bản ngã, một cái tôi rất lớn, không chịu thua hay chấp nhận sự góp ý, điều chỉnh từ người khác. Xung quanh cái tôi đó là những định kiến, cố chấp, những kinh nghiệm hẹp hòi mà cứ cho rằng đó là chân lý, sống và hành sự với những cái đó mà không thích nghi, không có khả năng ứng hợp được với môi trường xung quanh.

Khi mà nghịch ý khởi lên, sự đồng thuận vắng bóng thì bất an đến với chính mình.

Mình nhìn lại không phải để tiêu cực hay chán chường, buông xuôi; chúng ta phải thấy rằng giá trị của cuộc đời, sự tìm kiếm, mong cầu của mình là gì.

Những cung bậc thăng trầm, xuống lên của cuộc đời luôn luôn dịch chuyển như những hình sin biến thiên lên - xuống. Có những lúc ta thành tựu thì cũng có những khi ta chưa thành tựu, có những lúc ta gặt hái được kết quả tốt và cũng có những khi ta không gặt hái được kết quả tốt. Ta cần nhìn vào sự vật đổi thay đó để thấy được cuộc đời luôn biến dịch và luôn diễn biến theo quy luật của nó mà không bị cuốn theo theo vòng xoáy đó.

Có rất nhiều điều kiện hạnh phúc quanh ta

Ta hãy ngẫm lại, mình có vô số điều kiện để hạnh phúc và được sống trong an lành mà mình ít cảm nhận hoặc là không cảm nhận được. Cuộc sống luôn đầy những bất toàn, bất trắc, khổ đau rình rập quanh ta, tuy có những khó khăn nhưng mà nhìn lại, thấy như vậy chúng ta hãy mỉm cười vì mình còn hạnh phúc và có nhiều điều kiện của niềm vui.

Thực sự, mình có đủ các yếu tố để gây dựng điều tốt cho một năm mới, không nên bi quan để tâm hồn tiêu cực rồi chùn bước, gây khổ đau cho mình. Đừng quên rằng mỗi ngày trôi qua là ta mất đi một ngày và mỗi ngày trôi qua ta tiến đi đến cái già cái bệnh một ngày để luôn nhắc bản thân nhìn lại, sống sâu sắc hơn.

Tết đến chính là dịp để mình chiêm nghiệm lại. Mỗi con người chỉ có một lần để sống ở trên đời, vậy nên hãy tạo cho mình một tư lương phước đức mang theo thật tốt, là hành trang, vốn liếng không riêng ở ngày hôm nay, ngày mai mà còn cả kiếp lai sinh nữa.

Nói đến phước là nói đến làm thiện, nói đến tội là nói đến làm ác, ở cuối con đường chỉ có hai cái để ta mang theo: một là phước, hai là tội. Đó là cái điều mình cần phải suy ngẫm để chọn cho mình con đường đúng đắn.

Đi trên con đường với “phước”, mỗi bước chân đi ta bình an, giống như tận hưởng một bầu không khí trong lành, mạnh khoẻ. Ngược lại, đi trên đường “tội” thể như cột tảng đá vào người, càng đi càng mệt nhoài, càng đi càng khuỵu xuống.

Năm mới, ta phải tạo cho mình một cái mới bằng việc nhìn lại để gột rửa chính mình. Điều chỉnh lại cuộc sống của mình để có nhiều niềm vui, nụ cười và cộng sự tốt thay vì nỗi buồn kèm những giọt nước mắt và những kẻ thù ghét.

Ngay từ bây giờ hãy cố gắng làm sao để hoàn thiện được chính mình, trở thành một người tốt đẹp để có nhiều mối quan hệ tốt đẹp.

Khoan nói là mình làm tốt cho người xung quanh, chỉ cần sống tốt với chính mình thôi, sống tốt ở lời nói, hành động và sống tốt ở suy nghĩ. Chắc chắn những điều đó không ai biết nhưng mà chính mình biết. Và chắc chắn một điều là mình suy nghĩ như thế nào thì sẽ biểu hiện ra lời nói như thế đó.

Có thể mình sẽ che đậy bằng những lời văn hoa bóng bẩy nhưng mà hàm chứa đằng sau đó về bên trong nó sẽ nói lên được suy nghĩ của mình. Vậy nên trong mỗi khoảnh khắc, mỗi phút giây hãy suy nghĩ tốt để có được những lời nói tốt và hành động tốt, đó là phước báu mình tạo ra cho chính mình và những người xung quanh.

Mỗi ngày nên dành 15-20 phút để dừng lại các suy nghĩ, lo toan và bận rộn để nhìn lại chính mình.

Khi nắm giữ một cái gì đó mình nghĩ rằng có hạnh phúc, khi đạt được mối quan hệ tốt với ai đó mình thấy được rằng mình thành công nhưng đôi khi chúng ta là nạn nhân của cái thành công và hạnh phúc đó, bởi vì đằng sau sự thành công đó là sự biến đổi rất lớn và đằng sau cái hạnh phúc đó là khổ đau.

Chỉ có sự bình yên mới cho ta được an nhiên tĩnh tại. Hãy cố gắng dành nhiều thời gian hơn để sống với chính mình, nhận diện hơi thở đi vào - đi ra, cảm nhận bình yên trong mỗi khoảnh khắc.

Lặng nhìn mình để thấy tâm thức của mình trôi đi với những cung bậc sướng khổ buồn vui, để thấy những việc mình làm là phải trái đúng sai, chỉ cần nhìn thôi thì chính cái nhìn đó đã là sửa rồi.

Tất cả những lỗi lầm hay những gì đem đến hối tiếc là do ta không chịu để tâm nhìn trong lúc suy nghĩ hay hành động, để gây nên hậu quả mới chịu nhìn lại rồi hối tiếc, ăn năn.

Ta cần đánh giá lại giá trị cuộc sống của mình. Nếu là sức khỏe thì hãy chăm sóc, bảo vệ và trân quý. Bác sĩ tuyệt vời nhất cho mình đó là chính mình, phương pháp thực dưỡng với chế độ phù hợp nhất không đâu khác do chính mình điều chỉnh.

Trong mọi sự bình yên chỉ có bình yên nơi tâm hồn mới là bình yên lâu bền và tối thượng để cho chúng ta thực tập.

Con đường tương lai phía trước, là nhung lụa gấm hoa hay gai góc, tất cả là do chính ta kiến tạo.

Mong rằng tất cả chúng ta sẽ sống tốt với chính mình và những người xung quanh. Hãy sống tốt với môi trường sống này để kiến tạo một cuộc sống tốt đẹp hơn cho mình và cộng đồng.

Hãy đón một cái xuân ở từ trong tâm mình, tạo cho mình một niềm vui và hoan hỷ với tất cả điều thiện lành. Mỗi ngày hãy lặng nhìn với chính mình để có được niềm vui miên viễn, đó là cái Tết bền bỉ nhất.

Khánh Ngân ghi
(từ buổi pháp thoại chủ đề "Lặng nhìn" tối 24/1, tại tu viện Khánh An)