Tại vườn Cấp Cô Độc, rừng Kỳ Đà, đức Phật đã thuyết giảng một bài pháp sâu sắc, hé lộ chân lý về luân hồi, vô thường và con đường thoát khổ. Những lời dạy này không chỉ dành riêng cho các Tỳ Kheo, mà còn là một thông điệp đầy giá trị đối với mỗi chúng ta trong cuộc sống hiện đại.

Hành trình luân hồi: Những khổ đau không đo đếm

Trong buổi thuyết pháp, đức Phật đã đặt câu hỏi khiến mọi người phải lặng mình suy ngẫm: “Nước sông Hằng và nước trong bốn biển lớn nhiều hơn, hay sữa mẹ mà chúng sinh đã uống trong vòng luân hồi sinh tử nhiều hơn?”

Các Tỳ Kheo thưa rằng, sữa mẹ mà chúng sinh đã uống qua vô số kiếp sống còn nhiều hơn nước sông Hằng và bốn biển lớn.

Đức Phật giải thích rằng, từ vô thỉ đến nay, chúng sinh không ngừng trôi lăn trong vòng luân hồi, mang đủ mọi hình hài: lúc làm voi, ngựa, lạc đà, trâu, lừa, lúc rơi vào cõi địa ngục, ngạ quỷ, súc sinh.

Trong từng kiếp sống ấy, chúng sinh phải chịu đựng biết bao khổ đau, đến mức máu mủ chảy ra còn nhiều hơn nước của đại dương.

Hành trình luân hồi kéo dài bất tận vì vô minh che lấp và ái dục trói buộc. Không biết cội nguồn của khổ đau, không thấy rõ con đường thoát khổ, chúng sinh cứ mãi trôi dạt trong biển đời không lối thoát.

Sự vô thường: Bản chất của cuộc đời

Đức Phật tiếp tục chỉ dạy về bản chất vô thường của mọi pháp. Ngài hỏi: “Sắc là thường hay vô thường?”

Các Tỳ Kheo đáp: “Sắc là vô thường.”

Chính vì vô thường, mọi sự vật hiện tượng đều mang tính khổ. Chúng sinh thường chấp vào những gì tạm bợ, ngỡ rằng đó là “ta” hay “của ta”. Đức Phật nhấn mạnh rằng, khi nhận ra tất cả những gì thuộc về năm uẩn (sắc, thọ, tưởng, hành, thức) đều vô thường, là khổ, không phải ta và không thuộc về ta, chúng sinh sẽ có thể buông bỏ mọi chấp thủ. Khi không còn dính mắc vào các pháp thế gian, con đường thoát khổ sẽ mở ra, và vòng luân hồi đau khổ sẽ chấm dứt.

Ý nghĩa của lời dạy trong cuộc sống hiện đại

Bài pháp của đức Phật không chỉ dành cho những người xuất gia, mà còn là bài học quý giá đối với mọi người trong cuộc sống hiện đại.

Ngày nay, con người dễ dàng bị cuốn vào vòng xoáy của công việc, danh vọng và vật chất. Chúng ta thường chấp chặt vào những gì mình có, xem đó như sự bền vững: từ của cải, địa vị đến các mối quan hệ. Nhưng Đức Phật dạy rằng, tất cả đều vô thường, không ngừng thay đổi.

Hiểu rõ sự vô thường, chúng ta sẽ biết cách buông bỏ những phiền muộn không cần thiết. Điều này không có nghĩa là buông xuôi trách nhiệm, mà là sống tỉnh thức hơn, trân trọng từng giây phút hiện tại, và chấp nhận sự thay đổi như một phần tất yếu của cuộc đời.

Thoát khổ: Con đường tỉnh thức

Lời dạy của đức Phật nhắc nhở chúng ta về mục tiêu tối thượng của đời người: Thoát khổ. Thoát khổ không phải là một khái niệm xa vời, mà là kết quả của sự quán chiếu sâu sắc và thực hành trong đời sống.

Khi hiểu rõ bản chất vô thường, không còn dính mắc vào “ngã” và “ngã sở”, chúng ta sẽ thoát khỏi tham ái và vô minh. Khi tâm trí thanh tịnh, không bị vọng tưởng che mờ, chúng ta sẽ tìm thấy an lạc chân thật.

Thông điệp của đức Phật từ bài pháp này như một tiếng chuông cảnh tỉnh, giúp chúng ta nhận ra bản chất thật của cuộc đời.

Những ai đang loay hoay trong dòng đời đầy rẫy vô minh và ái dục, nếu lắng lòng chiêm nghiệm, sẽ tìm thấy con đường thoát khổ.

Hãy để bài học về sữa mẹ và nước biển trở thành nguồn cảm hứng để chúng ta sống tỉnh thức hơn, buông bỏ những gánh nặng vô ích và hướng đến một cuộc đời ý nghĩa – vượt qua khổ đau, tràn đầy an lạc.

Diệu Thường dịch và biên soạn

Trích dẫn từ Kinh Tạp A Hàm, quyển 33, bài Kinh số 939, tr.241a18

Nguồn: Tạp chí Nghiên cứu Phật học