Nghiệp hay nguyện từ một tâm

Hôm nay quý vị ngồi đây nghe pháp có vui không? À, vì được nghe pháp nên rất vui. Nhưng có nhiều người bị nghe pháp thì họ khổ ghê lắm. Có mấy anh chàng hay vào chùa ăn trộm mít. Thầy trông vườn có một cách bắt phạt mấy vị này hay lắm. Thầy bắt anh trộm xuống sân ngồi đó, mỗi thầy thay nhau nói pháp cho anh ta nghe 30 phút. Nói như thế từ sáng đến chiều, anh chàng này ngồi nghe mỏi quá chịu không nổi, không biết có thấm phần nào hay không mà từ đó về sau không dám ăn trộm mít của chùa nữa. Cũng đồng là nghe thuyết pháp, nhưng chúng ta phát nguyện muốn nghe, từ nguyện mà nghe nên thấy rất hoan hỷ, phấn chấn. Còn anh trộm này thì bị nghe, tức là vì nghiệp mà phải nghe nên khổ đau. Nhưng nếu anh trộm này có căn duyên, trong khi bị nghe đang khổ sở, tình cờ có câu chuyện nào khai mở nỗi khổ cho anh ta, bỗng nhiên anh lại chuyển tâm muốn nghe quý thầy nói thêm nữa. Đó là ban đầu vì nghiệp mà nghe nên đau khổ, nhưng sau đó muốn nghe, vì nguyện mà nghe nên thấy an vui. Cho thấy, trên cùng một hành động, nếu chúng ta phát tâm làm thì đó là từ nguyện mà làm, là được an vui. Nếu chúng ta quên phát tâm thì cảm thấy mình bị làm, đó là vì nghiệp trói buộc mà làm nên cảm thấy không thoải mái, dẫn đến đau khổ. Như vậy, nghiệp hay nguyện là trên một tâm của mỗi một con người chúng ta chứ không phải ở người này có nguyện và người kia không có.

Quý vị thử kiểm tra lại việc làm hằng ngày của mỗi người chúng ta thì dễ thấy lắm. Ngày xưa quý thầy ở vùng quê rất nghèo khổ. Trời rét mà phải rời cái mền êm ấm, thức dậy từ 3 giờ khuya để nấu cơm là không dễ chịu chút nào. Vo gạo chạm đến nước thì lạnh như dao cắt. Canh khuya đang say giấc ngon lành trong nệm ấm chăn êm mà phải thức dậy đi vo gạo nấu cơm dưới trời đông giá rét, quý vị thấy dễ chịu hay khó chịu? Không dễ chịu chút nào, phải không? Cũng sự việc đó, nhưng nếu chúng ta xung phong sẵn sàng thức dậy làm công việc đó để những người khác được êm ấm. Mình phát tâm chịu lạnh, thức dậy nấu cơm để cho cả nhà được an giấc thì làm trong một tinh thần nhẹ nhàng, vui vẻ, hân hoan. Còn nếu là người bị gọi thức dậy buộc phải nấu ăn cho người khác thì lại cảm thấy khổ sở, bực bội. Mới thấy, trên bất cứ một công việc gì, nếu chúng ta làm bằng tâm trạng bị làm thì cảm thấy bứt rứt khó chịu, đó là bị nghiệp trói nên cảm thấy khổ đau. Nhưng nếu phát tâm, phát nguyện để làm thì thấy hân hoan, an lạc. Cho nên khi đã hiểu, đã biết tu thì chúng ta nên làm tất cả công việc bằng tâm trạng sẵn sàng xung phong, phát nguyện, để được an vui.

Trong đời sống hằng ngày, bất kỳ công việc hay hoàn cảnh nào xảy đến, quý vị cũng có quyền ứng xử tương tự như một bữa nấu cơm khuya. Thí dụ như quý vị được phân công phải vác bao gạo quá nặng từ dưới phà lên dốc cao 174 bậc cấp. Nếu thấy rằng vì sao phải bắt tôi vác bao quá nặng trong khi người khác thì mang đồ gọn nhẹ hơn, như thế là không công bằng... Từ tâm cảm thấy bị bắt buộc nên thấy bao gạo sao mà quá nặng, phải vác ì à ì ạch quá khổ. Ngược lại có một người khác thấy vậy liền phát tâm nói, tôi khỏe, anh để tôi vác bao gạo giúp anh, thì họ làm cảm thấy nhẹ nhàng và vui vẻ. Chỉ là công việc vác một bao gạo lên dốc thôi mà đã có nghiệp và nguyện trong đó rồi. Hay là khi lên xe bus, mình lên trước có chỗ ngồi đàng hoàng. Thấy bà cụ lên sau già yếu, cô trưởng đạo tràng nói huynh còn khỏe mạnh nên nhường chỗ ngồi cho bà cụ. Nhường chỗ thì nhường, nhưng chưa sẵn sàng nên trong lòng không được vui, phải đứng từ đây vào Đà Nẵng mấy chục cây số sao mà mỏi mệt và khổ sở quá. Cũng cùng một trường hợp tương tự, mình vừa thấy bà cụ già yếu liền phát tâm mời bà cụ ngồi vào chỗ của mình, mình còn khỏe, đứng một đoạn đường để bà cụ được an ổn thì lại cảm thấy vui. Ngay đó cũng đã có nguyện và nghiệp khác nhau rồi. Tự giác hy sinh cho người khác, đó là nguyện lực, là được an vui. Ngược lại, nếu thấy bị ép buộc, thì sẽ bực bội, nặng nề, không hoan hỷ, đó là bị nghiệp trói buộc, là khổ rồi. Như vậy, trong chúng ta đã có sẵn cả hai mặt nguyện và nghiệp. Hằng ngày cũng những công việc đó thôi, cũng vác bao gạo, cũng ngồi trên xe, cũng nấu cơm, nhưng nếu chúng ta vừa xung phong phát nguyện để làm thì thấy nó khỏe khoắn, nhẹ nhàng, hân hoan. Còn không phát tâm thì bị nghiệp trói buộc, nặng nề, khổ sở. 

Thời chiến tranh loạn lạc, có một vị Sư bị giặc bắt nhầm nhốt trong ngục tù. Vì bị oan nên ngày nào Sư cũng kêu, không biết do nghiệp báo gì mà tôi phải bị oan ức khổ như vậy, tôi có làm gì đâu mà bắt tôi. Tình cờ, có người sống chung hoàn cảnh đến tâm sự: "Thưa Sư, chúng con bị nhốt vào đây khổ sở, buồn chán và ân hận lắm. May nhờ có Sư làm niềm an ủi, tăng thêm động lực cho chúng con cải thiện đời sống tốt hơn nên rất vui. Nếu Sư rời khỏi nơi đây, chắc chúng con buồn khổ lắm." Lúc đó Sư mới sực nhận ra, hóa ra mọi người ở đây cần có mình. Sự có mặt của mình là cứu khổ cho quý vị ở trong chốn tù đày lao khổ này. Từ đó, Sư hết thấy khổ, không còn mong muốn ra tù nữa mà thích ở trong này để an ủi mọi người. Qua đó cho chúng ta thấy, cũng trong một cảnh ngục tù, nhưng nếu thấy rằng tôi bị nhốt tù, vậy là bị vào tù nên khổ sở vô cùng. Còn nếu thấy rằng, mình là niềm động viên an ủi lớn của mọi người, những người trong đây cần sự có mặt của mình để họ bớt khổ. Vì vậy mình phát nguyện ở đây để giúp đỡ, đó là nguyện, là hết khổ và được an vui. Vậy ở tù là khổ hay là vui? Nếu thấy là bị vào tù, đó là vì nghiệp, là khổ. Nếu thấy cần ở trong đây để giúp người khác, đó là vì nguyện, là an vui.

Bây giờ quý vị về nhà, bất cứ việc gì xảy đến chúng ta cũng tập nguyện cho quen chứ đừng thấy là bị nghiệp trói rồi than thở:

Áo trần con lỡ mặc vào

Nợ trần con biết làm sao bây giờ!

Mới nghe qua thì hay quá. Nhưng mà: 

Rằng hay thì thật là hay,

Nghe ra ngậm đắng nuốt cay thế nào.

Nói như vậy là chúng ta đang nhâm nhi cái khổ, không biết nhìn đời tươi sáng cho nên bị khổ, đó là nhìn theo nghiệp chứ không phải theo nguyện. Lỡ vào đời rồi thì mình nguyện cho nó oai, cho nó vui, chứ mắc gì phải nhìn là bị buộc, là bị nghiệp cho cuộc đời nó ảm đạm và khổ sở! Như vậy, mỗi một việc xảy đến, quý vị nên nhớ là nguyện thì vui. Khéo sống như vậy là chúng ta đã tu rồi. Rất nhẹ nhàng! Làm được như vậy thì cả đời quý vị luôn thấy vui. Suốt đời được an vui thì chắc chắn khi nhắm mắt lìa đời chúng ta cũng sẽ được an vui, đi trên con đường tốt. 

Có vị đến hỏi đức Phật: Cả đời con làm việc tốt, một hôm ra đường thình lình không may bị đột tử và chết gấp, lúc đó con sẽ đi về đâu? Đức Phật nói, giống như một thân cây đang nghiêng hẳn về hướng Đông, nhỡ gặp gió bão làm đỗ đi thì nó sẽ ngả về hướng nào? Tất nhiên là về hướng Đông thôi. Cũng vậy, một đời sống bằng thiện pháp, được an vui thì khi nhắm mắt chắc chắn chúng ta sẽ đi đến con đường an vui, tốt đẹp. Muốn như vậy thì khi đối diện với tất cả mọi thứ trong cuộc sống, quý vị nhớ nên bằng một tâm khái sẵn sàng phát tâm bằng nguyện lực chứ đừng có tâm nặng nề, mỏi mệt vì nghiệp lực rồi đưa đến mọi thứ rắc rối, khổ đau.