> Xuân muôn nơi

Thời mông muội:

Khởi thủy nhân loại vận động hình thành người thông minh tách khỏi đời sống động vật cùng muôn loài, từng bước gian khó tích tụ trí tuệ xây dựng xã hội loài người có văn minh, hành trình rất dài và ngay cả ngày nay, một số mô hình sống gần với thời nguyên thủy hãy còn đây đố ở một số quốc gia, ngay ở một số tộc người thiểu số ở Việt Nam đời sống ấy hãy còn.

Từ ABC, kiến tạo ánh sang văn hóa cho xã hội văn minh gian khó. Con người với nhân sinh thế giới quan tăm tối, sợ hãi mọi thứ và lý giải mọi thứ theo cách riêng trên nền dữ liệu mà họ có. Ánh sáng từ nghĩa địa, sự đốt cháy chất lân tinh do phân hủy xương người bốc lên gặp oxy trong không khí từng gây sợ hãi và được người cổ đại giải tích liên quan ma quỷ, ngay ngày nay vẫn còn sự lý giải ấy do dân trí. Để minh định nguyên tố phốt pho, cấu trúc xương người về thành phần hóa học, quá trình phản ứng hóa học khi tương tác phốt pho và oxy trong không khí, không hề đơn giản, đấy là khoa học. và khi có khoa học ấy, không phải tự nhiên ai cũng hiểu. Ngày nay, nếu không đến trường và học hành nghiêm túc, không chắc ai cũng hiểu quá trình hóa học kia để thoát sự mê tín về ma quỷ khi thấy lửa nhập nhòe ở nghĩa địa. Sự mê tín ấy do thiếu hiểu biết và dẫn dụ trên có độ khó rất thấp. Vô số những kiến giải khoa học mà con người khó nhọc có được qua nghiên cứu rồi chuyển giao qua học đường, các kênh giáo dục, truyền thông… vẫn khó khăn đến cộng đồng do các nguyên nhân kinh tế xã hội, về tài chính, về chính trị, và nhiều lý do khác. Và thiếu hiểu biết khoa học đương nhiên thiếu điều kiện để có chính tín khoa học, mê tín dị đoan có chỗ nơi tồn tại hoành hành như bóng tối ngự nơi thiếu ánh sáng, cỏ dại mọc chỗ không cây không hoa.

Dân trí cao, Phật pháp thuận duyên xiển dương chính tín

Dân trí có được từ phát triển giáo dục, truyền thông… tạo môi trường thuận lợi cho mọi sự, từ kinh tế đến an ninh, và con đường hoằng pháp mang ánh sáng Phật giáo đến cộng đồng cũng không ngoại lệ. Dân trí cao, cộng đồng cụ thể hiểu rõ từ các hiện tượng tự nhiên xã hội đơn giản đến phức tạp, có nhân sinh quan thế giới quan khoa học, không gian cho mê tín dị đoan bị thu hẹp hay, lý tưởng, không còn. Khi nói chuyện lửa cháy lập lòe trên mộ trong đêm do ma quỷ hiện về với một học trò trung học cơ sở có căn bản hóa học sẽ nhận được nụ cười hài.

Phật giáo ra đời từ nền tảng khao học đương thời chưa có nhiều, điều kiện dân trí xã hội Ấn cổ đại theo cách đánh giá hiện đại, không hề lạc quan, hủ tục mê tín dị đoan đầy rẫy. Chính tín Phật giáo dựa trên nhãn quan bất khả tư nghị của Đức Phật chứu không dựa trên nền tảng khoa học kỹ thuật thế học, song góc nhìn giác ngộ của Phật đến ngày nay vẫn được khoa học minh họa làm rõ như sự chứng minh, hành trình chứng minh ấy càng ngày càng khiến nhân gian chiêm nghiệm ánh sáng phật pháp nhiệm mầu, sự ấy kỳ diệu.

Phật giáo hình thành từ điều kiện mông muội của đương thời song không hề mâu thuẫn với khoa học, có cái nhìn vào tương lai, tiến bộ. Phật giáo coi sự phát triển văn minh, thành tựu khoa học kỹ thuật là điều kiện tốt cho Đạo phát triển. Ngược lại, sự mê tín dị đoan lại xem văn minh, thành tự khoa học kỹ thuật, ánh sáng văn hóa là kẻ thù triệt tiêu nó, khác biệt ấy rất căn bản. Sự mông muội là điều kiện cần cho mê tín dị đoan tồn tại, lại là nghịch duyên cho phát triển phật pháp, Đạo luôn đề cao chính tín và chống các biểu hiện mê tín, do vậy. Và quan điểm của Phật giáo về vấn đề này phù hợp nhận thức chung của xã hội hiện đại, hợp các nỗ lực vì tiến bộ của mọi xã hội.

Tết là dịp bộc phát mê tín dị đoan

Tết nguyên đán ở Việt Nam đang nhích dần, khí trời, sự vận hành vũ trụ dẫn đến kết tục tinh hoa thiên nhiên ban tặng những thời khắc hạnh phúc sau một năm tròn không gian  thời gian vận hành, con người cần lao mưu cầu hạnh phúc. Những ngày tết nguyên đán hoa nở rộn ràng, thanh âm xuân nhộn nhịp mọi nhà, lại đi cùng sự “thăng hoa” của hiện tượng mê tín dị đoan - di chứng của thời mông muội trong xã hội hiện đại.

Khi Giáo hội Phật giáo đến hẹn lại lên khuyến cáo về các hủ tục, về dâng sao giải hạn, chính đề cập đến một trong những biểu hiện của mê tín dị đoan bộc phát vào dịp tết. Khi nhân sinh tin vào hiệu quả việc đốt vàng mã mang lại cho bản thân gia đình hiện tiền cũng như vong linh người đã khuất hơn tin vào sự chuyển hóa nghiệp lành nghiệp dữ do tu học, hành tập, tạo phước cùng sự trợ duyên của chư tang ni và đạo tràng, sự nỗ lực tinh tấn của bản thân, tức từ chối chính tín, lạc vào mê tín. Động tác khuyến cáo về hành chính của Giáo hội Phật giáo chính đề cao chính tín, chống mê tín, hợp tiến bộ xã hội, văn minh.

Tết, ở Việt Nam, bên cạnh niềm vui và sự thụ hưởng lành mạnh di sản văn hóa dân tộc thông qua thông phong mỹ tục được công phu gìn giữ trong từng thôn ấp mái nhà, tà áo, câu nói duyên, nụ cười, mâm cỗ, lễ Phật, tưởng nhớ tổ tiên, thưởng lãm tinh hoa âm nhạc, tri ân, hội tụ tình cảm đồng nghiệp, làng xóm, gia tộc… chuyện hay chuyện đẹp; hãy còn nhiều hủ tục, sự mê tín dị đoan, đốt vàng mã dâng sao giải hạn chỉ là một ví dụ. Xin xăm giải quẻ đoán vận mệnh, tử vi sách số, bùa chú... Kỳ lạ ở chỗ “khách hàng” sùng bái xăm quẻ, tử vi ngày xuân, ảnh hưởng mạnh mẽ tư tưởng sai lầm từ xa xưa mông muội ấy, không chỉ người ít học, có cả trí thức, tầng lớp có học và học cao, có địa vị xã hội. Từ đó cũng lấn cấn khi xem dân trí là điều kiện tác động quyết định đến mê tín? May mắn ở chỗ đối tượng mê tín từ giai tầng trí thức không thuộc về số đông. Phải chăng đối tượng trí thức mê tín do sở học của họ thiếu căn bản nào đấy, học  thức không đủ mạnh xua tan bóng tối mê tín dị đoan? Chốn cửa thiền có hậu thuẫn để mê tín dị đoan tồn tại, thậm chí chủ trương kín đáo do quyền lợi, có lẽ nên nghĩ vè căn bản tu học, sự giác ngộ của quý tăng ni nơi ấy chăng?

Tết đến gần, hy vọng xuân Canh Tý 2020 nhà nhà thân tâm an lạc, hạnh phúc xa lánh mê tín dị đoan, ngày xuân hưởng thụ văn hóa ẩm thục, văn hóa tinh thần, thuần phong mỹ tục như phần thưởng lớn do nền văn hóa dân tộc và thiên nhiên ban tặng chỉ một lần trong một năm.