Ngôi chùa đổ nát nhưng được giữ nguyên trạng ở miền Tây

Chùa Xà Xía nằm trên địa phận phường Mỹ Đức (TP Hà Tiên, tỉnh Kiên Giang) là chứng tích chiến tranh còn sót lại từ thời chiến đấu chống quân xâm lược của Khmer Đỏ. Thời điểm 1977-1978, ngôi chùa là nơi cán bộ, chiến sĩ Trung đoàn 18, Sư đoàn 325, Quân đoàn 2, chiến đấu chống lại các cuộc tấn công, xâm lược của Khmer Đỏ.

Trong cuộc chiến này, nhiều cán bộ, chiến sĩ quân đội ta và người dân đã hy sinh. Sau khi lực lượng Khmer Đỏ bị truy quét, chiến tranh biên giới Tây Nam kết thúc, chính quyền địa phương đã thống nhất giữ lại nguyên bản ngôi chùa đổ nát này. Kể từ đó, chùa Xà Xía như là một minh chứng sống động cho tội ác, mất mát, đau thương mà chiến tranh gây ra.

Di tích Chứng tích chiến tranh chùa Xà Xía được công nhận là Di tích Lịch sử cấp tỉnh năm 2003, nằm cách trung tâm TP Hà Tiên khoảng 10 km, cách cửa khẩu Xà Xía khoảng 400 m.

Phần nóc chùa bị hư hỏng gần như hoàn toàn, chỉ còn trơ ra phần khung. Phía dưới được phật tử và chính quyền địa phương dùng những tấm tôn che chắn để hạn chế thấm dột.

 Nhiều khu vực trong chùa vẫn còn nguyên vẹn vết thủng do bom, đạn gây ra.

Trước khi bị tàn phá, chùa là công trình văn hóa tín ngưỡng hàng chục năm tuổi của người Khmer Nam Bộ và được xây dựng khá đồ sộ gồm một chánh điện, một sala, 2 trường học, một nhà ăn, 8 tháp nằm trong khuôn viên rộng khoảng một ha. Sau chiến tranh, mọi thứ trở nên hoang tàn, hư hỏng.

Hiện trạng quanh chùa có nhiều cây cối như: bồ đề, sala, thốt nốt, sao... nằm cạnh một ao lớn.

Dù hư hỏng nặng, hiện nay bên trong chùa Xà Xía vẫn còn một tượng phật cao 2 m khá nguyên vẹn.

Người dân địa phương, các cựu chiến binh thường xuyên tới chùa để khấn viếng.

Cận cảnh một tháp rêu phong, xung quanh chằng chịt rễ cây bồ đề trong khuôn viên chùa Xà Xía cũ.

Cách chùa Xà Xía (cũ) khoảng vài trăm mét, một ngôi chùa Xà Xía (mới) được xây dựng khang trang phục vụ nhu cầu tín ngưỡng của người dân.

Theo Sở Văn hóa và Thể thao tỉnh Kiên Giang, dù có chùa mới, ngôi chùa Xà Xía cũ vẫn được giữ lại nguyên trạng của một di tích chứng tích chiến tranh thuần túy. Đây là nơi giáo dục truyền thống đấu tranh chống giặc của quân và dân ta cho các thế hệ mai sau.