Mỗi tiếng chuông thể hiện lòng thành kính

Ở một ngôi chùa nọ, có một tiểu hòa thượng được phân cho việc đánh chuông trong chùa mỗi ngày một lần vào buổi sáng sớm và một lần vào lúc chiều muộn.

Thời bấy giờ, một ngày trong chùa đều bắt đầu bằng tiếng chuông, kết thúc cũng bằng tiếng chuông. Hơn nữa, dẫu là triệu tập các tăng nhân lên điện, hành lễ, tụng niệm kinh sách, hay việc ăn uống, ngủ nghỉ thường ngày, hết thảy đều báo hiệu bằng tiếng chuông. 

Tiếng chuông buổi sớm trước thì hối hả sau chậm rãi, gọi mọi người thức giấc, đêm dài đã qua, chớ biếng nhác mà say ngủ, hãy dậy sớm, tranh thủ thời gian tu hành. Tiếng chuông chiều muộn trước thì chậm rãi sau hối hả, nhắc nhở người tu luyện đừng bị cuốn vào công việc nơi trần thế, tâm trí cần tĩnh lặng, thôi không nghĩ ngợi thì mới có thể tu hành.

Ban đầu, tiểu hòa thượng đánh chuông khá nghiêm túc. Nhưng nửa năm sau, cậu cảm thấy công việc đánh chuông quá đơn điệu và nhàm chán. Vậy nên, cậu chỉ làm chiếu lệ.

Một ngày nọ, sư trụ trì trong chùa đột nhiên thông báo rằng tiểu hòa thượng sẽ chuyển ra sân sau chẻ củi gánh nước, và cậu không cần phải đánh chuông nữa. Thấy lạ, tiểu hòa thượng bèn hỏi sư trụ trì: “Lẽ nào con đánh chuông không đúng giờ, không vang xa?”

Sư trụ trì nói với cậu: “Tiếng chuông của con vang rất xa, nhưng tiếng chuông trống rỗng và yếu ớt. Bởi vì trong lòng con không hiểu ý nghĩa của tiếng chuông, cũng không thực sự dụng tâm làm việc đó. Tiếng chuông không chỉ là giờ giấc làm việc và nghỉ ngơi trong chùa, điều quan trọng nhất là phải thức tỉnh chúng sinh đang mê lạc.

Vì vậy, tiếng chuông không những phải vang rền mà còn phải tròn trịa, bình ổn, thâm trầm, ngân nga. Một người trong tâm không có chuông thì tu Phật cũng không thành. Nếu không khiêm nhường, thành kính, sao có thể đảm nhận việc đánh chuông?” Tiểu hòa thượng nghe xong tỏ vẻ hổ thẹn. 

Việc đánh chuông sau đó được giao lại cho một tiểu hòa thượng mới đến. Sớm hôm sau, khi nghe được tiếng chuông buổi sớm, vị sư trụ trì cảm thấy rất hài lòng. Ông gọi tiểu hòa thượng đến hỏi: “Sáng nay con đánh chuông với tâm tình như thế nào?”

Tiểu hòa thượng tỏ vẻ không rõ: “Dạ, không có tâm tình gì cả, con đánh chuông thì đánh chuông thôi ạ.” Vị sư trụ trì lại hỏi: “Khi đánh chuông, trong tâm con nhất định đã nghĩ gì đó. Bởi vì ta nghe thấy tiếng chuông hôm nay cao quý và thành kính.”

Tiểu hòa thượng suy nghĩ một lát rồi trả lời: “Kỳ thực là con không nghĩ gì cả. Chỉ là khi còn ở nhà, chưa xuất gia, gia phụ dạy rằng, khi đánh chuông cần phải nghĩ về Đức Phật, phải thành kính, trai tịnh, tôn kính, phải dụng tâm như khi nhập định và lễ bái mà đánh chuông.”

Vị sư trụ trì rất hài lòng và nhắc nhở: “Sau này khi giải quyết những việc khác, con đừng quên giữ tâm thái đánh chuông của ngày hôm nay.”

Ý nghĩa tiếng chuông chùa

Chuông Phật trong tiếng Phạn gọi là Ghantā, thuộc nữ tính. Người hoa dịch là chung, khánh. Sách Ngũ Phần Luật, quyển 18 có ghi: “Thời Phật Đà, có một lần tăng đoàn làm lễ Bố Tát chưa thể kịp thời tập hợp, bèn tới một nơi hoang vắng toạ thiền hành đạo. Khi đó đức Phật bèn bảo rằng phải gõ Ghantā, hoặc gõ trống, thổi ốc để tập hợp.

Một chương khác trong sách này cũng có kể lại: “Các vị Tỳ kheo không biết làm thế nào để dùng gỗ làm Ghantā, vì thế bạch với đức Phật. Đức Phật nói: “trừ cây sơn và các loài cây độc ra, còn các loại cây gõ phát ra tiếng, đều có thể làm được”. Vì thế, những nơi không có kim loại thì họ dùng thân cây rỗng để là thay chuông và sau này người ta làm bé đi thành mõ để giữ nhịp khi tụng Kinh. 

Trong bài Hương Sơn phong cảnh ca, Chu Mạnh Trinh viết: “Thỏ thẻ rừng mai, chim cúng trái/ Lững lờ Khe Yến, cá nghe kinh. Thoảng bên tai một tiếng chày kình/ Khách tang hải giật mình trong giấc mộng”.

Chuông là một nhạc cụ, được đúc bằng kim loại và phát ra âm thanh đơn giản. Hình dáng của nó được làm theo các hình tháp hay hình chén rỗng…Theo Đại Tỳ Kheo Tam Thiên Uy Nghi, quyển Hạ thì có 5 việc cần gõ chuông: Khi hội họp thường kỳ; khi ăn sáng; lúc ăn tối; khi trở về cõi Niết Bàn; mọi chuyện vô thường.

Mỗi lần đánh chuông, âm thanh của nó không chỉ lan tỏa khắp nơi, lên trời mà còn xuống cả địa phủ, đánh thức tâm linh của những người bị giam cầm trong ngục tối, ma quỉ biết mà hồi tâm chuyển tính mà tu hành niệm Phật.

Chỉ cần chúng niệm câu Nam mô A Di Đà Phật hay danh hiệu của một vị Bồ Tát, một vị Thanh Văn, Duyên Giác, Bích Chi Phật thì lập tức được thoát khỏi xiềng xích mà được đi đầu thai làm người. Kinh Tăng Nhất A Hàm có nói: “Mỗi khi tiếng chuông chùa ngân vang thì những hình phạt trong ác đạo được tạm thời dừng nghỉ, chúng sanh chịu hình phạt được tạm thời an vui”.

Trong cuốn “Pháp khí – Bách trượng thanh quy” nói rằng: “Chuông lớn là hiệu lệnh của rừng già. Tiếng chuông sớm phá tan đêm trường, gọi người người thức giấc. Tiếng chuông chiều muộn giục giã người bôn tẩu dừng bước chân, những chuyện bận lòng thôi ngẫm nghĩ.”

Một ý nghĩa sâu sắc hơn của tiếng Phạn chung trong buổi đầu hôm hay những lúc hừng sáng là sự nhắc nhở cho con người luôn thức tỉnh để tinh tấn tu hành mà vượt ra ngoài vòng tội lỗi, tối tăm khổ đau trong cuộc sống vô thường.

Nếu không tự tỉnh thức bằng trí tuệ, để tìm thấy các giá trị thật của mọi việc đang có mặt chung quanh mình, thì thật là uổng phí, vì mình sẽ mất tất cả theo luật tự nhiên, và nếu như khi đặt hết trọng tâm của đời mình vào Từ, Bi, Hỷ, Xả, để thực hiện việc gì cho mình hay cho người bằng những giá trị thật của việc đó, thì mình sẽ không bao giờ bị mất tất cả.

Trong mỗi tiếng chuông, trống, mõ, của nhà Phật là những sứ giả Như Lai mang đến cho đại chúng những tâm nguyện từ bi, để giúp cho chính họ có thể tự mình giải tỏa những nỗi muộn phiền đau khổ, hay để tắm gội cho thân tâm thanh sạch, những buồn bực, chán nản… bụi trần.

Vì thế trong Kinh có câu: "Nghe tiếng chuông phiền não nhẹ/ Trí huệ lớn, giác đạo sinh/ Dời Địa ngục, khỏi hầm lửa/ Nguyện thành Phật độ chúng sinh."

Tại sao chuông chùa đánh 108 tiếng?

Tiếng chuông mỗi buổi sớm đánh 108 tiếng, tượng trưng cho một năm. Một năm có 12 tháng, 24 tiết khí, 72 hậu (2), cộng các con số đó lại là 108”. Con số 108 tượng trưng cho sự vận động tuần hoàn không ngừng nghỉ.

Phật giáo giảng rằng con người có 108 chủng phiền não, do đó đánh chuông 108 lần là để tận trừ những phiền não của con người. Thêm vào đó, tràng hạt cũng có 108 viên, niệm kinh hay trì chú cũng niệm 108 lần với ý nghĩa tương tự như trên, một lần niệm là trừ đi một phiền não.

Tiếng chuông trầm ấm ngân vang, khiến người nghe có cảm giác bình yên đến kỳ lạ. Nào danh nào lợi, nào tình ái cuồng si, nào tranh nào đấu… khi đứng ở nơi thanh khiết mà nghe âm thanh tiếng chuông chùa thì những thứ đó nào có ý nghĩa gì đâu. Giữa chốn hồng trần cuồn cuộn, nghe một tiếng chuông chùa, đột nhiên ta muốn sống chậm lại và lòng bắt đầu tự hỏi: “Đời người cuối cùng là để làm gì đây?”. Đúng như câu: "Mộ cổ thần chung, cảnh tỉnh ái hà danh lợi khách/ Kim kinh ngọc kệ, hoán hồi khổ hải mộng mê nhân." 

(Dịch nghĩa: "Chuông sớm trống chiều, thức tỉnh khách trần đang chạy theo danh lợi/ Kinh vàng kệ ngọc, kêu gọi người đời mau thoát khỏi bể khổ mênh mông).

Nguồn: Báo Pháp luật Việt Nam