Huyện Kim Môn, tỉnh Hải Dương không chỉ nổi tiếng với dòng sông Kinh Thầy thơ mộng, vùng đất này còn gắn liền với một phần Kinh đô lịch sử Phật giáo Việt Nam. Với những ngôi chùa Cổ được xây dựng trên triền núi đá, có những hang động thiên nhiên độc đáo.

Chùa Nhẫm Dương còn gọi là chùa Thánh Quang nằm tại Thôn Nhẫm Dương – xã Duy Tân – huyện Kinh Môn – tỉnh Hải Dương, Ngôi cổ tự này là đệ nhất chốn Tổ phái Tào động Phật giáo Việt Nam được khai sinh bởi sư Tổ Thủy Nguyệt pháp danh Thông Giác Đạo Nam Thiền sư, tu hành tới hạnh Bồ tát nhục thân.

Hòa thượng Thủy Nguyệt là Tổ thứ 36 của Bắc tông Tào động và là Tổ Đệ nhất Tổ Nam tông Tào Động, Ngài không chỉ khai nguyên chốn tổ Nhẫm Dương mà còn trụ trì chùa Hạ Long – Hải Dương. Hoằng dương Phật pháp và độ tăng ở Côn Sơn, Quỳnh Lâm, Yên Tử, Đông Sơn…

Cũng theo cố Đại lão Hòa thượng Kim Cương Tử thì Hòa thượng Thủy Nguyệt còn là Tổ khai sáng chùa Hòe Nhai (Hồng Phúc Tự - Phố Hàng Than – Hà Nội)

Năm 18 tuổi Hòa thượng Thủy Nguyện trúng tuyển Cổng tử (Tứ trường), năm 20 tuổi xuất gia tại chùa Xã Hồ, huyện Thụy Anh (Thái Bình). Năm 28 tuổi, nhân duyên đưa đẩy, sư tổ Thủy Nguyệt và hai đệ tử quyết chí hành hương sang phương Bắc “tầm sư học đạo”. Nhờ duyên lành, nên Ngài đã sớm được yết kiến và tỉnh giáo Hòa thượng trụ trì Động Sơn Lương Giới (dạng chùa hang) trên núi Phượng Hoàng. Ngài là Hòa thượng Trí Giáo Nhất Cú – Tổ đời thứ 35 của Thiền Tông Tào Động ở Trung Hoa. Ngài được Hòa thượng Trí Giáo Nhất Cú truyền giới Cụ Túc, trao cho Tâm Pháp, ban pháp hiệu Thông Giác Đạo Nam Thiền Sư và cho về An Nam để truyền Tông phái Tào Động. 

Ngài là một bậc cao tăng, long trượng để lại nhiều dấu ấn sâu đậm trên trang lịch sử Phật giáo Việt Nam thế kỷ XX. Năm Giáp Thân niên hiệu Chính Hòa thứ 20, đời Lê Huy Tông (1704), Hòa thượng Thủy Nguyệt bước sang tuổi 68, cho gọi các đệ từ đến và dặn rằng: “Nay ta lên chơi trên núi Nhẫm, nếu 07 ngày không thấy về, thì các người tìm thấy chỗ nào có mùi thơm thì ta ở đấy”. Các đệ tử, tứ chúng đợi đúng 07 ngày mà không thấy Hòa thượng nhập thất bèn chia nhau nương theo mùi thơm lên núi vào hang vạch cỏ tìm kiếm và phát hiện thấy Ngài như đang thiền định trên một tảng đá trong hang núi. Tới nơi thân thể vẫn còn nóng ấm, mềm mại, sắc diện hồng hào như đang còn sống, nhưng hơi thở đã tắt lịm và từ cơ thể vẫn tỏa ra hương thơm ngào ngạt mùi trầm bạch đàn. Hôm đó là ngày 06/03 năm Giáp Thân (1704).

Chùa Nhẫm Dương tên chữ là Thánh Quang, dân gian quen gọi là chùa Nhẫn, nằm lọt thỏm trong khu hang động núi đã vôi Nhẫm Dương thuộc xã Minh Tân, huyện Kim Môn. Điều kỳ lạ là dường như tất cả các dãy núi đá trùng điệp điệp vây quanh chùa đều có đỉnh hướng về nhọn núi Nhẫn Dương – nơi Chùa Thánh Quang tọa lạc. Chùa được xây dựng từ thời Trần (1225-1400). Chùa Nhẫn Dương khoảng gần 30 hang động lớn nhỏ tạo thành một cảnh Phật toàn bích. Đáng quan tâm là động (hang) Thánh Hóa, nơi Sư Tổ Thủy Nguyệt viên tịch, các nhà toàn bích. 

Chùa Thánh Quan (Nhẫm Dương) đã được nhà nước cấp bằng công nhận khu di tích cấp quốc gia năm 2003. Nơi đây không chỉ có ý nghĩa về tâm linh tín ngưỡng mà còn mang giá trị khảo cổ học hết sức quan trọng đóng góp nhiều cho sự nghiên cứu khoa học về sự có mặt, phát triển, tiến hóa của nhân loại. 

Đáng quan tâm là động (hang) Thánh Hóa. Nơi Sư Tổ Thủy Nguyệt viên tịch, các nhà khảo cổ học đã phát hiện được rất nhiều di cốt hóa thạch của 27 loài động vật như: Voi, tê giác, hổ, báo, nhím, lợn rừng, đười ươi… có niên đại cách ngày nay 3-5 vạn năm cùng nhiều di vạt khảo cổ thời đại đồ đá, thời đồng thau và các pho tượng Phật bằng đá có niên đại thời nhà Nguyễn. Địa tầng văn hóa ở đây dầy tới 4m vẫn đang chờ giới khảo cổ học đánh thức, khám phá. Kỳ bí nhất vẫn là hiện tượng chỗ Sư Tổ Thủy Nguyệt thiền định (kiến già) nhập cõi niết bàn phía trên đầu vẫn lưu giữ một vệt lõm sâu bằng đầu người và phía dưới là một vết lõm giống như bàn chân người. Theo truyền thuyết, khi Sư Tổ Thủy Nguyệt đắc đạo Kim Cương đã thúc đầu, đạp chân vào núi nhằm lưu lại thánh tích cõi Sa Bà, nên động có tên gọi là Thánh Hóa.