Thứ sáu, 05/09/2025, 07:17 AM

Báo ơn cha mẹ - bài học từ Kinh Đất

Thích Nhật Thành

Trong Kinh Đất (Tăng chi bộ), Đức Phật đã dạy: “Có hai hạng người, này các Tỷ-kheo, Ta nói không thể trả ơn được. Thế nào là hai? Mẹ và Cha…”. Đoạn kinh này từ hơn hai ngàn năm trước, nhưng đến nay vẫn vang vọng trong lòng người con Phật, và rộng hơn là trong bất cứ ai còn biết trân quý tình thân.

Đức Phật đã dùng những hình ảnh cực đoan để khắc họa sự sâu nặng của công ơn cha mẹ: dẫu có cõng cha một bên, mẹ một bên, đi suốt trăm năm; dẫu có phụng dưỡng cha mẹ bằng mọi cách, từ tắm rửa, xoa bóp, chăm sóc khi đau yếu; dẫu có an trí cha mẹ lên ngai vàng tối thượng của bảy báu… thì cũng chưa thể trả hết công ơn. Vì sao? Bởi cha mẹ không chỉ cho ta hình hài, mà còn nuôi dưỡng, dìu dắt, đưa ta vào đời. Công ơn ấy không thể cân đo đong đếm bằng bất kỳ vật chất hay hình thức phụng dưỡng nào.

Điều đáng chú ý là Đức Phật không dừng lại ở việc nhấn mạnh công ơn sinh dưỡng, mà chỉ ra cách thực sự trả ơn cha mẹ: không phải chỉ là nuôi cha mẹ bằng cơm áo, thuốc thang, mà là nâng cha mẹ lên nấc thang cao hơn của đời sống tinh thần. Nếu cha mẹ chưa có niềm tin chánh pháp, hãy khuyến khích, hướng dẫn để các ngài an trú trong niềm tin ấy. Nếu cha mẹ còn theo ác giới, hãy dìu dắt về thiện giới. Nếu cha mẹ còn xan tham, hãy gieo hạt giống bố thí. Nếu cha mẹ còn trong bóng tối của vô minh, hãy đưa cha mẹ đến với ánh sáng trí tuệ. Làm được như vậy mới gọi là trả ơn đầy đủ.

Ở đây, Đức Phật đã chỉ rõ một nguyên tắc quan trọng: hiếu đạo không chỉ là hiếu dưỡng, mà còn là hiếu đạo trong tâm linh. Cha mẹ nuôi con lớn về thể chất, thì người con đáp lại bằng việc nuôi cha mẹ lớn lên trong đức tin, giới hạnh, từ tâm và trí tuệ. Đó mới là cách báo hiếu trọn vẹn nhất.

Trong xã hội hôm nay, nhiều người vẫn nghĩ báo hiếu là lo cho cha mẹ vật chất đầy đủ, mua cho cha mẹ ngôi nhà, tặng cha mẹ chiếc xe, đưa cha mẹ đi du lịch… Tất cả đều quý, nhưng vẫn chỉ là phần nổi của tảng băng. Nếu cha mẹ vẫn lo lắng, giận hờn, dính mắc, thì của cải ấy chưa đủ để cha mẹ an vui. Người con cần biết đưa cha mẹ đến sự bình an trong tâm hồn, bởi đó mới là hạnh phúc bền vững.

Chúng ta có thể bắt đầu từ những điều nhỏ bé: nhắc cha mẹ thực tập hơi thở chánh niệm khi buồn phiền, cùng cha mẹ tham dự một khóa tu cuối tuần, khuyến khích cha mẹ chia sẻ một phần tài sản để giúp đỡ người nghèo. Đó là cách gieo niềm tin, giới hạnh, bố thí và trí tuệ vào trong đời sống của cha mẹ. Khi thấy cha mẹ mỉm cười an lành, không còn sân hận, không còn chấp trước, ta mới cảm nhận được phần nào niềm hạnh phúc báo hiếu.

Đoạn kinh cũng là lời nhắc cho chính mỗi chúng ta. Chúng ta không thể trì hoãn hiếu đạo, bởi vô thường đến nhanh hơn ta nghĩ. Cha mẹ không ở mãi với ta, và cơ hội đưa cha mẹ vào an trú trong chánh pháp cũng không kéo dài. Có những nỗi tiếc nuối lớn nhất của đời người là khi nhận ra mình chưa kịp nói một lời thương, chưa kịp đưa cha mẹ đi nghe một thời pháp, chưa kịp nắm tay cha mẹ trong một buổi thiền hành, thì cha mẹ đã đi xa.

Vu Lan hằng năm là dịp để nhắc nhở mỗi người con về chữ hiếu. Nhưng nếu chỉ dừng ở một mùa lễ hội thì chưa đủ. Hiếu đạo, theo lời Đức Phật, là một hành trình liên tục: nuôi cha mẹ bằng tình thương, dưỡng cha mẹ bằng đức tin, trí tuệ và giới hạnh. Khi cha mẹ an trú trong những điều ấy, đó chính là khi người con đã làm tròn chữ hiếu.

Trả ơn cha mẹ không thể chỉ bằng gánh nặng trên vai, cũng không thể đo bằng những của cải vật chất. Trả ơn cha mẹ chính là đưa các ngài đến với niềm tin chân thật, thiện giới, tâm từ và trí tuệ. Đó mới là hiếu đạo trọn vẹn, vừa thiết thực, vừa cao quý, vừa bất tử trong dòng chảy nhân gian.

“Có hai hạng người, này các Tỷ-kheo, Ta nói không thể trả ơn được. Thế nào là hai? Mẹ và Cha. Nếu một bên vai cõng mẹ, này các Tỷ-kheo, một bên vai cõng cha, làm vậy suốt trăm năm cho đến 100 tuổi; nếu đấm bóp, thoa xức, tắm rửa, xoa gội, và dầu tại đấy, mẹ cha có vãi tiểu tiện đại tiện, như vậy, này các Tỷ-kheo, cũng chưa làm đủ hay trả ơn đủ mẹ và cha. Hơn nữa, này các Tỷ-kheo, nếu có an trí cha mẹ vào quốc độ với tối thượng uy lực, trên quả đất lớn với bảy báu này, như vậy, này các Tỷ-kheo, cũng chưa làm đủ hay trả ơn đủ mẹ và cha. Vì cớ sao? Vì rằng, này các Tỷ-kheo, cha mẹ đã làm nhiều cho con cái, nuôi nấng, nuôi dưỡng chúng lớn, giới thiệu chúng vào đời này.

Nhưng này các Tỷ-kheo, ai đối với mẹ cha không có lòng tin, khuyến khích, hướng dẫn an trú các vị ấy vào lòng tin; đối với mẹ cha theo ác giới, khuyến khích, hướng dẫn, an trú các vị ấy vào thiện giới; đối với mẹ cha xan tham, khuyến khích, hướng dẫn, an trú các vị ấy vào bố thí; đối với mẹ cha theo ác trí tuệ, khuyến khích, hướng dẫn, an trú các vị ấy vào trí tuệ. Cho đến như vậy, này các Tỷ-kheo, là làm đủ và trả ơn đủ mẹ và cha” - Kinh Đất, kinh Tăng chi bộ.

CÙNG NHAU XIỂN DƯƠNG ĐẠO PHẬT

Tuân theo truyền thống Phật giáo, chúng tôi cung cấp tài liệu giáo dục Phật giáo phi lợi nhuận. Khả năng duy trì và mở rộng dự án của chúng tôi hoàn toàn phụ thuộc vào sự hỗ trợ của bạn. Nếu thấy tài liệu của chúng tôi hữu ích, hãy cân nhắc quyên góp một lần hoặc hàng tháng.

STK: 117 002 777 568

Ngân hàng Công thương Việt Nam

(Nội dung: Họ tên + tài thí Xiển dương Đạo Pháp)

Dành cho bạn

Kinh cúng thí người mất

Nội dung và khái quát Bát Nhã Ba La Mật Đa Tâm Kinh

Kinh Hoa Nghiêm: Phẩm Chư Bồ Tát Trụ Xứ Thứ ba mươi hai (tập 3)

Kinh ngọn đèn sáng tỏ - sự tiên tri về tương lai

Nói dối lãnh quả báo làm người không tai, mắt, mũi, lưỡi

Phật dạy: “Dầu thân có đau đừng để tâm đau”

Bài kinh: Phật dùng ví dụ con voi giữ vòi để răn dạy La Hầu La

Thế nào gọi là tâm tự tại?

Kinh Pháp Diệt Tận

Kinh Hiền ngu

Nhìn thấy tánh Phật Dược Sư trong mỗi người

Lời Phật dạy

19:00 19/11/2025

Mỗi lần 30 tháng 9 âm lịch về, khi tiếng chuông chùa ngân vang trong không khí se lạnh cuối thu, tôi lại nhớ đến hình ảnh Đức Phật Dược Sư Lưu Ly Quang Như Lai - bậc Tối Thắng Y Vương với nguyện lực chữa lành không chỉ bệnh tật của thân, mà còn những đớn đau âm thầm của tâm.