Bốn mươi lăm thiện pháp

Cũng không ít người nói: “hoàn cảnh như thế nên tôi phải như thế”. Nhưng khi lắng lòng nhìn lại thì thiện căn vẫn ở tại lòng mình. Khuynh hướng tâm lý và thái độ sống sẽ là nguồn năng lượng đưa lối chỉ đường, khiến mình phải chọn nẻo đoạn trường hoặc hướng đi an lành.

Đức Phật đã hướng dẫn chúng ta phát nguyện và khởi tâm hướng tới nếp sống thiện lành. Sự khởi tâm sẽ mang lại nguồn hạnh phúc đầu tiên trong dòng chảy của các pháp lành, làm động lực để tự điều chỉnh việc làm và lời nói phù hợp với thực tại giải thoát.

Dù hoàn cảnh cuộc sống đang xảy ra điều gì đi nữa, người có trí tuệ sẽ biết từ bỏ những gì thuộc về ác pháp và vững vàng an trú trong thiện pháp. Nếu đối diện giữa hai bờ xấu ác và thiện lành, người có trí tuệ sẽ chọn sang bờ thiện lành và quyết lòng từ bỏ điều ác. Sống với nếp thiện, nhưng không kỳ thị ghét bỏ những ai đã làm ác. Người đó sẽ tự mình vươn lên khỏi bùn, vượt thoát khỏi bùn và tìm cách phù hợp để giúp người bớt khổ.

Phật dạy: “Như một người đang đi trên đường không bằng phẳng, người đó phải can đảm từ bỏ con đường lầy lội, dũng mãnh quay đầu lại, tìm con đường bằng phẳng mà đi. Như một người dự tính bơi qua sông, nếu thấy con sông đó là nguy hiểm, thì phải tìm một khúc sông khác để qua bờ an toàn”. Khi nhận biết đây là việc ác và từ bỏ không đi theo, đó là cách hành xử của một người có trí tuệ.

Không phải ai cũng có can đảm để buông bỏ năm thứ dục lạc trong đời. Chỉ có bậc trí mới đủ khả năng từ bỏ nó. Khả năng này được Phật ca ngợi là vượt qua thông hào, phá tan thành quách, dựng lại cây cờ, đem ánh sáng vào trong bóng tối. Điều khó từ bỏ, phần nhiều ai cũng vướng vào là “tư kiến”. Buông bỏ tư kiến, dù đó là tư kiến về thiện hoặc quan niệm chứng đạt trong tu tập vẫn phải buông bỏ, để không bị tư kiến này gây ra sự kỳ thị và phiếm luận.

Qua bốn mươi lăm pháp thiện, Phật khuyến khích chúng ta nên phát nguyện hành trì mỗi ngày. Đây cũng là bốn mươi lăm con đường hướng thượng, phát triển trí tuệ, đoạn trừ khổ đau.

Lời dạy này được ghi chép trong kinh Đoạn Giảm (Sallekha sutta, Trung Bộ, HT Thích Minh Châu).

1. Những kẻ khác có thể làm hại, chúng ta ở đây sẽ từ bỏ làm hại.

2. Những kẻ khác có thể sát sinh,  chúng ta ở đây sẽ từ bỏ sát sinh.

3. Những kẻ khác có thể sát sanh, chúng ta ở đây sẽ từ bỏ sát sanh.

4. Những kẻ khác có thể lấy của không cho, chúng ta ở đây sẽ từ bỏ lấy của không cho.

5. Những kẻ khác có thể không phạm hạnh, chúng ta ở đây sẽ sống phạm hạnh.

6. Những kẻ khác có thể nói láo, chúng ta ở đây sẽ từ bỏ nói láo.

7. Những kẻ khác có thể nói hai lưỡi, chúng ta ở đây sẽ từ bỏ nói hai lưỡi.

8.  Những kẻ khác có thể nói lời độc ác", chúng ta ở đây sẽ từ bỏ nói lời độc ác.

9. Những kẻ khác có thể nói lời phù phiếm, chúng ta ở đây sẽ từ bỏ nói lời phù phiếm.

10. Những kẻ khác có thể tham dục, chúng ta ở đây không tham dục.

11. Những kẻ khác có thể có sân tâm, chúng ta ở đây sẽ không có sân tâm.

12. Những kẻ khác có thể có tà kiến, chúng ta ở đây sẽ có chánh kiến.

13. Những kẻ khác có thể có tà tư duy, chúng ta ở đây sẽ có chánh tư duy.

14. Những kẻ khác có thể có tà ngữ, chúng ta ở đây sẽ có chánh ngữ.

15. Những kẻ khác có thể có tà nghiệp, chúng ta ở đây sẽ có chánh nghiệp.

16. Những kẻ khác có thể có tà mạng, chúng ta ở đây sẽ có chánh mạng.

17. Những kẻ khác có thể có tà tinh tấn, chúng ta ở đây sẽ có chánh tinh tấn.

18. Những kẻ khác có thể có tà niệm, chúng ta ở đây sẽ có chánh niệm.

19. Những kẻ khác có thể có tà định, chúng ta ở đây sẽ có chánh định.

20. Những kẻ khác có thể có tà trí, chúng ta ở đây sẽ có chánh trí.

21. Những kẻ khác có thể có tà giải thoát, chúng ta ở đây sẽ có chánh giải thoát.

22. Những kẻ khác có thể bị hôn trầm thụy miên chi phối, chúng ta ở đây sẽ không có hôn trầm thụy miên chi phối.

23. Những kẻ khác có thể có trạo hối, chúng ta ở đây sẽ không có trạo hối.

24. Những kẻ khác có thể nghi hoặc, chúng ta ở đây sẽ trừ diệt nghi hoặc.

25. Những kẻ khác có thể phẫn nộ, chúng ta ở đây sẽ không có phẫn nộ.

26. Những kẻ khác có thể oán hận, chúng ta ở đây sẽ không có oán hận.

27. Những kẻ khác có thể hư ngụy, chúng ta ở đây sẽ không hư nguỵ.

28. Những kẻ khác có thể não hại, chúng ta ở đây sẽ không não hại.

29. Những kẻ khác có thể tật đố, chúng ta ở đây sẽ không tật đố.

30. Những kẻ khác có thể xan tham, chúng ta ở đây sẽ không xan tham.

31. Những kẻ khác có thể man trá, chúng ta ở đây sẽ không man trá.

32. Những kẻ khác có thể khi cuống, chúng ta ở đây sẽ không khi cuống.

33. Những kẻ khác có thể ngoan cố, chúng ta ở đây không thể ngoan cố.

34. Những kẻ khác có thể cấp tháo, chúng ta ở đây không thể cấp tháo.

35. Những kẻ khác có thể khó nói (nan thuyết), chúng ta ở đây sẽ dễ nói.

36. Những kẻ khác có thể là ác hữu, chúng ta ở đây sẽ là thiện hữu.

37. Những kẻ khác có thể phóng dật, chúng ta ở đây sẽ không phóng dật.

38. Những kẻ khác có thể là bất tín, chúng ta ở đây sẽ có tín tâm.

39. Những kẻ khác có thể không xấu hổ, chúng ta ở đây sẽ có xấu hổ.

40. Những kẻ khác có thể không sợ hãi, chúng ta ở đây sẽ có sợ hãi.

41. Những kẻ khác có thể nghe ít, chúng ta ở đây sẽ nghe nhiều.

42. Những kẻ khác có thể biếng nhác, chúng ta ở đây sẽ siêng năng.

43. Những kẻ khác có thể thất niệm, chúng ta ở đây sẽ an trú niệm.

44. Những kẻ khác có thể liệt tuệ, chúng ta ở đây thành tựu tuệ.

45. Những kẻ khác có thể nhiễm thế tục, cố chấp tư kiến, tánh khó hành xả, chúng ta ở đây sẽ không nhiễm thế tục, không cố chấp tư kiến, tánh dễ hành xả.

Người có trí tuệ sẽ chọn sống với thiện pháp. Người thiếu trí tuệ sẽ chọn sống ngược lại với những điều trên. Phật chỉ ra con đường thực tại, chấp nhận và thực hiện hay không là tùy vào mỗi người. Chỉ có người thoát ra khỏi bùn lầy mới có khả năng đưa tay kéo người khác ra khỏi bùn lầy. Ai không chấp nhận sống với pháp thiện, người đó dù có chủ ý hay không có chủ ý, vẫn phải đi trên đạo lộ khổ đau.

Phật dạy Cunda (Thầy Thuần Đà): “Tôi đã hướng dẫn pháp môn đoạn giảm, pháp môn phát nguyện, pháp môn đối trị và chỉ ra con đường hướng thượng và giải thoát hoàn toàn”.

“Những gì bậc đạo sư phải làm, vì hạnh phúc và lòng thương tưởng đệ tử, những việc ấy tôi đã làm. Hãy tìm tới gốc cây, nơi thanh vắng, hãy thực hành giáo pháp, đừng để hối tiếc về sau”.

Đừng hoang phí thời gian vô ích để lạm bàn những việc hại mình và hại người, hoặc sa vào chuyện thị phi, mà quên đi mục đích tối hậu của việc thực hiện đời sống phạm hạnh.

An trú trụ xứ nhàn tịnh chỉ là biểu thị cho việc làm bạn với các pháp thiện, mà nơi ấy, bậc thức giả biết cách tự điều phục và chọn lọc những gì chỉ có giá trị cho con đường thực hiện đời sống thanh tịnh và bước tới thảnh thơi.