Khi thương trái ấu cũng tròn

Việc ác do một người, hay một số ít người làm thì cũng thường tình, nhưng việc ác do một tập thể có tổ chức thực hiện để sát hại vô số người mới là khủng khiếp.

Trong Thế chiến thứ hai, chính quyền Nazi đã giết hàng triệu người Do Thái như một công việc bình thường. Họ đã cho dồn những toán dân Do Thái vào trong những căn phòng kín mít rồi giết chết bằng hơi ngạt. Người ta gọi đó là những lò sát sinh, có rất nhiều trên những vùng đất quân Đức chiếm đóng ở Âu châu. Giết người như thế ít tốn kém và nhanh chóng hơn là bắn hoặc chôn sống. Sau khi Đức thua trận, tội ác diệt chủng của tập đoàn chính quyền này đã bị tòa án quốc tế kết án và hàng chục năm sau, người ta vẫn còn truy lùng những tội phạm chủ chốt lẩn trốn khắp nơi trên thế giới.

Trong thời gian quân đội Khmers đỏ làm chủ Cambodia, họ đã nhân danh một thứ chủ thuyết để giết hàng triệu người dân làm nên một tội ác kinh hoàng trong lịch sử.

Bin Laden, sau vụ nổ hai tòa nhà thương mại của Mỹ ở New York giết chết hàng ngàn người vô tội, không những đã bị nhân dân Mỹ lên án mà cả thế giới đều phỉ nhổ. Bằng chứng là chiến dịch trừng phạt Trung Đông của Mỹ ban đầu được toàn thể dân chúng Mỹ và cả thế giới ủng hộ.

Có một điều là những tội ác tày trời đó, không phải do một người, hay do một nhóm ít người gây ra, mà là do một tập đoàn đông đảo, một chính quyền có một chủ trương, một lý thuyết để bảo vệ việc làm đó. Đấy là lý lẽ của kẻ mạnh; theo cái lý lẽ đó thì những kẻ bị giết là những người đáng chết và phải chết vì những lý do của những kẻ mạnh đặt ra. Ấy là bởi vì không có pháp luật để chế tài, và bởi vì những kẻ mạnh chính là pháp luật. Chắc chắn là những tội ác đó, theo quan điểm chung của thế giới, đều không thể nào dung tha được.

Vậy mà có một điều lạ là sau khi những tập đoàn, những nhóm chính quyền ác đức kia bị tòa án thế giới kết tội, vẫn còn có người ủng hộ hoặc thán phục họ. Bằng chứng là vẫn còn có những nhóm người lấy cái chữ Vạn quốc xã của Nazi làm biểu tượng cho một tổ chức của họ, hoặc có những nhóm người in hình Bin Laden lên áo, xem ông ta như một nhân vật số một của thế giới, mặc dù họ không thuộc thành phần của những tập đoàn đó.

Trước đây ở Mỹ, có một tên sát nhân giết một lần mấy mạng người và phải vào tù. Giết người phải đền mạng vẫn được coi là chuyện thường tình và đó cũng là ý nguyện của thân nhân những nạn nhân của anh ta. Cuối cùng, anh ta bị tòa án kết án tử hình. Trong thời gian chờ đợi án lệnh được thực thi, anh tù nhân này đã viết sách để khuyên giới thanh niên phải sống tốt, làm những điều có ích cho xã hội... Những cuốn sách của anh ta được phổ biến và có nhiều độc giả ủng hộ. Tuy nhiên, một thời gian sau, anh ta vẫn bị xử tử dù có những cuộc biểu tình vận động của dân chúng xin chính quyền tha tội cho anh ta. Những người chịu khó đi biểu tình xin tha mạng cho tên sát nhân, dĩ nhiên, không phải là người thân nhân của các nạn nhân, nên không thể cảm nhận được nỗi đau mất mát của những người ruột thịt, nhưng cũng không phải hoàn toàn đã suy nghĩ sai để có những cuộc vận động sai. Như vậy có nghĩa là luật pháp thực sự luôn luôn công bằng, vô tư không thể thiên vị bên nào được.

Lại có chuyện một thanh niên Việt Nam còn trẻ bị bắt ở phi trường Singapore vì tội buôn lậu ma túy, bị đem xử tử. Chàng thanh niên nhận tội, trình bày với quan tòa nguyên nhân vì nghèo, và cần tiền để giúp đỡ cho một người thân nên đã liều lĩnh để phải phạm tội, hứa sẽ ăn năn hối cải... Có nhiều cuộc vận động trên thế giới để xin chính quyền Singapore giảm án cho anh ta, nhưng cuối cùng thì luật pháp vẫn được thi hành và tội nhân vẫn bị xử tử, theo những quy định luật pháp đã được thành lập. Ấy là vì có luật pháp và luật pháp thì phải vô tư.

Luôn luôn một hành động gây ra tội ác, đều có nhiều cái nhìn khác nhau. Trước hết là cái nhìn của những nạn nhân hứng chịu hậu quả mất mát của tội ác đó, khác với cái nhìn của những kẻ bàng quan, cũng chắc lưỡi, nguyền rủa những kẻ ác đó, nhưng không phải là của những nạn nhân trực tiếp. Sau cùng là cái nhìn khách quan của cảnh sát, của tòa án để truy cứu, phán xét đánh giá và trừng phạt tội ác đó.

Khi thấy hình ảnh hàng triệu người Do Thái bị thiêu sống trong những lò sát sinh, hay khi chứng kiến những nạn nhân vô tội bị rơi từ trên tầng thứ chín mươi mấy của tòa nhà thương mại, hay khi mới nghe tin một kẻ sát nhân giết người hang loạt... ai cũng xúc động và căm ghét kẻ gây ra tội ác. Nhưng vì nạn nhân không phải là người thân của mình nên không thực sự bị mất mát. Một thời gian sau, mọi chuyện lùi dần vào dĩ vãng, người ta nghĩ khác đi, có một cái nhìn sự việc nhẹ nhàng hơn, dễ tha thứ hơn. Bản thân con người vốn dĩ là thế. Có thể nghiêm khắc với người khác, nhưng lại thường dễ dãi với chính mình. Làm một điều sai trái, chính bản thân mình sẽ tìm cách ngụy biện làm nhẹ tội của chính mình. Nếu người gây ra tội ác là bà con thân nhân của mình thì cũng sẽ tìm cách che chở. Đó là cái khó khăn của những người có bổn phận xét xử. Đó là lý do mà nhiều nơi, tội ác vẫn thường lặp lại nhiều lần.

Gây ra một tội ác, và sau đó, sám hối, ăn năn đối với bất cứ tôn giáo nào cũng là một sự giác ngộ đáng kể, đáng tha thứ. Nhưng với luật pháp, dù chấp nhận ăn năn hối cải, cũng không thể xét xử tội ác bằng một cái nhìn tôn giáo được, nếu đúng là luật pháp công minh.

Có người đọc Kiều và không thích Thúy Kiều, kết tội cô Kiều đủ chuyện, kể cả tội dâm đãng. Có người thì binh vực đủ cách và có thể gây ra những cuộc tranh luận ồn ào giữa hai quan điểm. Đó là do tình cảm của từng người. Những chuyện không đâu như thế còn xảy ra, huống gì những chuyện quan trọng hơn. Có ai dám thấy mình công bằng không thiên vị. Nghe một câu chuyện xảy ra giữa hai người, chứng kiến một hành động bạo lực giữa hai bên, người ta luôn luôn đứng về một phía để phán xét, và dĩ nhiên là không thể công bằng được. Thấy một đứa trẻ nghịch ngơm, phá phách, bực mình lắm, nhưng nếu đấy là con cháu mình thì lại không đến nỗi khó chịu như đối với con cháu người khác.

Thường nói “Khi thương trái ấu cũng tròn, khi ghét bồ hòn cũng méo”, là thế. Và đó cũng là nguyên nhân gây ra những bất công trong xã hội.

Một vị cao tăng đã từng dạy: “Không có cái nhìn nào gọi là tuyệt đối trong triết lý nhà Phật cả. Nghĩa là không có cái gì tuyệt đối đúng, và chẳng có cái gì tuyệt đối sai. Phải nhìn một sự kiện bằng hai con mắt: Từ bi và trí tuệ. Chỉ từ bi thôi thì có thể thành ngu đần, và trí tuệ mà không từ bi thì có thể gây nên tội ác”.

Luật pháp đúng đắn cũng có hai cái nhìn như thế, tuy nhiên, luật pháp thì phải cân nhắc để có thể duy trì trật tự xã hội, không thể hành xử theo cái nhìn của tôn giáo. Vô tư không phải là một chuyện đơn giản, và với luật pháp vô tư, thì không thể “khi thương trái ấu cũng tròn, khi ghét, bồ hòn cũng méo” như người đời thường được.

Nguồn: Tạp chí Văn hoá Phật giáo