Ông sắp đi hết quãng đời được gọi là “xưa nay hiếm”, chân đã chậm và tai đã lãng. Mỗi tháng đôi lần, ông lặng lẽ vượt gần 15km vào tận núi sâu để quét dọn, dâng hoa và thắp hương ở một nghĩa trang có tên nhưng không có vị trí trên bản đồ định danh. Đây là nơi chính quyền địa phương cho phép quy tập các phần mộ vô chủ từ hai chiến tuyến trong một giai đoạn xung đột của lịch sử dân tộc.

Giữa mênh mông vạt cỏ nửa vàng nửa xanh bên đường thấp thoáng những bát hương xếp ngay ngắn thành những đường kẻ dài, đánh dấu hoặc tưởng niệm những chư vị vô danh ở một bên chiến tuyến đã từ lâu hòa mình vào lòng đất. Xa xa phía chân núi là những tấm bia bạc màu thời gian, chỉ có quân hiệu của các tử sĩ ở chiến tuyến bên kia.

Sau nửa thế kỷ với muôn vàn ấm lạnh nhân sinh, họ cùng nhau an nghỉ bên rừng thông xanh mướt quanh năm vi vút gió, dưới chân Đức Phật từ bi và giữa tiếng kinh kệ nhẹ nhàng an ủi khi ngày qua, khi đêm xuống. Nơi đây xa vắng nhưng bình yên, không có những khúc hoan ca hừng hực khí thế của ngày giải phóng hay những lời ai oán về “Tháng Tư Đen”.     

Các chiến sĩ hữu vị vô danh ấy đã từng là đồng bào. Nay họ đồng quy trong tinh thần hòa hợp dân tộc, nhờ những đạo hữu như ông và các Phật tử thuần thành kết nối bằng thiện duyên. Với căn cơ tu học mỗi người một khác, nhóm thiện nguyện ấy cùng hiệp tâm thực hiện giáo lý duyên sinh-vô ngã của Đức Phật để tự hóa giải xung đột trong nội tâm và với thế giới bên ngoài.

Theo giáo lý duyên sinh-vô ngã, mọi bản thể không tồn tại độc lập mà do nhiều yếu tố hợp thành, hay nói cách khác là do duyên sinh. Nếu vạn vật do duyên hợp mà có thì vạn vật cũng vô ngã. Hiểu được pháp này, ta sẽ thấy hạnh phúc hay khổ đau của từng bản thể đều tùy thuộc vào những kết nối với thế giới theo nguyên lý cộng sinh hay cộng diệt.

Áp dụng giáo lý duyên sinh-vô ngã là giải pháp hóa giải xung đột dân tộc, bởi khi không còn chấp vào sự tồn tại của ngã, chúng ta sẽ không còn phân biệt địch-ta. Chúng ta cũng hiểu những khổ đau của một thời đất nước loạn lạc là do tâm phân biệt cấu kết mà hình thành nên nghịch duyên. Nay loạn lạc không còn, hà cớ gì tâm ta vẫn tự trói buộc trong những tư tưởng thù hận để nhắc nhở, để dằn vặt nhau mỗi độ tháng Tư về?

Một điểm sáng minh họa cho giáo lý duyên sinh-vô ngã trong nỗ lực hòa hợp dân tộc là tinh thần phá chấp ngã của cố Thủ tướng Võ Văn Kiệt trong một cuộc phỏng vấn được truyền thông nhà nước dẫn lại về một nghĩa trang của tử sĩ Việt Nam Cộng Hòa được dân sự hóa vào năm 2007 (*).

Cố Thủ tướng đã phát biểu rằng người Cộng sản không độc quyền yêu nước (vô ngã), và đến bây giờ mới thấy thật vô lý khi người sống đố kỵ nhau nên làm khổ liên quan đến người chết đến mấy chục năm qua (duyên sinh).

Những tấm lòng tạo tác duyên lành ở nghĩa trang quy tập các tử sĩ vô danh ở xóm núi xa xôi ấy cũng là một điểm sáng khác của giáo lý duyên sinh-vô ngã. Mỗi cuộc viếng thăm, người đàn ông tai lãng, chân chậm ấy lại thành kính thắp hương cùng khắp nghĩa trang, mong đem chút ấm áp của tình bằng hữu đến toàn thể hương linh từng đến từ hai phía. Người đàn ông ấy cùng các đạo hữu hợp lực cầu nguyện thành tâm, để hóa giải nghịch duyên xưa và tạo tác những thuận duyên mới thấm nhuần đạo pháp.

Người đàn ông tai lãng, chân chậm ấy là cha tôi, một cựu sĩ quan Việt Nam Cộng Hòa. Với nỗ lực thầm lặng của ông và đạo hữu, tháng Tư ở nghĩa trang này không đen mà ngập tràn ánh nắng, khi duyên lành chớm nở trong tinh thần vô ngã.

(*) https://tienphong.vn/thanh-minh-o-nghia-trang-binh-an-post688045.tpo

______

(**) Tác giả là giảng viên chuyên ngành Ngôn ngữ Anh và Tư duy biện luận tại Đại học Quốc tế và Viện Đào tạo Quốc tế (Đại học Quốc gia TP.HCM)