Ý nghĩa hoa sen trong hình tượng Phật Quan Âm ngồi đài sen

Hiện nay cũng như từ nghìn xưa, hoa sen, chiếm một phần quan trọng trong nhà Phật. Giáo lý Đại thừa, Đức Phật cũng lấy hoa sen làm ví dụ như kinh “Đại thừa Diệu Pháp Liên Hoa”v.v…

Hơn nữa chính kim thân của Phật Quan âm cũng ngự tọa trên đài sen báu.

Một hôm sau buổi giảng, tôi hỏi các đạo hữu: “Vì sao Phật Quan âm lại ngồi trên hoa sen, trong khi có nhiều người quan niệm còn nhiều thứ hoa đẹp hơn, thơm hơn hoa sen?”

Một bạn vui vẻ đáp: “Dạ vì hoa sen có cái gương tròn lại bằng phẳng dễ ngồi, chứ như hoa quỳnh, hoa huệ cong cong Phật ngồi răng được.”

Câu trả lời thật chất quá đơn giản làm sao. Đúng ra hoa sen có những sáu đặc điểm, vì thế mà làm được một phần quan trọng trong nhà Phật. 

1/Cái câu “sanh ư nê bất nhiễm ư nê” hay trong đầm gì đẹp bằng sen ….gần bùn mà chẳng hôi tanh mùi bùn,” đó là một trong sáu đặc điểm phần nhiều chúng ta đã biết.

2/Nhơn quả đồng thời: Tất cả muôn hoa, hoa gì cũng tàn rồi mới kết trái. Chỉ  có hoa sen là ngay khi tượng hoa đồng thời đã có quả. Để tượng trưng cho tâm hồn chúng ta trong khi manh tâm thù hận oán ghét người, hoặc toan tính mưu này chước nọ để hại người, mưu kế ấy mặc dù chưa thực hiện, nhưng trong lòng tự thấy hầm hầm bực tức, nóng nảy khó chịu. Trái lại, phát tâm niệm làm lành, điều lành tuy chưa thi thố cho ai, nhưng tâm hồn mình đã cảm thấy một nguồn vui mát dịu.

3/ Tương quan sanh tồn: Trong gương sen, các bạn đều thấy, mỗi hạt sen ở riêng một phòng, ta trông thì hình như tách biệt nhau, nhưng thật ra phòng này liên kết với phòng kia, hòa hợp lại mới thành một gương sen tròn đầy. Để ví dụ với nhân sanh trong vũ trụ, tuy mỗi gia đình sống riêng biệt, nhưng nhà này vẫn có sự liên quan mật thiết với nhà kia, có người làm ruộng, có người đi buôn, có nhà giữ việc trị an, cũng có những vị chuyên tu đạo đức v..v..Chung lại mới tạo thành một xã hội loài người, những ai nông cạn chỉ tưởng kẻ bệnh nhân mới tri ân bác sĩ, vị giáo viên có ân nặng với học sinh,vv…còn những ân gián tiếp thì ít ai để ý đến, lắm khi còn khinh dễ, cho họ là hèn hạ nữa.

Thật ra một con người phải thọ ân vô số con người mới sống còn được, nên trong đạo Phật thường nhớ ân chúng sanh tức là một ân nặng trong tứ ân (Tứ ân: ân Tam Bảo, ân cha mẹ, ân quốc gia, ân chúng sanh) để hiệp với nghĩa tương quan sanh tồn.

4/ Không bị ong bướm khuấy phá. Tất cả các thứ hoa, phần nhiều nở ban mai, hoặc trưa hay chiều. Chỉ có hoa sen nở ra vào khoảng hai ba giờ sáng. Hoa sen vươn mình qua khỏi bùn lầy, nở lên giữa đêm khuya trong khi ong bướm còn say giấc triền miên. Để tượng trưng giữa đời ô trược đen tối vô minh, chúng sanh đang quằn quại trong bùn lầy ngũ dục, say sưa theo giấc mộng lợi danh thì hoa sen đưa hương tinh khiết để dâng lên cúng dường Phật, Quan âm, một đấng cao cả đã tỉnh trong lúc đời còn mê, đã vượt khỏi bùn lầy tham vọng.

5/ Đặc điểm thứ năm, là hoa sen không ở trên đầu người đàn bà. Đàn bà phần nhiều hay ưa hoa, nhất là để ướp lên mái tóc. Theo phong tục Ấn Độ, đàn bà thường xâu hoa thành chuỗi để cài lên đầu cho thơm và thêm vẻ mĩ miều, nên bất cứ hoa gì xâu được thì họ đều dùng cả, nhưng giá như có ai đem cái hoa sen to sù sù cài lên mái tóc thì họa là người điên. Để chỉ cho người phụ nữ phần nhiều có tính đố kỵ, nhỏ nhen chấp nhất v.v..nên một bông hoa cao quý không gần với con người nhỏ nhen ấy được. Đọc đến đoạn này, bạn nào nóng tính chắc sẽ nổi xung, nhưng xin bạn hãy bình tĩnh cho tôi nói hết đã.

Hai chữ đàn bà trong đạo Phật là chỉ về đức tánh, chứ không phải nói về hình tướng. Phật thường dạy: Tuy trong tấm thân bảy thước (thước mộc ở Ấn Độ chứ không phải thước tây) sồ sộ tướng nam nhi mà tính tình nhu nhược, mê tín dị đoan, hay chấp nhất những chuyện cỏn con, sa đắm theo sắc dục, sống không ích lợi cho tự thân, làm khổ lụy cho gia đình, và bê tha lây xã hội, v.v…thì người ấy thật không phải trượng phu, mà còn thua xa nhi nữ. Trái lại, ở trong một thân hình kiều diễm mà đủ trí sáng suốt, biết tự trọng, tự lập, có nghị lực, cương quyết, nhiều đức tánh từ bi hay rộng lòng tha thứ, mạnh mẽ trong công việc lợi người, lợi vật…thì con người ấy tuy thân nhi nữ mà hoàn toàn ý chí trượng phu, nếu người đàn bà ấy trong lúc ra làm việc thiện lại biết đem công đức hồi hướng về vô lậu nghiệp (làm thiện, tâm không trù trước, không cầu trả ơn, không mong phước báo giàu sang), một lòng tha thiết nguyện khi xả báo thân được sanh về thế giới Cực Lạc, thì chẳng những sen ướp lên đầu cũng không phải điên chi, mà còn ngồi được lên đài sen báu ở bên Cực Lạc nữa bạn ạ.

6/ Đặc điểm thứ sáu: Hoa sen tượng trưng chơn lý: Phật sau khi thành đạo chứng được nhất thế chủng trí, tức chơn trí (trí tuệ hiểu biết được tất cả nhân sanh vũ trụ), chơn trí là tâm, chơn lý là cảnh. Chung lại tâm cảnh (nhân sanh, vũ trụ) đều là bóng dáng trong bản thể thanh tịnh biển hiện ra. Chúng sanh vì mê mờ chấp trước nên có tâm có cảnh. Đức Phật đã giác ngộ nên tâm cảnh giả dối lại hòa đồng trở về với bản thể thanh tịnh. Vì vậy Đức Phật ngự trên hoa sen là để tượng trưng “tâm cảnh nhất như”.

Đọc xong bài này, các bạn đã thấy trong nhà Phật phàm làm một sự kiện gì đều có tiêu biểu nhiều ý nghĩa. Chỉ tiếc bạn gái chúng ta phần nhiều vô tâm, thấy thì hay thấy chứ không chịu khó tìm hiểu, và chính vì thế mà làm duyên khởi cho tôi khi đặt bút viết bài này vậy.