Chia sẻ - bác ái - từ tâm: Chuyện ngữ nghĩa tương đồng

> Phật tử có thể đọc thêm loạt bài về Đức Phật

Ngôn ngữ luôn đổi mới:

Thuộc tính này rõ nét trong thời đại ngày nay qua phát triển công nghệ và trào lưu mới trong giới trẻ, lớp ngôn ngữ mới lấp lánh phá cách vừa thích hợp giới trẻ, vừa hợp dân công nghệ, vừa phục vụ cho vai trò lớp vỏ mới về ngôn ngữ diễn đạt cho thân thể tang trưởng do thành tựu khoa học công nghệ, đồi hỏi diễn đạt cái mới, kích thước mới, mặc dù không thoát ly căn bản. Và ở đây vụng bàn chút qua mấy ví dụ về từ - lớp võ ngôn ngữ - sự tương đồng xuyên qua khác biệt văn tự hình thức, sự giao thoa bởi tính chung về nghĩa.

Chia sẻ: 

Truy nguyên, chia sẻ không phải từ mới, nghĩa chỉ sự sẻ chia, đùm bọc, phân phối….vốn có từ lâu trong ngôn ngữ Việt. Mới ở sự thịnh, ưa dung, tần suất sử dụng cao độ trong mọi giới và cả tính đẹp, phù hợp được chấp nhận cả về nhu cầu và khoa học ngôn ngữ, không thuộc về sự phá cách tùy tiện. Chia sẻ ngày nay dung để chỉ những hoạt động thiện nguyện xã hội, cả trong tôn giáo, quan hệ nhân văn nhân ái người với người ở cộng đồng, về nhường cơm sẻ áo, song đấy mới chỉ một vế. Chia sẻ còn có vế rộng chỉ mọi sự kết nối thậm chí không thuộc về vật chất, chia sẻ bài viết, một cuộc nói chuyện, và…

Phổ nghĩa của chia sẻ rất rộng hợp với xu hướng một thế giới phẳng, thế giới mở, nhu cầu kết nối. Về từ, chia sẻ đã đạt độ phủ, sự thịnh hành vừa hot vừa đẹp, rất ấn tượng, làm phong phú hơn tiếng Việt vốn rất phong phú và rất đẹp.

Ví dụ rất mênh mông vì nhiều, mới đây, Chính phủ Việt Nam, bất chấp sự đa đoan cần kíp bộn bề, đã giúp chính phủ Trung Quốc láng giềng tài chính trang bị vật tư cho chiến dịch đối phó chủng mới virus corona Vũ Hán quy ra chừng 500.000 USD, với Việt Nam, con số ấy không hề nhỏ. Từ ngữ hợp để chỉ hành động này có lẽ chỉ có một lựa chọn: chia sẻ. Viện trợ, giúp đỡ nhân đạo...đều tệ hơn trong giá trị diễn đạt. Của cho không bằng cách cho và chia sẻ thể hiện văn hóa cho nhận ở tầm ngôn ngữ tinh hoa - theo cá nhân người viết - và đấy là một trong vô vàn ví dụ về sự đắc dụng từ ngữ chia sẻ.

Bác ái:

Bác ái không phải biệt ngữ độc quyền của công giáo, từ ấy dung rất nhiều làm mục tiêu cho các cuộc cách mạng ở châu Âu thời cũ, chỉ tình thương trong xã hội con người, thuộc về đạo đức. Nhưng trong cộng đồng công giáo, bác ái là từ thịnh hành, chỉ hết thảy các hoạt động nhân đạo từ thiện của công giáo: việc bác ái, hành động bác ái, tiền bác ái…Cũng như đã đề cập, bác ái vẫn là lựa chọn hay, đẹp về ngữ nghĩa được dung nhập đầy trân trọng trong tiếng Việt thiêng liêng.

Từ tâm:

Từ ghép này thuộc về biệt ngữ Phật giáo, có thể hiểu nôm na “lòng từ” cũng không có gì sai: việc từ tâm, hành động từ tâm, kêu gọi sự từ tâm… trong trường diễn đạt.

Chia sẻ - bác ái - từ tâm: 

Cho dù khác biệt và không trùng lắp về nghĩa, ba từ ngữ trên lại giao cắt tương đồng và có sự gần trong nội dung diễn đạt lòng nhân ái, sự giúp đỡ lẫn nhau, đùm bọc, san sẻ… Bất chấp ngữ cảnh diễn đạt cụ thể từ nhà thờ, tổ chức thiện nguyện, báo chí hay nhà chùa Phật giáo, sự chạm, gặp gỡ các từ ngữ ấy ở hành động nhân văn, ở việc làm, từ con tim đến con tim. Với giới bình dân không phân tích chi li phức tạp, ba từ ngữ ấy chỉ sự tốt, việc tốt, lòng tốt, thuộc về thiện.

Ngôn ngữ, ngôn ngữ Việt, một lĩnh vực mênh mông vừa trừu tượng vừa khát quát, hàn lâm cao siêu lại gần gũi nôm na, một đối tượng khoa học rất căn bản, bản thân ngôn ngữ đã là ngành khoa học danh giá. Trong đó biệt ngữ Phật giáo cũng phong phú, hấp dẫn về học thuật.