450
Từ bi diệt hận thù
Trong Kinh Pháp Cú, Đức Phật dạy: hận thù không thể diệt hận thù, chỉ có từ bi mới diệt được hận thù.
Lời kinh ngắn gọn nhưng hàm chứa một tuệ giác rộng lớn, vượt khỏi phản xạ bản năng của con người. Bởi khi bị tổn thương, điều đầu tiên trỗi dậy thường là oán giận; khi bị xúc phạm, ta muốn đáp trả; khi chịu bất công, ta muốn “lấy lại công bằng” bằng sự cứng rắn, thậm chí bạo lực. Thế nhưng, chính vòng lặp ấy khiến hận thù sinh sôi không dứt.
Hận thù vốn không phải là một cảm xúc đơn lẻ. Nó được nuôi dưỡng bởi ký ức đau đớn, bởi cái tôi bị tổn thương, bởi sự so sánh và bởi cảm giác mình bị đe dọa. Khi hận thù khởi lên, tâm trí trở nên hẹp lại, chỉ nhìn thấy đối tượng gây đau khổ như một “kẻ thù” cần bị loại trừ. Từ đó, lời nói sắc bén hơn, hành động thô bạo hơn, và mọi nỗ lực đối thoại trở nên bất khả. Hận thù, vì vậy, không chỉ làm đau người khác mà còn giam cầm chính người mang nó trong một nhà tù vô hình.
Từ bi, trong Phật giáo, không phải là sự yếu mềm hay nhượng bộ vô nguyên tắc. Từ bi là khả năng thấy rõ nỗi khổ của mình và của người khác, và không muốn nỗi khổ ấy tiếp tục sinh thêm. Khi có từ bi, ta không phủ nhận sự sai trái hay bất công, nhưng ta chọn cách không để hận thù dẫn dắt. Từ bi đặt ra một hướng đi khác: thay vì trả đũa để thỏa cơn giận, ta tìm cách chấm dứt vòng xoáy gây hại.
Từ bi bắt đầu bằng việc quay về với chính mình. Khi một lời xúc phạm làm ta đau, phản xạ tự nhiên là chống trả. Nhưng nếu dừng lại, thở sâu và nhìn kỹ, ta sẽ thấy cơn giận đang đốt cháy chính mình trước khi chạm tới người khác. Nhận diện được điều đó, ta có cơ hội lựa chọn: hoặc nuôi dưỡng cơn giận, hoặc chăm sóc nỗi đau. Từ bi với chính mình là không để cơn giận điều khiển lời nói và hành động, là cho mình thời gian để lắng xuống trước khi quyết định.
Từ bi với người khác đòi hỏi một bước đi khó hơn: nhìn thấy phía sau hành động gây tổn thương là một con người cũng đang khổ. Điều này không có nghĩa là biện minh cho sai trái, mà là hiểu rằng phần lớn bạo lực, thù hằn đều sinh ra từ vô minh, sợ hãi và bất an. Khi thấy được điều đó, ta bớt cá nhân hóa sự việc, bớt xem mình là trung tâm của mọi tổn thương, và từ đó mở ra khả năng đối thoại.
Trong đời sống xã hội, thiếu từ bi, mâu thuẫn rất dễ leo thang. Một lời nói thiếu kiềm chế trên mạng xã hội có thể dẫn đến những cuộc công kích tập thể. Một hành động trả đũa nhỏ có thể kéo theo chuỗi bạo lực dài. Khi mỗi bên đều tin rằng mình “đúng” và bên kia “sai hoàn toàn”, cánh cửa hòa giải khép lại. Từ bi, ở đây, không phải là bỏ qua công lý, mà là tạo điều kiện để công lý được thực thi mà không nhân lên oán thù.
Lịch sử và đời sống hiện đại đều cho thấy: bạo lực chỉ tạo ra sự im lặng tạm thời, không tạo ra hòa bình bền vững. Chỉ khi con người dám dừng lại, lắng nghe và đặt nỗi khổ của nhau lên bàn đối thoại, hận thù mới có cơ hội tan rã. Từ bi là chất xúc tác cho tiến trình ấy. Nó giúp ta nói những lời cần nói mà không làm tổn thương thêm, đặt ra ranh giới mà không hạ nhục, và tìm giải pháp mà không triệt tiêu phẩm giá con người.
Từ bi diệt hận thù không phải là một khẩu hiệu đạo đức để treo lên, mà là một thực hành mỗi ngày. Thực hành ấy bắt đầu từ những việc rất nhỏ: không buông lời cay độc khi đang giận, không quy kết động cơ xấu cho người khác quá sớm, không để mạng xã hội biến mình thành một phần của đám đông phẫn nộ. Mỗi lần như vậy, ta đang làm yếu đi một mắt xích của chuỗi hận thù.
Thực tế, từ bi không làm cho thế giới ngay lập tức trở nên tốt đẹp, nhưng nó làm cho con đường đi đến một thế giới bớt bạo lực trở nên khả dĩ. Khi một người chọn không trả thù, vòng xoáy hận thù mất đi một động lực. Khi nhiều người cùng chọn từ bi, xã hội có thêm không gian cho đối thoại và chữa lành. Đó chính là sức mạnh thầm lặng nhưng bền bỉ của từ bi: không thắng bằng áp chế, mà thắng bằng chuyển hóa.
CÙNG NHAU XIỂN DƯƠNG ĐẠO PHẬT
Tuân theo truyền thống Phật giáo, chúng tôi cung cấp tài liệu giáo dục Phật giáo phi lợi nhuận. Khả năng duy trì và mở rộng dự án của chúng tôi hoàn toàn phụ thuộc vào sự hỗ trợ của bạn. Nếu thấy tài liệu của chúng tôi hữu ích, hãy cân nhắc quyên góp một lần hoặc hàng tháng.
STK: 117 002 777 568
Ngân hàng Công thương Việt Nam
(Nội dung: Họ tên + tài thí Xiển dương Đạo Pháp)
TIN LIÊN QUAN
Dành cho bạn
Từ bi diệt hận thù
Lời Phật dạy
19:34 25/12/2025
Trong Kinh Pháp Cú, Đức Phật dạy: hận thù không thể diệt hận thù, chỉ có từ bi mới diệt được hận thù.
Tại sao Đức Phật khuyến cáo Phật tử không nên làm nghề đồ tể?
Lời Phật dạy
18:29 25/12/2025
Nghề nghiệp không chỉ là phương tiện mưu sinh, mà còn là con đường tạo nghiệp lâu dài. Vì vậy, Đức Phật đã nhiều lần khuyến cáo hàng đệ tử tại gia cần lựa chọn chánh mạng - tức sinh kế chân chánh, không gây tổn hại đến mình và người.
"Trường thọ và đoản thọ" theo lời Phật dạy
Lời Phật dạy
08:08 25/12/2025
Nhân quả về thọ mạng rất rõ ràng và minh bạch, không một đấng quyền năng hoặc siêu nhiên nào có quyền chi phối và quyết định sự sống con người.
Đứng gần hay nắm tay tu sĩ có phạm luật không?
Lời Phật dạy
17:12 22/12/2025
Câu hỏi “chụp hình đứng sát tu sĩ, nắm tay nhà sư có phạm luật không?” xuất phát từ một băn khoăn rất đời, nhất là trong bối cảnh sinh hoạt Phật giáo ngày nay gắn với truyền thông, mạng xã hội và các hoạt động cộng đồng.
Xem thêm
