Nương theo ánh sáng

Sau giờ thiền tọa sáng, ánh ban mai ấm áp trải khắp không gian, sương còn đọng trên những cành lá, gió mang theo chút bùn còn vươn trên các con đường sau mùa lũ. Bầu trời trong xanh, chim hót véo von giữa những rặng tre như đón mừng mặt trời trở lại.

Tôn giả thực tập thiền hành cùng đại chúng ngang qua bãi cỏ xanh tươi đến con đường hàng tre cạnh bờ suối. Tôn giả trông thấy trong bụi tre có một cây măng non, đang chen chúc giữa những cành lá mà vươn lên thẳng tắp. Dù nơi chật hẹp, cây măng vẫn tìm được hướng đi, nương theo ánh sáng mặt trời mà lớn lên. Tôn giả dừng lại, nhìn thật kỹ cây măng trong bụi tre và quán chiếu như sau:

“Như cây măng kia, giữa bao trở ngại, vẫn có khả năng nương ánh sáng mà lớn lên. Người thực tập sống tỉnh thức cũng nên học theo hạnh ấy. Bởi trong mỗi chúng ta cũng có những bóng tối, những khó khăn; nhưng nếu biết nương ánh sáng của chánh pháp, ta có thể vươn lên, vượt qua chướng ngại để vững chãi và thảnh thơi đi thẳng về bờ tự do và hạnh phúc chân thực.

Rồi Tôn giả tiếp tục mang hình ảnh cây măng ấy vào Tứ như ý túc mà quán chiếu. Tứ Như Ý Túc là bốn pháp tu tập căn bản trong giáo lý đạo Bụt, thuộc về ba mươi bảy phẩm trợ đạo. Đây là bốn nền tảng đưa tới thành tựu chánh định và tuệ giác, giúp hành giả đến được bờ tự do và hạnh phúc chân thực. Tôn giả thấy rằng:

Như cây măng khát khao ánh sáng, người thực tập sống tỉnh thức cũng cần có tâm nguyện lớn, có ước muốn sâu sắc được nuôi dưỡng và chuyển hóa. Ước muốn ấy không phải tham vọng mà là tâm hướng thượng, là mong ước được sống nếp sống tỉnh thức, có hiểu biết và thương yêu đích thực. Nếu không có ước muốn vươn lên, cây măng sẽ nằm im trong bóng tối.

Ánh sáng của tất cả các pháp

Người thực tập sống tỉnh thức cũng vậy, nếu không có tâm mong cầu tu tập chuyển hóa, sẽ không khởi hành trên con đường đến bờ tự do và hạnh phúc chân thực. Đó là nền tảng căn bản đầu tiên, là Như Ý Túc đầu tiên: Dục như ý túc.

Như cây măng không ngừng vươn lên, từng ngày thêm thêm đốt mới, người thực tập sống tỉnh thức cũng vậy, cần bước đi đều đặn trong sự thực tập hằng ngày. Tinh tấn là sự tiếp nối liên tục của sự hỷ lạc khinh an trong khi thực tập chứ không phải sự nỗ lực gồng ép bản thân.

Khi ta uống một ngụm nước trong chánh niệm, mỉm cười với người thân hay lắng nghe tiếng chim hót mà có mặt thật sự, thì ta đã gieo thêm một đốt mới cho cây tỉnh thức nơi chính mình. Tinh tấn là biết lặp lại điều lành mỗi ngày, như ánh sáng mặt trời chiếu rọi đều đặn nuôi dưỡng cây cối xanh tươi. Đó là nền tảng căn bản thứ hai: Tinh tấn như ý túc.

Như cây măng kia mọc thẳng, không nghiêng ngả, vì chỉ chuyên một lòng đi về hướng sáng, người thực tập cũng cần có sự chuyên chú. Định là khả năng an trú trong từng việc mình làm.

Khi ngồi thì tập trung tâm ý vào việc đang ngồi, khi thở biết là mình đang thở và có mặt trọn vẹn với hơi thở từ đầu cho tới cuối. Định đem lại sự vững chãi như gốc tre ăn sâu xuống đất. Người có định tâm thì không bị lay động bởi muôn ngàn loạn động. Đó là nền tảng căn bản thứ ba: Định như ý túc.

Như nhờ ánh sáng mà cây măng biết phương hướng để đi lên. Nương vào chánh tuệ, người thực tập sống tỉnh thức biết con đường nào đưa tới tự do và hạnh phúc chân thực. Tuệ ấy phát sinh từ định, là sự dừng lại và tập trung tâm ý, có chánh niệm soi sáng mà tiếp xúc được với sự sống mầu nhiệm. Thấy được chiếc lá cũng là giọt nắng, thấy được khổ đau và hạnh phúc nương nhau mà biểu hiện, thấy hiểu và thương chính là nền tảng của tự do. Người có tuệ biết chọn con đường thảnh thơi, không còn bị kẹt vào giận hờn, trách móc, hay buồn lo. Tuệ chính là ánh sáng lớn, dẫn dắt người thực tập đi thẳng tới bờ tự do và hạnh phúc chân thực. Đó là nền tảng căn bản thứ tư: Tuệ như ý túc.

Tôn giả thấy rõ cây măng nương theo ánh sáng mặt trời mà hướng lên cho dù phải chen chúc qua bao cành lá chật hẹp. Cũng như người thực tập sống tỉnh thức biết nương theo ánh sáng của sự thực tập bốn như ý túc trong từng bước chân, hơi thở, trong từng sinh hoạt hằng ngày như ăn cơm, uống nước, làm việc, nghỉ ngơi thì sẽ vững bước đi về bờ tự do và hạnh phúc chân thực.

Cây măng vượt góc tối

Hướng lên tìm ánh sáng.

Người thực tập chánh niệm,

Vững bước về thảnh thơi.

Ước muốn khởi lòng lành,

Tinh tấn gieo từng phút.

Định giữ tâm an trú,

Tuệ mở cửa hiểu thương.

Tôn giả mỉm cười nhìn cây măng bên đường và nhìn những tia nắng đang xuyên qua từng cành lá tre với niềm biết ơn sự sống mầu nhiệm. Tôn giả chắp tay hướng về phía mặt trời thầm niệm ân Bụt, ân của các vị Tổ sư đi trước đã mở ra con đường có đầy hiểu biết và thương yêu này.

Theo Nương vào sự thực tập Tứ Như Ý Túc.