450
Hiểu đúng về niệm Phật
Có một nghịch lý mình thường thấy trong các Phật tử: càng lý trí, người ta càng hay xem thường pháp môn niệm Phật.
Có câu mỉa mai nghe qua tưởng sắc sảo, thực ra lại khá nông cạn: “Gọi tên người khác hoài còn khó chịu, huống chi gọi A di đà Phật suốt ngày.”
Lập luận ấy đặt niệm Phật ngang hàng với một hành vi xã giao thông thường, trong khi bản chất của niệm Phật chưa bao giờ là một hành vi hướng ngoại. Đó là một chuyển động rất sâu của tâm thức, nơi con người buông bỏ quyền lực của chính mình để nương tựa vào một lời nguyện lớn hơn bản thân.
Lịch sử Phật giáo cho thấy một điều khác hẳn sự chê cười ấy. Tịnh độ tông không phải là con đường yếu đuối của những kẻ thiếu tư duy, mà là dòng chảy bền bỉ nhất, lan rộng nhất, từ Thân Loan ở Nhật Bản cho đến Tịnh Không, Thích Trí Tịnh trong thời hiện đại. Một pháp môn tồn tại lâu dài như vậy không thể chỉ dựa trên cảm tính rẻ tiền; nó chạm vào một tầng sâu của nhân tính, nơi mà lý trí, nếu đi đến tận cùng, buộc phải dừng lại và cúi đầu.
Niệm Phật, trong tinh thần Tịnh độ, không phải là tích lũy công đức theo kiểu toán học. Đó là sự phó thác hoàn toàn vào bản nguyện của Phật A-di-đà. Phó thác ở đây không phải là trốn chạy, mà là từ bỏ ảo tưởng rằng mình có thể tự cứu mình bằng nỗ lực thuần túy của cái tôi. Thân Loan từng nói rất rõ: chính khi con người ý thức trọn vẹn về sự bất toàn, sự nhiễm ô và bất lực của mình, thì tha lực mới thực sự mở ra. Niềm tin không sinh từ sự tự tin, mà sinh từ sự tan vỡ của tự phụ.
Suzuki, trong Thiền luận - quyển trung, đã diễn tả mối quan hệ ấy bằng một hình ảnh thú vị rất sâu sắc. Ông ví niềm tin vào bản nguyện Phật A Di Đà như cuộc hôn phối giữa một chàng trai giàu có với tình yêu vô hạn và một cô gái nghèo nàn. Gia đình nhà chồng nói: “Hãy đến, không cần mang theo bất cứ thứ gì”. Nhưng cô gái, vì lòng tự tôn và mặc cảm, lại nghĩ rằng mình phải chuẩn bị đủ thứ cho xứng đáng. Cuối cùng, vì mãi lo chuẩn bị, cô không bao giờ bước vào được cuộc hôn nhân ấy.
Suzuki không mỉa mai cô gái; ông chỉ lặng lẽ chỉ ra bi kịch của con người: chính cái ý muốn “xứng đáng” đã làm ta đánh mất ân sủng.
Ở đây, niềm tin và tình yêu không thể tách rời. Tình yêu càng lớn, niềm tin càng sâu; và niềm tin càng sâu, cái tôi càng nhỏ lại. Tịnh độ tông vì thế trở thành Phật giáo của những con người khổ đau, không phải vì họ yếu đuối, mà vì họ đã mệt mỏi với việc gồng mình làm kẻ mạnh. Khi bạn còn quá tự tin vào lý trí, bạn còn tin rằng mình có thể tự đứng vững, tự giải quyết, tự chứng ngộ thì câu niệm Phật sẽ nghe như thừa thãi. Nhưng khi đời sống đã bào mòn mọi lớp kiêu hãnh, khi khổ đau không còn là khái niệm mà là kinh nghiệm sống, thì việc cúi đầu xưng niệm một danh hiệu không còn là sự mê tín, mà là một hành vi tin yêu rất người.
Suzuki cũng nhấn mạnh rằng thiền và niệm Phật không hề đối lập. Thiền là cái thấy trực tiếp, nhưng cái thấy ấy chỉ mở ra khi tâm đã rỗng rang. Niệm Phật, nếu đi đến tận cùng, chính là làm rỗng cái tôi bằng sự lặp lại không mệt mỏi của một danh hiệu, cho đến khi không còn ai niệm và không còn cái gì để niệm. Lúc ấy, niềm tin không còn là đối tượng của suy nghĩ, mà trở thành hơi thở tự nhiên của tồn tại.
Có lẽ vì thế mà Tịnh độ tông không hấp dẫn những ai còn quá lý trí. Nó dành cho những người đã học được cách cúi đầu, không phải cúi đầu trước một quyền lực siêu hình, mà trước khổ đau và sự mong manh của kiếp người. Một câu A Di Đà Phật, trong ý nghĩa sâu xa nhất, không phải là gọi tên ai đó, mà là buông tay khỏi chính mình. Và đôi khi, chỉ khi buông tay, con người mới thực sự được ôm lấy.
CÙNG NHAU XIỂN DƯƠNG ĐẠO PHẬT
Tuân theo truyền thống Phật giáo, chúng tôi cung cấp tài liệu giáo dục Phật giáo phi lợi nhuận. Khả năng duy trì và mở rộng dự án của chúng tôi hoàn toàn phụ thuộc vào sự hỗ trợ của bạn. Nếu thấy tài liệu của chúng tôi hữu ích, hãy cân nhắc quyên góp một lần hoặc hàng tháng.
STK: 117 002 777 568
Ngân hàng Công thương Việt Nam
(Nội dung: Họ tên + tài thí Xiển dương Đạo Pháp)
TIN LIÊN QUAN
Dành cho bạn
Hiểu đúng về niệm Phật
Phật giáo thường thức
17:39 29/12/2025
Có một nghịch lý mình thường thấy trong các Phật tử: càng lý trí, người ta càng hay xem thường pháp môn niệm Phật.
Phải đâu chỉ một kiếp này rồi thôi!
Phật giáo thường thức
15:41 29/12/2025
Sự sống ở kiếp này không chỉ là một kiếp duy nhất. Chúng ta đã từng có mặt ở những đời sống của kiếp trước. Sau khi mạng chung của kiếp này chúng ta sẽ lại tái sinh ở kiếp sống sau. Và còn rất nhiều kiếp sống sau nữa. Đó cũng là một nguyên lý và nguyên lý này không phải ai cũng tin, không phải ai cũng biết.
Những trạng thái vui, buồn, sợ hãi, sung sướng có phải là pháp không?
Phật giáo thường thức
15:30 29/12/2025
Hỏi: Kính thưa Thầy, con xin hỏi các trạng thái vui, buồn, sợ hãi, sung sướng, bực bội...có phải là tâm không? Hay đó là Pháp? Và xin Thầy chỉ dạy cho chúng con phương pháp để chúng con không bị vướng mắc bởi những cái đó, hướng tới đời sống an lạc trong cuộc sống thường nhật.
“Chuyên tâm niệm Phật, nhớ nghĩ Tây Phương, đây là thiện căn lớn”
Phật giáo thường thức
14:52 29/12/2025
Hỏi: Kinh A Di Đà ghi: “Không thể với nhân duyên phước đức thiện căn nhỏ mà được vãng sinh Cực Lạc”. Vãng sinh Tịnh Độ cần phải nhớ vào thiện lớn, hành trì đầy đủ các tịnh nghiệp mới được vãng sinh. Nếu chỉ niệm Phật suông như thế, làm sao vãng sinh Cực Lạc?
Xem thêm
