Thứ ba, 14/10/2025, 16:30 PM

Tiếng chuông chùa trong ca dao xưa

Đặng Việt Thuỷ

Những ai đã từng lên chùa vãng cảnh hay đi lễ chùa chắc không dưới một lần ngắm nhìn những chiếc chuông được đặt nghiêm cẩn trong chùa và càng không thể nào quên được tiếng chuông ngân. Tiếng chuông chùa ngân nga không chỉ làm vơi đi bao phiền muộn, khổ đau mà còn làm cho tâm hồn thư thái, thanh thản, nhẹ nhàng. Có người nói rằng tiếng chuông chùa là âm thanh có tác dụng cảnh tỉnh, tức là nó mang tính gợi mở, tính nhắc nhở cho tâm hồn con người, đồng thời trong tiếng chuông chùa chứa đựng nhiều thiền vị, tức là những ý vị mang tính thâm trầm mà mênh mông của ý nghĩa đạo Thiền.

Từ nghìn xưa tiếng chuông chùa luôn tô điểm cho bức tranh thiên nhiên thêm sống động, nhất là giữa lúc sương mù lan tỏa, dưới ánh trăng ngà, con người đã cảm nhận một cách trọn vẹn như hơi thở của nhịp đập con tim. Một tiếng chuông chùa vang vọng, dẫn con người vào chốn tĩnh tâm. Đó cũng là mái che ân tình cho muôn nẻo đời người trong bao nhiêu biến cải của nhân tình thế thái.

Trong cuộc sống con người, tiếng chuông chùa còn đi vào ca dao, thi ca một cách nhẹ nhàng sâu lắng, bình dị mà thiêng liêng. Ở kinh đô Thăng Long xưa, Hà Nội ngày nay hầu như ai cũng thuộc bài ca dao:

Gió đưa cành trúc la đà,

Tiếng chuông Trấn Vũ, canh gà Thọ Xương.

Mịt mù khói tỏa ngàn sương,

Nhịp chày Yên Thái, mặt gương Tây Hồ.

Bài ca dao nói về cảnh đẹp Hồ Tây ở kinh đô Thăng Long được lưu truyền rộng rãi và trở thành lời ru quen thuộc. Hồ Tây xưa có tên là hồ Lãng Bạc (cái bến có sóng lớn), hay còn gọi là hồ Dâm Đàm (hồ sương mù) vì thường vào lúc sáng sớm hay chiều tối, sương mù phủ dày trên mặt nước. Gọi Hồ Tây vì hồ ở phía tây kinh thành Thăng Long. Xung quanh hồ có những địa danh nổi tiếng của đất Thăng Long như chùa Trấn Vũ, huyện lỵ Thọ Xương, làng Yên Thái chuyên nghề làm giấy (vỏ cây dó được ngâm mềm, giã nhuyễn ra rồi cán mỏng thành giấy)…

Tiếng chuông chùa trong ca dao xưa 1 — Ảnh minh hoạ.

Qua bài ca dao, bắt đầu từ gió đưa cành trúc la đà, rồi đến các âm thanh hòa quyện với nhau: tiếng chuông ngân nga của chùa Trấn Vũ, tiếng gà gáy rộn rã báo hiệu một ngày mới bắt đầu. Tiếng chuông chùa vang vọng giữa thinh không gợi cảm giác bình yên. Tiếp đến là màn sương dày đặc bao phủ mặt hồ, nhịp chày giã cây dó để làm giấy dồn dập của người dân Yên Thái, cùng với mặt trời dần dần lên xua tan sương mù, tỏa ánh sáng xuống mặt nước Hồ Tây như một mặt gương khổng lồ long lanh, ngời sáng! Bằng vài nét chấm phá, bài ca dao đã miêu tả cảnh Hồ Tây như một bức tranh thủy mặc phương Đông. Với thủ pháp nghệ thuật phong phú, độc đáo, tiết tấu hài hòa, bài ca dao là một viên ngọc quý trong kho tàng văn học của dân tộc ta.

Ở cố đô Huế cũng có câu ca dao:

Gió đưa cành trúc la đà

Tiếng chuông Thiên Mụ, canh gà Thọ Xương.

Tiêu điều mặt nước sông Hương

Héo khô đỉnh Ngự tang thương cổ thành.

Tiếng chuông chùa ở đây có âm điệu buồn bã ngân lên chia sẻ cùng núi sông trong hoản cảnh tang thương, suy sụp của đất nước, quê hương thuở còn lầm than, nô lệ.

Lại có câu khác:

Thương thời thương, chẳng thương thời chớ

Làm chi cho lỡ dở thêm buồn

Bên chùa Thiên Mụ đã gióng tiếng chuông

Gà thượng thôn đã gáy, tiếng chim nguồn đã kêu!

Cố đô Huế còn có chùa Diệu Đế. Chùa ở giữa cầu Gia Hội phía Đông nam và cầu Đông Ba phía Đông kinh thành:

Đông Ba, Gia Hội hai cầu

Có chùa Diệu Đế bốn lầu hai chuông.

Ở thành phố Đà Nẵng có chùa Non Nước ở trên núi Non Nước. Tuy chùa không lớn lắm nhưng ở vị trí đặc biệt với cảnh trí thiên nhiên rất đẹp, nên thơ, chùa trở thành một danh lam cổ tự bậc nhất ở vùng Quảng

Nam, Đà Nẵng và cả miền Nam Trung Bộ:

Em đứng nơi cửa sông Hàn

Ngó sang bãi Tiên Sa

Ngũ Hành Sơn ở trên

Mũi Sơn Trà ngoài khơi

Nghe chuông chùa Non Nước

Em nhớ mấy lời thề ước

Anh làm sao cho duyên nợ được vuông tròn

Kẻo lòng người xứ

Quảng mỏi mòn đợi trông.

Trở ra Bắc, tại chân núi Phao Sơn, thị trấn Phả Lại, huyện Chí Lính, tỉnh Hải Dương có chùa Phả Lại vươn cao, soi mình trên sông nước. Ở đây gần chỗ hợp lưu của sông Cầu, sông Thương và sông Lục Nam làm thành sông Thái Bình. Sơn thủy hữu tình đã tô điểm cho cảnh chùa vẻ đẹp mơ màng qua câu ca dao:

Xa đưa văng vẳng tiếng chuông

Kìa chùa Phả Lại chập chùng bên sông.

Hội chùa Ngo ở xã Tích Giang, huyện Phúc Thọ, Hà Nội rất tập nập, đông vui, là một nơi hấp dẫn, đặc biệt là các đôi trai gái:

Nhất vui là hội chùa Thầy

Vui thì vui vậy chẳng tày hội Ngo

Chùa Ngo khánh đá chuông đồng

Muốn chơi thì trả của chồng mà chơi!

Còn ở Đường Lâm, Sơn Tây có chùa Viễn là ngôi chùa cổ với bảo vật nổi tiếng:

Nước giếng đồng chưa hâm đã nóng

Chuông chùa Viễn chưa gióng đã kêu!

Hà Nội còn có chùa Cầu Đông:

Cầu Đông vẳng tiếng chuông chùa

Trăng soi giá nến, gió lùa khói hương.

Chùa Khánh Long ở huyện Nông Cống, tỉnh Thanh Hóa. Ở đây có ngọn núi Nưa tức Na Sơn cao nhất so với các núi khác. Phong cảnh rất đẹp, bên ngoài có bốn dòng suối giao lưu như những chiếc vòi bạch tuộc. Trên đỉnh núi có hang động lập thành chùa, gọi là Khánh Long tự:

Huyện Nông cao nhất rừng Na

Tối linh vạn cổ nhất chùa Khánh Long

Lại thêm khánh đá chuông đồng

Long Quân tại tả, hữu ông Thổ thần

Phật đà phù hộ cho dân...

Chùa có mặt ở khắp các vùng quê với những tiếng chuông âm vang mà giản dị:

Quê tôi có gió bốn mùa

Có trăng giữa tháng, có chùa quanh năm

Chuông hôm gió sớm trăng rằm

Chỉ thanh đạm thế, âm thầm thế thôi.

Chuông là một pháp khí không thể thiếu được trong lễ nghi Phật giáo. Chuông còn xem là hiệu lệnh của chùa chiền. Chuông được thỉnh vào sáng sớm, nó phá tan màn đêm đánh thức người ta dậy. Chuông ngân lên vào lúc hoàng hôn sẽ biến đổi màn đêm, khai thông những thành phần tăm tối. Ca dao có câu:

Lắng nghe chuông gọi trên chùa

Hỡi ai mê ngủ hãy chừa dục tham.

và:

Chuông rơi từng tiếng gọi về,

Lòng trần từng hạt bụi mê rụng rời!

Tiếng chuông chùa trong ca dao xưa còn nhiều, không thể dẫn hết được. Cùng với ca dao, tiếng chuông chùa luôn in sâu trong tâm khảm của mỗi người và còn ngân nga vang vọng mãi hôm nay và cả mai sau...

CÙNG NHAU XIỂN DƯƠNG ĐẠO PHẬT

Tuân theo truyền thống Phật giáo, chúng tôi cung cấp tài liệu giáo dục Phật giáo phi lợi nhuận. Khả năng duy trì và mở rộng dự án của chúng tôi hoàn toàn phụ thuộc vào sự hỗ trợ của bạn. Nếu thấy tài liệu của chúng tôi hữu ích, hãy cân nhắc quyên góp một lần hoặc hàng tháng.

STK: 117 002 777 568

Ngân hàng Công thương Việt Nam

(Nội dung: Họ tên + tài thí Xiển dương Đạo Pháp)

Dành cho bạn

Kinh hữu học

Kinh năm sự bố thí lớn

Kinh Phật dạy tu tập mười nghiệp lành

Kinh Hoa Nghiêm: Phẩm Như Lai Thập Thân Tướng Hải Thứ ba mươi bốn (tập 3)

Lược giảng Kinh Pháp Hoa

Vô thường trong kinh Pháp cú (II)

Giới thiệu Kinh Giải Thâm Mật

Kinh Bách Dụ: Người đàn bà muốn sinh thêm con

Nội dung Kinh bốn pháp quán niệm

Gần người hiền được thêm trí huệ

Những yêu thương còn lại

Phật pháp và cuộc sống

21:01 01/12/2025

Ngày bà nội mất, tôi đã nghĩ rằng mình sẽ không còn biết đến hạnh phúc là gì. Tôi lớn lên trong sự nuôi dưỡng của ông bà nội, ba mẹ tôi rong ruổi nơi xứ người vì phận mưu sinh. Hạnh phúc trong tôi đó là sự dịu dàng mà bà mang lại cho tôi khi tôi từng bước bập bẹ nói cho đến lúc trưởng thành.

Dục vọng đang điều khiển ta hay ta đang kiểm soát dục vọng

Phật pháp và cuộc sống

11:30 01/12/2025

Trong cuộc sống, chúng ta thường phải đối mặt với những hiểm nguy tiềm ẩn xuất phát từ nội tâm ta, và dục vọng là một trong những thử thách lớn nhất. Để sống một cuộc sống lành mạnh và cân bằng, chúng ta cần trí tuệ để đối phó với dục vọng một cách chín chắn.

Tu là giữ một niềm sâu, giữa bao biến động vẫn câu chân thành

Phật pháp và cuộc sống

10:18 01/12/2025

Tu là đứng giữa biển đời/ Gió lay muôn phía vẫn cười an nhiên/ Tu là biết cách lắng yên/ Để nghe tâm nói những điều rất xưa...

Bồ Tát Quán Thế Âm trong lòng mẹ tôi

Phật pháp và cuộc sống

09:55 01/12/2025

Lúc đức Phật thuyết pháp ở thành Tỳ Gia Lê, có một người tên là Ca La Việt, được nhìn thấy tôn nhan của Thế Tôn, sinh lòng hân hoan vô hạn, bèn thỉnh đức Phật đến nhà để có dịp thành tâm cúng dường.

Xem thêm

CÙNG NHAU XIỂN DƯƠNG ĐẠO PHẬT

TIN LIÊN QUAN

Dành cho bạn

Tin chọn lọc