Thầy ơi, con đã hiểu

Mời quý vị hãy lắng nghe tiếp tâm tình của anh – được ghi lại dưới đây – đối với ngôi chùa thân yêu nơi làng quê anh, cũng là của chúng tôi, các em của anh…

Thuở ấy, tôi học Trường Trung học Cần Thơ (College de CanTho), sau đổi lại là Trung học Phan Thanh Giản, diện nội trú. Dạo đó nghỉ hè được ba tháng, tôi luôn mang rương đựng quần áo và vật dụng về nhà, ở quận Tân Châu thuộc An Giang bây giờ. Tôi được học bổng do học lực giỏi và cảnh nhà cũng không khá giả với đồng lương khiêm nhường của cha tôi là một giáo viên đông con. Là con chim đầu đàn của bảy đứa em, tôi phải ráng học để giữ được học bổng, tránh tốn hao cho cha mẹ trên bước đường đi học xa nhà.

Ba tháng nghỉ hè, cha tôi xếp cho tôi một thời dụng biểu nghiêm túc như sau: tháng đầu và tháng cuối nghỉ ngơi, đi du lịch, hoặc thăm bà con. Riêng tháng giữa, tức tháng thứ hai, thì phải học ôn một số bài năm trước và học thêm theo lối hàm thụ với giáo viên tận Sài Gòn (thầy ra bài, tôi làm xong gửi bài làm qua đường bưu điện để thầy sửa rồi hoàn lại, cứ thế mà học).

Nhà tôi đông em, lại chật chội, không có chỗ yên Tịnh để ngồi tập trung làm bài, nên tôi xin ba tôi mỗi ngày cho tôi vào một ngôi chùa cất ở giữa đồng rất hiu quạnh vì xa đường cái.

Trụ trì là một sư ông trạc 60 tuổi, quen biết gia đình tôi, là một vị chân tu từ tốn và có phẩm hạnh. Ông xếp cho tôi một góc có cửa ngang nhìn ra vườn rợp bóng cây dầu, cây sao cao ngất cùng một số cây bàng xòe tàng như những chiếc lộng xanh um, mát mẻ. Một chiếc bàn con bằng gỗ và một ghế đai. Thế là tôi có một chỗ ngồi học lý tưởng.

Mỗi ngày, tôi cắp sách lên chùa từ bảy giờ sáng, chào sư xong ra chánh điện lễ Phật rồi mới học. Vị sư xem tôi như con cháu nên bảo tôi ăn trưa với ông. Nhưng tôi có đem theo một gà-mên cơm và đồ ăn do mẹ tôi làm sẵn để ăn trưa. Xong, nghỉ một tiếng đồng hồ rồi học lại đến năm giờ chiều mới về. Chủ nhật nghỉ ở nhà.

Hồi ấy, tôi chỉ biết học chứ không hiểu gì về Phật giáo, ngoài việc ngày hai lần lễ Phật, khi đến chùa và lúc về nhà, thế thôi. Giờ rảnh, nhìn xem mấy tượng Phật và bức vẽ một ông râu rìa quẩy trượng có treo chiếc giày đi trên sông nước; tò mò, tôi hỏi sư; thì người cho biết danh hiệu của các vị Phật và Bồ-tát như Đức Thích-ca Mâu-ni, ngài Quán Thế Âm, ngài Văn Thù, ngài Phổ Hiền… Còn vị có râu rậm là ngài Đạt-ma Tổ sư.

Sư thấy tôi có vẻ như muốn hiểu thêm về Phật giáo bèn ôn tồn bảo: “Nếu con muốn học hỏi về giáo lý Phật-đà thì Chủ nhật con rảnh; lên đây một ngày; thầy sẽ sơ giảng về Phật pháp căn bản cho con hiểu; cũng có ích cho đời sống tâm linh của con đó”.

Tôi chỉ vâng dạ… và rồi suốt một tháng rưỡi trôi qua, tôi chỉ đến chùa để học và làm bài của tôi mà thôi, không nhớ gì đến việc thầy hứa sẽ hướng dẫn tôi vào đường học đạo…

Bây giờ, tôi đã ở tuổi “cổ lai hy”, ngồi nhớ lại thời gian nghỉ hè, đi học thêm ở chùa mà nghe bùi ngùi tấc dạ. Sư ông đã viên tịch, ngôi chùa không còn nữa. Nơi đó nay là ruộng lúa mênh mông, những lượn sóng lúa như đùa giỡn với ngọn gió đồng. Vạn vật hoàn toàn đổi khác. Lời từ tốn nhỏ nhẹ của sư ông năm xưa hứa sẽ giảng về Phật pháp căn bản cho tôi nghe như còn văng vẳng bên tai, khiến tôi tự thấy như hối tiếc vì chưa được diễm phúc học đạo với người, để nay người đã vĩnh biệt ngàn thu, về với tứ đại. Kỷ niệm thời gian học tập ở chùa này, tôi không sao quên được; và hình bóng thầy trụ trì đức độ thương kính ấy cũng không thể nào nhạt phai trong tôi.

Sau này, lúc ra trường đi làm công chức, rỗi rảnh tôi lấy kinh sách của ba tôi mua từ phổ thông đến cao cấp để xem và tìm hiểu thêm, và cũng để tạ lòng mong muốn truyền pháp đạo Phật của sư ông lúc xưa cho tôi để cho lòng được thanh thản, an vui. Qua đó, tôi được hiểu khá nhiều về Phật pháp: thế nào là thân Tứ đại, Tứ diệu đế, Bát chánh đạo, ảo kiến, cái ta… Tôi không còn nuối tiếc những mất còn, tang điền thương hải… Cái sinh tử tôi cũng xem thường mà hiểu rằng “nó” đang xảy ra từng sát-na tâm, rằng không có người chết mà chỉ có tiến trình của sự chết. Và việc mất còn ấy cũng không ra ngoài sự chi phối của định luật vô thường. Mọi sự là như vậy, như thị, như như… đơn giản mà thâm thúy, thanh cao.

Phải chăng đó là ý nghĩa bốn câu kệ của Hòa thượng Phước Hậu:

Kinh điển lưu truyền tám vạn tư

Học hành không thiếu cũng không dư

Đến nay tính lại đà quên hết

Chỉ nhớ trên đầu một chữ Như.

Hiểu như thế, tôi đã tự nhủ lòng mình là: “Thầy ơi, con đã hiểu…”, nên đã trang bị phần nào cho cuộc hành trình về bến Giác ngày nào đó tiếp bước theo sư ông thương kính vậy!

Đoạn hồi ký ngắn ngủi của anh tôi đến đó là kết thúc. Giờ đây anh đã về nơi cõi vĩnh hằng. Để tỏ lòng nhớ thương anh vô vàn, tôi ghi lại đoạn hồi ký này và kính gửi hương linh anh.