Sau này, khi được đi học đại học ở châu Âu, được đến sống làm việc và công tác tại hơn 40 quốc gia trên thế giới, được hoà mình trong nền văn minh rực rỡ, với nhiều thiết bị hiện đại, với mức sống rất cao, được đọc nhiều, biết nhiều, thế giới bao la như đã thu nhỏ lại như trong lòng bàn tay. Tôi giật mình, loài người trên trái đất này đã có hầu như tất cả những gì mình muốn, và thậm chí nhiều thứ vượt cả ngoài sự tưởng tượng của chính chúng ta mới cách đây mới vài chục năm mà thôi. Văn minh của kỷ nguyên này quả là quá tuyệt vời.

Sau này và nhất là khi về sống và làm việc tại Việt Nam, tôi và bạn bè hay bàn nhiều về sức mạnh của dân tộc Việt, về sức mạnh Việt, tìm xem có thể xuất khẩu những gì tinh túy nhất của nước Nam ra với thế giới. Cá nhân tôi luôn đau đáu với suy nghĩ về việc xuất khẩu trí tuệ Việt. Trí tuệ ở đây là WISDOM chứ không phải là kiến thức, tức KNOWLEDGE, do sự học mang lại.

Rồi cách đây chừng 20 năm, tôi may mắn đọc được về Thiền sư Khương Tăng Hội. Tôi giật mình. Chính người Thầy rất lớn này người Việt chúng ta đã “xuất khẩu” Phật giáo sang nước ngoài từ cách đây gần 20 thế kỷ. Thiền sư Khương Tăng Hội thật sự là một bậc thầy lớn, và có lẽ ông chính là người khai mở ra đạo Phật tại Việt Nam.

Thiền sư Khương Tăng Hội có cha là người nước Khương Cư thuộc Ấn Độ ngày xưa và mẹ người Việt. Thầy Khương Tăng Hội xuất gia lúc mới 10 tuổi và đã có công xây dựng và phát triển Đạo Phật tại Việt Nam. Thành Luy Lâu và chùa Dâu nổi tiếng từ thế kỷ thứ III. Thầy Khương Tăng Hội đã mang Đạo Phật sang Lạc Dương, Trung Quốc. Liệu có gì có thể tự hào hơn về dân tôc Việt Nam và  bậc thầy lớn Khương Tăng Hội của dân tộc ta từ những ngày xa xưa.

Sự nghiệp Thiền sư Tăng Hội rất lớn lao. Nhờ vào những trước tác của Thầy mà ta biết được hành tướng của sự thực tập thiền tại trung tâm Luy Lâu Việt Nam và tại trung tâm Kiến Nghiệp Trung Quốc ngày xưa. Tư tưởng thiền của thầy Tăng Hội là tư tưởng thiền Đại Thừa, đi tiên phong cho cả tư tưởng Hoa Nghiêm và Duy Thức. Tuy nhiên, thiền pháp của Thiền sư Khương Tăng Hội rất thực tiễn, không hề để thiền giả bay bổng trong vòm trời lý thuyết. Căn bản của thiền pháp này vẫn là sự thực tập hơi thở ý thức và pháp quán chiếu về bốn lĩnh vực hiện hữu gọi là tứ niệm xứ và các pháp quán tưởng căn bản đã được nêu ra trong các thiền kinh nguyên thủy.

Nhân cách của Thiền sư Tăng Hội là một nhân cách vĩ đại. Ta chỉ cần đọc bài kệ mà Tôn Xước, một người trí thức trong hoàng gia Đông Ngô đề lên tranh tượng của thầy sau đây thì đủ thấy được nhân cách ấy:

Lặng lẽ, một mình, 

đó là khí chất 

tâm không bận bịu 

tình không vướng mắc

đêm đen soi đường 

lay người thức giấc

vượt cao, đi xa 

thoát ngoài cõi tục.

Sáng nay, kết thúc thời thiền toạ lúc 05h30 sáng, tôi ngồi đọc lại cuốn sác “Thiền sư Khương Tăng Hội” mà tác giả là Thiền sư Thích Nhất Hạnh. Tôi nhớ rằng mình đã vô cùng thích thú, vô cùng hạnh phúc khi có trên tay cuốn sách quý giá này. Tôi đọc đi đọc lại nhiều lần và tìm thấy trong đó hình bóng cả dân tộc Việt, trong đó có chính mình trong cuốn sách. Tôi đã trực tiếp viết lời giới thiệu cho sách khi xuất bản. Tôi mong và thật sự mong cuốn sách được xuất bản hàng triệu bản để mỗi người con Việt nhận ra vị tổ của mình, những vị tiền bối tài năng và có tuệ tri.

Sáng nay khi ngồi đọc chậm lại từng dòng, tôi nhớ lại rằng khi cầm cuốn sách “Thiền sư Khương Tăng Hội” lần đầu tiên trên tay tôi đã đọc suốt đêm. Rồi đọc lại. Rồi cứ thế giật mình. Tôi như tỉnh thức. Tôi như vớ được báu vật bị thất lạc từ rất rất lâu. Tôi đã ôm tập sách trong tay, ôm giữ gần tim của mình, nhắm mắt lại và tưởng tượng ra thủa xưa từ những thế kỷ đầu sau công nguyên. Hạnh phúc là có thực. Hạnh phúc là được hiểu về cội nguồn của mình, về những người thầy lớn của mình. Tôi (và có lẽ cả bạn nữa) mang ơn những nghười thầy vĩ đại người Việt Nam chúng ta vô cùng.

Từ khi biết đến tác phẩm quý “Thiền sư Khương Tăng Hội” này tôi đã đi rất nhiều chùa để tìm xem ở những đâu có thờ Tổ Khương Tăng Hội. Tiếc thay, tìm mãi mà không thấy. Nơi nơi chỉ thấy thờ tổ Bồ Đề Đạt Ma, một vị tổ người Ấn Độ đã mang Đạo Phật vào Trung Quốc rồi sau này mới lan sang đến Việt Nam. Tôi cứ trăn trở mãi, rằng tại sao ngay tại Việt Nam, người Việt lại không thờ Tổ nước mình mà Tổ Khương Tăng Hội còn mang đạo Phật sang Lạc Dương, Trung Quốc từ thời Ngô Tôn Quyền trước Tổ Bồ Đề Đạt Ma khá lâu cơ mà.

May thay, trong lần viếng thăm chùa Phật Tích gần đây, tôi đã thấy có ngôi chùa đầu tiên thờ tổ Khương Tăng Hội. Về đến nơi, trực tiếp được chiêm bái và đảnh lễ Ngài tôi mừng muốn khóc. Hạnh phúc vô cùng.

Vui hơn nữa, sau này tôi còn biết các Phật tử của xã Trung Kênh, huyện Lương Tài, tỉnh Bắc Ninh đã quyết định thờ tổ Khương Tăng Hội. Nghe nói tượng của Ngài được tạc và như vậy tại ngôi chùa mang tên Kênh Vàng này, nơi cách chùa Dâu 30 km, có tượng Ngài được thờ. Như vậy, đã có ngôi chùa thứ 2 tại đất nước Việt Nam của chúng ta thờ Thiền sư Khương Tăng Hội.

Một ngôi chùa mà tôi đến rất nhiều lần, cứ có khách quý, khách phương xa, cả khách Việt và nước ngoài, tôi đều dẫn đến thăm là chùa Dâu. Tôi rất thích ngôi chùa này và nhiều lần ngồi thiền ở đây, nhiều lần dành nhiều tiếng đồng hồ thư giãn ở đây. Và rất nhiều lần tôi mong ước Thiền sư Khương Tăng Hội lại được tôn thờ xứng đáng ở nơi đây.

Sáng nay, thiền xong, tôi phát tâm phát nguyện để sớm có tượng Thiền sư Khương Tăng Hội tại chùa Dâu. Tôi cũng rất mong tượng của Ngài được có, được thờ tại thật nhiều ngôi chùa tại Việt Nam. Tôi cũng mong tượng của Ngài cũng có tại nhiều gia đình, cơ quan. Ít nhất trên bàn làm việc của tôi, ngay trên trước mặt tôi luôn có tượng của Ngài!  

Thêm một suy nghĩ nữa rằng, nên chăng thành lập học viện Khương Tăng Hội tại Việt Nam. Tôi nghĩ và quả quyết rằng rất nên và cần thiết. Đó cũng là môt việc lớn. Lớn và quan trọng. Quan trọng nên càng cần phải làm. Khó mấy cũng làm. Tôi tin chắc rằng nếu bây giờ không có thì mai sau sẽ có, năm nay không thành lập thì chục năm nữa nhất định phải thành lập. Thậm chí đời này không làm thì đời sau sẽ làm.