Thứ sáu, 10/10/2025, 10:25 AM

Về quê

Nguyễn Văn Uông

Tôi về thăm quê một ngày tháng Tám. Năm mươi năm tha phương, mỗi lần về thăm là mỗi lần thấy quê hương đổi thay. Tháng Tám mùa trái trễ vụ, cánh đồng vàng xuộm lúa chín dưới cái nắng oi ả có những cơn dông chiều. Những chiếc máy tuốt lúa phun xác rơm vỡ vụn, ùn cao thành từng đống, bụi rác bay đục cả một khoảng cánh đồng. Vài đám khói đốt đồng ken kín nắng chiều, vật vờ như khói liêu trai.

Con tỉnh lộ mở lối nhựa đường xuyên qua ruột ngôi làng. Dây điện chằng chịt trên những trụ gỗ, len lỏi giữa từng xóm quê đã mất hết bóng tre. Nắng chiều chang chang phủ lên mái ngói đỏ, lên mái tôn bạc sáng đây đó. Đường bê-tông ken giữa lối xóm, chạy dài như con lươn khổng lồ trườn vụng về trên cạn.

Con sông xanh màu nước vẫn lặng lờ xuôi nguồn về biển. Tôi men theo đường xóm cũ thăm lại bến sông xưa... Tất cả đã trở thành biền, thành ruộng! Nét văn hóa sinh hoạt trên bến dưới sông chốn làng quê xem như đã mất sạch. Không còn cảnh mỗi sáng thôn nữ ra sông gánh nước; mỗi chiều, trẻ em, nông phu tắm sông, rửa sạch nhọc nhằn sau một ngày lam lũ.

Ngôi chùa làng vẫn còn hai cây sanh già án ngữ trước tam quan tỏa bóng cổ kính gìn giữ những khoảng lặng tâm hồn quê tôi. Tam quan chùa làng vẫn sừng sững trên bệ cao mấy bực cấp vừa được trùng tu, còn đậm màu vôi vữa. Sân chùa, vườn chùa xác xơ sau mùa nắng dài, đang chờ những cơn mưa để lên xanh. Ngôi chùa vừa được xây lại sáng màu ngói đỏ, bề thế giữa nắng trưa. Đó là kết quả từ biết bao tâm lực của Thầy trụ trì vận động đạo hữu, con em dân làng sống gần hay ở nơi xa cúng dường góp sức. Nhưng với tôi, tôi vẫn thấy mất đi cái gì đó ngày xưa của tôi, một ngôi chùa nhỏ nhắn, trang nghiêm với những tượng Phật, Bồ-tát, La-hán và tuổi thơ tôi hướng tới cuộc sống đạo hạnh trong gia đình con Phật.

Chiều quê đã mất hẳn tiếng sáo diều. Cánh đồng quê không còn bầy trâu và lũ mục đồng nghêu ngao trên bờ đê sông cái; không còn những cánh cò trắng chao nghiêng rủ nhau về tổ từ trên cao. Vườn quê không còn đụn rơm trước sân; không còn mái tranh vươn khói lam chiều. Bãi tre là ngà ven sông chi chít tổ cưỡng, tổ sáo, tổ chim rột rột... đã được thay bằng những chiếc rồng đá bọc lưới sắt làm vật chắn sóng, chống sạt lở khi lũ về. Bãi bến trâu nẹp (tắm), nơi diễn ra biết bao cuộc vui của trẻ thơ và lũ mục đồng mỗi chiều chờ trâu tắm trước khi về chuồng, ngày xưa rộng thênh bây giờ không còn lại một dấu vết gì cả. Bến đò chợ quê, nơi ngõ chính ra vào quê tôi, không còn nữa, phần bên này vẫn thấy những cây si già rủ bóng và tỏa rễ phụ xuống dòng nước như nhắc nhủ tôi nhớ những chuyến đò ngày xưa và ngôi chợ sầm uất nhóm mỗi chiều bên kia sông. Xóm bến đò và vườn nhà ông tri huyện bây giờ không có gì khác so với các xóm trong thôn. Màu quê mùa, khô khốc như lớp bụi thời gian phủ đầy bức tranh quê ngày tôi về thăm.

Bạn bè ngày xưa của tôi nay không còn ai ở quê. Một số đã ra đi trong hai cuộc chiến. Một số thành đạt đã có quê mới nơi phương xa. Một số thành lão ông, lão bà lam lũ, tần tảo theo con cháu ở những vùng kinh tế mới tận Tây Nguyên. Lớp trẻ làng nhìn tôi như khách xa lạ. Người lớn tiếp tôi với vẻ ngại ngần. Về quê mà tôi có cảm giác như đang một chuyến du ngoạn, du lịch. Không biết đó là điều nên vui hay đáng buồn? Tôi vào nhà chị tôi. Vẫn khu vườn cũ có cây thanh trà đầu chái nhà trên, đung đưa đám quả tròn lẵn, táp nắng tháng Tám. Vài quả cháy vỏ sém vàng như ngày nào tôi theo đưa chị về nhà chồng, chị ngại ngần trong hai lớp áo xanh, hồng bước qua ngạch cửa về làm dâu. Ngôi nhà còn mới sáng màu. Mấy chậu cây cảnh khẳng khiu trước sân có nét đẹp của những sản phẩm thiếu chăm bón. Anh chị tôi ngày qua ngày lụ khụ vào ra với những lư hương, tượng Phật, tranh thờ. Vào nhà, tôi cắm nén nhang lên bàn thờ Phật và hương án tổ tiên, cung kính hành lễ. Ra gian nhà sau, nhìn mấy con heo trong chuồng ủn ỉn chờ ăn. Đó là nguồn kinh tế có toan tính dài ngày của anh chị tôi dành cho những khoản chi tiêu lớn, có thứ, có lớp. Tất cả như cuộc sống nông thôn, như cuộc sống cam chịu bao đời. Mà phải chăng đó là nếp quê?

Tôi về lần này có dịp để dự trai đàn chẩn tế bổn tộc. Mấy mươi năm chiến tranh ly tán, người còn người mất, bà con thân tộc góp nhau tu sửa từ đường, làm lễ cầu siêu bạt độ cho người đã khuất, lạc thành từ đường, khánh hạ cầu an cho dòng tộc. Đây là dịp tụ hội con cháu khắp nơi về đất tổ gặp mặt để khỏi quên nhau. Việc làm đầy ý nghĩa đáng trân trọng. Bổn sổ dòng tộc ghi thêm mấy đời hậu duệ. Bà con lâu ngày gặp nhau, tay bắt mặt mừng, quỳ chung trước bàn nghinh Phật và hương án tổ tiên trong tiếng niệm Bổn sư. Ai nấy như thấy mình bé nhỏ quá trước hồng ân Tam bảo và công đức tổ tiên. Trai đàn liên tục ba ngày đêm với nhiều nghi lễ bạt độ, cúng dường. Tôi không thấy Thầy trụ trì chùa làng trong các sư thầy chủ tế.

Hỏi ra mới biết ban tổ chức thỉnh một nhóm thầy khác từ các chùa thành phố về để buổi lễ trang trọng hơn. Tôi không có ý kiến gì. Sau lễ trai đàn, tôi ra chùa làng đảnh lễ Tam bảo và thăm Thầy. Tôi lại nhớ ngày xưa tại ngôi cổ tự nhỏ bé nhưng trang nghiêm này không có sư thầy, vẫn là chỗ nuôi nấng tâm linh người dân quê tôi. Một bác cư sĩ hộ tự và Phật tử trong những ngày vía Phật quây quần lo chè, lo xôi cúng Phật và đãi khách thập phương. Tôi thấy Phật thật rõ trong từng lời niệm thì thầm của ngoại tôi trước Phật đài. Lần này về thăm chùa, uống với Thầy một chén chè xanh, nghe Thầy giảng vài điều chưa hiểu trong kinh sách, tôi ái ngại khởi lên một niệm không mấy hay về ý “Bụt chùa nhà không thiêng” đang thịnh hành trong quần chúng hiện nay mà ngay cả những bà con tôi cũng dính mắc. Một niệm không mấy hoan hỉ.

Mấy ngày ở lại quê tôi như được sống lại tuổi thơ. Tôi xa quê lên thành phố ở độ tuổi chưa lên mười. Khi còn là học sinh, thỉnh thoảng tôi có về thăm quê những ngày nghỉ học. Quê hương trong ký ức tôi là chiến tranh, là đau thương mất mát. Nhưng quê hương cũng cho tôi niềm tin kính cẩn về đức cứu độ của Bồ-tát Quán Thế Âm. Mỗi lần có khó khăn trên đường đời, tôi lại nhớ lời niệm Quán Thế Âm Bồ-tát của ngoại tôi và làm theo một cách cung kính. Nay tuổi đã xế chiều, về lại quê, tôi có nhiều ấn tượng về sự đổi thay của ngôi làng trong tuổi thơ tôi. Cảm xúc vui buồn trộn lẫn mỗi khi tôi đứng ngắm ngôi từ đường bổn tộc khang trang, màu mè hay ngôi chùa to lớn, uy nghi với tâm trạng như đang ở một nơi xa lạ nào đó trên bước đường lưu lạc mình đã ghé qua. Ngày xưa đã qua mất rồi sao?... Mấy ngày quí báu bên những người thân lâu ngày hội ngộ, bà con, tôi thăm thú khắp làng. Dáng quê xưa đâu còn nữa. Nhà bê-tông, cửa hàng, đường nhựa, trụ điện... bừng lên sức sống hiện đại ở một vùng quê chiêm trũng thuần nông bao đời. Phải chăng đó là nông thôn mới? Có phải cái gì của quê xưa cũng là “quê mùa” cần thay thế bằng những nét cuộc sống công nghiệp. Có phải nếp nghĩ và những giá trị “chân quê” mà có người đã gọi là bản sắc cần phải được đổi mới hiện đại? “Bụt chùa nhà không thiêng”, cái tư tưởng này không chỉ tôi thấy trong lễ trai đàn bổn tộc tôi mà còn thấy rất rõ trong cách ứng xử của người dân quê tôi với những giá trị “quê mùa”, cái mà tôi trân trọng và ôm ấp đã thành nếp tâm hồn.

Đêm khuya về sáng, tôi vẫn còn nghe tiếng chuông chùa như những ngày xưa. Tôi quán về hình ảnh người Thầy khả kính đang niệm chú và giáng những hồi chuông, (vì chùa không có tiểu, tăng nào ngoài Thầy cả). Tôi niệm theo tiếng chuông khuya “Nam mô cứu khổ cứu nạn Quán Thế Âm Bồ-tát” cho đến khi dứt tiếng chuông chùa. Tiếng chuông của Thầy góp thêm một hành trang quý giá nữa vào cuộc sống còn lại của tôi. Cuộc đời vẫn còn nhiều điều hay phía trước.

CÙNG NHAU XIỂN DƯƠNG ĐẠO PHẬT

Tuân theo truyền thống Phật giáo, chúng tôi cung cấp tài liệu giáo dục Phật giáo phi lợi nhuận. Khả năng duy trì và mở rộng dự án của chúng tôi hoàn toàn phụ thuộc vào sự hỗ trợ của bạn. Nếu thấy tài liệu của chúng tôi hữu ích, hãy cân nhắc quyên góp một lần hoặc hàng tháng.

STK: 117 002 777 568

Ngân hàng Công thương Việt Nam

(Nội dung: Họ tên + tài thí Xiển dương Đạo Pháp)

Dành cho bạn

8 bộ kinh Phật thường tụng và ý nghĩa cơ bản của từng bộ

Phật thuyết A Di Đà Kinh

Kinh sám hối lỗi lầm qua lời dạy cho Tôn giả Xá Lợi Phất

Nội dung kinh Bát Phật Danh Hiệu

Đoạn kinh văn đức Phật tán thán ngài Địa Tạng

Sự xuất hiện của kinh Đại Thừa

Kinh nghĩ như thế nào?

Kinh A Nan vấn Phật sự cát hung

Kinh A hàm chính hạnh

Kinh thực tập ái ngữ

Ta cứ tưởng thứ mình tìm nằm ở bên ngoài

Phật pháp và cuộc sống

10:00 20/11/2025

Khi trái tim chưa đủ đầy, nó sẽ yêu bằng mong muốn được lấp đầy. Khi trái tim chưa đủ tỉnh sáng, nó sẽ yêu bằng nỗi sợ và hờn ghen. Và ta không biết rằng đó chính là nguyên nhân khiến mọi thứ trở nên nặng nề: ta đang đặt vào người khác một nhiệm vụ không ai có thể làm thay ta đó là nhiệm vụ làm cho chính ta hạnh phúc.

Tuỳ bút: Thiền định

Phật pháp và cuộc sống

09:35 20/11/2025

Trong một lần trò chuyện về những chương trình trên màn ảnh truyền hình, một anh bạn thân bày tỏ với tôi, là có một chương trình anh rất thích, nhưng anh lại dị ứng với người dẫn chương trình nên không bao giờ anh xem. Anh nói với tôi anh ghét cái vẻ cao ngạo, trịch thượng của “cái thằng cha” dẫn chương trình đến nỗi anh không muốn mở cái kênh đó ra, chứ không phải đợi mở ra thấy cái mặt đáng ghét mới tắt máy, dù trong lòng anh rất thích chương trình đó. Cái ghét nó lấn át cả cái yêu, làm cho anh có chút khó chịu, không biết làm sao mà giải quyết. Và cho đến bây giờ, điều đó vẫn còn làm cho anh không được thoải mái chút nào.