Ni sư, Sư cô, Ni trưởng là gì? Điều kiện nào để phong giáo phẩm Ni trưởng?

Liên quan đến danh xưng trong đạo Phật, đó là cách tính tuổi và các phẩm trật trong đạo Phật. Có hai loại tuổi được đề cập đến, đó là: tuổi đời và tuổi đạo. Tuổi đời là tuổi tính theo đời, kể từ năm sinh ra. Tuổi đạo là tuổi thường được nhiều người tính từ ngày xuất gia tu đạo. Nhưng đúng ra, tuổi đạo phải được tính từ năm thụ cụ túc giới và hằng năm phải tùng hạ tu học theo chúng và đạt tiêu chuẩn, mỗi năm như vậy được tính một tuổi hạ. Nghĩa là tuổi đạo còn được gọi là tuổi hạ (hay hạ lạp).

Ni sư, Sư cô, Ni trưởng là gì?

Trong nhà đạo, tất cả mọi việc, kể cả cách xưng hô, chỉ tính tuổi đạo, bất luận tuổi đời. Ở đây không bàn đến việc những vị chạy ra chạy vào, quá trình tu tập trong đạo không liên tục. Bây giờ, chúng ta bắt đầu từ việc một người tuổi đời dưới 20 phát tâm xuất gia, hay do gia đình đem gửi gắm vào cửa chùa, thường được gọi là chú tiểu, hay điệu. Đó là các vị đồng chơn nhập đạo.

Khi gia nhập, tùy theo số tuổi, vị này được giao việc làm trong chùa và học tập kinh kệ, nghi lễ. Thời gian sau, vị này được thụ 10 giới, gọi là Sa di (nam) hay Sa di ni (nữ), hoặc Chú (nam) hay Ni cô (nữ). Khi tuổi đời dưới 14, vị này được giao việc đuổi các con quạ quấy rầy khu vực tu thiền định của các vị tu sĩ lớn tuổi hơn, cho nên gọi là “khu ô sa di” (sa di đuổi quạ).

Khi có ít nhất 20 tuổi đời, và chứng tỏ khả năng tu học, đủ điều kiện về tu tánh cũng như tu tướng, vị này được thụ giới cụ túc, tức là 250 giới tỳ kheo (nam) hay 348 giới tỳ kheo ni (nữ) và được gọi là Thầy (nam) hay Sư cô (nữ). Trên giấy tờ thì ghi là Tỳ Kheo (nam) hay Tỳ Kheo Ni (nữ) trước pháp danh của vị xuất gia. Ở đây xin nhắc thêm, trước khi thụ giới tỳ kheo ni, vị sa di ni (hoặc thiếu nữ 18 tuổi đời xuất gia và chưa thụ giới sa di ni) được thụ 6 chúng học giới trong thời gian 2 năm, được gọi là Thức xoa ma na ni. Cấp này chỉ có bên ni, bên tăng không có.

Tuy nhiên trong tạng luật, có đến 100 chúng học giới chung cho cả tăng và ni. Cũng cần nói thêm, danh từ tỳ kheo có nơi còn gọi là tỷ kheo, hay tỳ khưu, tỷ khưu. Bên nam tông, tỷ kheo có 227 giới, tỷ kheo ni có 311 giới. Giới cụ túc (tỳ kheo hay tỳ kheo ni) là giới đầy đủ, viên mãn, cao nhất trong đạo Phật để từng vị xuất gia tu tập cho đến lúc mãn đời (thường gọi là viên tịch), không phải thụ giới nào cao hơn.

Việc thụ bồ tát giới (tại gia hay xuất gia) là do sự phát tâm riêng của từng vị theo bắc tông, nam tông không có giới này. Ở đây, xin nói thêm rằng: Bắc tông (hay bắc truyền) là danh từ chỉ các tông phái tu theo sự truyền thừa về phương bắc của xứ Ấn Độ, qua các xứ Tây Tạng, Trung Hoa, Triều Tiên, Nhật Bổn và Việt Nam. Nam tông (hay nam truyền, nguyên thủy) là danh từ chỉ các tông phái tu theo sự truyền thừa về phương nam của xứ Ấn Độ, qua các xứ Tích Lan, Thái Lan, Miến Điện, Lào, Cao Miên và Việt Nam.

Trong lúc hành đạo, tức là làm việc đạo trong đời, đem đạo độ đời, nói chung sự sinh hoạt của Phật giáo cần phải thiết lập tôn ti trật tự (cấp bậc) có danh xưng như sau theo hiến chương của Giáo hội Phật giáo:

1. Năm 20 tuổi đời, vị xuất gia thụ giới tỳ kheo được gọi là Đại Đức.

2. Năm 40 tuổi đời, vị tỳ kheo được 20 tuổi đạo, được gọi là Thượng Tọa.

3. Năm 60 tuổi đời, vị tỳ kheo được 40 tuổi đạo, được gọi là Hòa Thượng.

Còn đối với bên nữ (ni bộ):

1. Năm 20 tuổi đời, vị nữ xuất gia thụ giới tỳ kheo ni được gọi là Sư cô (hiện nay ở Canada, có giáo hội gọi các vị tỳ kheo ni này là Đại Đức).

2. Năm 40 tuổi đời, vị tỳ kheo ni được 20 tuổi đạo, được gọi là Ni sư.

3. Năm 60 tuổi đời, vị tỳ kheo ni được 40 tuổi đạo, được gọi là Sư bà (bây giờ gọi là Ni trưởng).

Điều kiện nào để phong giáo phẩm Ni trưởng?

Theo thông báo số 225/TB-HĐTS của Hội đồng Trị sự do Hòa thượng Thích Thiện Nhơn, Chủ tịch Hội đồng Trị sự, Trưởng ban Tăng sự T.Ư ấn ký ngày 6-6-2024 hướng dẫn đăng ký tấn phong giáo phẩm tại Hội nghị thường niên kỳ 4 khóa IX GHPGVN, gửi đến Ban Trị sự GHPGVN các tỉnh, thành phố.

Thông báo của GHPGVN nêu rõ, để việc tấn phong giáo phẩm tại Hội nghị thường niên kỳ 4 khóa IX GHPGVN đúng thủ tục, trình tự theo qui định, Ban Thường trực Hội đồng Trị sự, Ban Tăng sự T.Ư hướng dẫn việc đăng ký tấn phong giáo phẩm Hòa thượng, Thượng tọa, Ni trưởng, Ni sư.

Theo đó, tấn phong giáo phẩm Hòa thượng, Ni trưởng có tuổi đời từ 60 tuổi trở lên; thọ giới Tỳ-kheo/Tỳ-kheo-ni từ năm 1984, tuổi đạo từ 40 hạ lạp trở lên.

Tấn phong giáo phẩm Thượng tọa, Ni sư có tuổi đời từ 45 tuổi trở lên; thọ giới Tỳ-kheo/Tỳ-kheo-ni từ năm 1999, tuổi đạo từ 25 hạ lạp trở lên.

Những Tăng, Ni hội đủ điều kiện theo quy định của Hiến chương, Quy chế Ban Tăng sự T.Ư, các Ban tiến hành lập hồ sơ và danh sách đăng ký việc tấn phong giáo phẩm với T.Ư GHPGVN; thông báo việc tấn phong giáo phẩm với Ủy ban Nhân dân, Ban Tôn giáo tỉnh, thành phố. 

Hồ sơ được lập thành 3 bộ, gồm có: Lý lịch trích ngang (có xác nhận của chính quyền địa phương); phiếu lý lịch tư pháp số 1; bản sao chứng điệp kiết hạ, giáo chỉ tấn phong Thượng tọa/Ni sư (đối với tấn phong giáo phẩm Hòa thượng/Ni trưởng); bản sao giấy chứng nhận Tăng Ni/chứng điệp thọ giới Tỳ-kheo/Tỳ-kheo-ni, chứng điệp kiết hạ (hoặc xác nhận của Ban Trị sự GHPGVN tỉnh/thành phố có đủ thời gian an cư kiết hạ theo quy định tấn phong, đối với tấn phong giáo phẩm Thượng tọa, Ni sư); Ban Trị sự GHPGVN các tỉnh, thành phố có văn bản đề nghị và danh sách Tăng Ni được đề nghị tấn phong giáo phẩm.

Các trường hợp không hội đủ điều kiện theo quy định, Ban Thường trực Hội đồng Trị sự, Ban Tăng sự T.Ư không trình Hội nghị xem xét, thông qua.