Thứ tư, 22/10/2025, 11:25 AM

Chiến thắng sân hận bằng tâm không giận

Sơṇa Thiện Kim

Trong hành trình tu tập, đối trị sân hận là một trong những pháp hành khó khăn nhất. Cơn giận bùng lên như ngọn lửa, thiêu đốt tâm ta và cả những người xung quanh. Làm sao để dập tắt ngọn lửa ấy?

Đức Thế Tôn đã dạy một phương pháp mầu nhiệm, được ghi lại trong Kinh Pháp Cú, qua câu chuyện cảm động về phước báu của sự bố thí và sức mạnh của tâm từ.

Chiến thắng sân hận bằng tâm không giận 1

Câu chuyện về nữ cư sĩ Uttarā

“Lấy không giận thắng giận...”

Khi Đức Phật ở tại Trúc Lâm, sau khi thọ trai tại nhà nữ cư sĩ Uttarā, Ngài kể lại câu chuyện này.

Ở thành Vương Xá có người nghèo tên Punna, làm thuê cho Trưởng giả Sumana. Ông có vợ và một con gái tên Uttarā. Một hôm, khi cả thành nghỉ lễ, Punna vẫn ra đồng cày thuê vì “nghỉ lễ là chuyện của người giàu, còn ta phải làm để có cơm ngày mai”.

Khi ông đang cày, Tôn giả Xá-lợi-phất, sau bảy ngày nhập định, khởi tâm muốn ban phước cho người có duyên lành. Ngài đến nơi Punna làm việc. Punna thấy Tôn giả liền đảnh lễ và hoan hỷ dâng nước, tăm xỉa răng. Sau đó, người vợ của ông mang cơm ra đồng, gặp Tôn giả liền phát tâm dâng hết phần cơm ấy, nguyện được “dự vào pháp vị mà Ngài đã chứng”.

Nhờ phước lành thuần tịnh của hai vợ chồng, ngay trong ngày ấy, cả thửa ruộng nơi Punna cày bỗng hóa thành vàng rực. Câu chuyện lan đến vua, và khi nhà vua xác nhận đây là “tài sản của Punna”, đất lại hóa vàng. Vua ban cho Punna danh hiệu Đại Phú Gia. Từ đó, gia đình ông trở nên giàu có, phát tâm cúng dường, nghe pháp và chứng quả Dự lưu.

Uttarā và sức mạnh của tâm không giận

Sau này, Uttarā được gả cho con trai một trưởng giả ngoại đạo. Nàng sống giữa cảnh xa hoa nhưng không có cơ hội cúng dường hay nghe pháp, lòng sinh buồn khổ. Cha nàng biết chuyện, gửi tiền để nàng có thể “thuê” kỹ nữ Sirimà đến hầu chồng, còn mình được rảnh thời gian làm phước.

Một hôm, Sirimà vì ghen tức, nổi sân, múc bơ đang sôi tạt lên đầu Uttarā. Trước hành động ấy, Uttarā vẫn bình thản nói: “Nếu tôi nổi giận với cô, tôi sẽ bị cháy bỏng bởi chính lửa sân của mình. Nếu không, nó sẽ không hại được tôi”. Nàng rải tâm từ, và kỳ diệu thay, muỗng bơ sôi khi chạm vào đầu nàng liền trở thành nước mát.

Không những thế, khi gia nhân định đánh Sirimà, Uttarā còn ngăn lại, đỡ cô dậy, tắm rửa và thoa dầu thơm cho cô. Sirimà xúc động, sám hối và được Uttarā khuyên đến gặp Đức Phật để cầu xin tha thứ. Hôm sau, trước Phật, Sirimà kể lại mọi việc. Đức Phật khen ngợi Uttarā: “Đó là cách đúng nhất để dập tắt cơn giận. Từ bi có thể xóa sạch hận thù”.

Rồi Ngài dạy bài kệ trong Pháp Cú (223):

“Lấy không giận thắng giận

Lấy thiện thắng bất thiện

Lấy thí thắng xan tham

Lấy chơn thắng hư ngụy”.

Suy ngẫm từ tích truyện

Câu chuyện Punna - Uttarā minh họa trọn vẹn cho bốn vế của bài kệ 223 trong Phẩm Sân Hận (Kodhavagga).

Phần đầu, nói về Punna và người vợ nghèo, thể hiện sức mạnh của bố thí và hoan hỷ. Trong hoàn cảnh nghèo khổ, họ vẫn có thể dâng hết phần ăn duy nhất của mình bằng tâm thanh tịnh. Đặc biệt, Punna không hề trách vợ mà còn hoan hỷ với việc làm ấy. Chính sự không tiếc nuối, không sân giận đã khiến phước báu của họ trổ ngay trong đời này.

Phần sau, nói về Uttarā, thể hiện sức mạnh của tâm từ và nhẫn nại. Khi bị hại, nàng không sân giận, cũng không trốn tránh, mà đối diện bằng sự hiểu biết sâu sắc về nghiệp và bằng lòng thương. Lửa sân hận được dập tắt không bằng lời nói, mà bằng năng lượng của tâm từ thuần khiết.

Uttarā không chỉ “lấy không giận thắng giận”, mà còn “lấy thiện thắng bất thiện”. Nàng không chỉ tha thứ, mà còn chăm sóc người đã hại mình, mở đường cho Sirimà chuyển hóa.

Bài học cho hôm nay

Trong đời sống, chúng ta cũng thường gặp những “Sirimà” - những người khiến ta tổn thương, hiểu lầm, xúc phạm. Nếu chỉ biết đáp trả, cơn giận này sẽ nối tiếp cơn giận khác, không bao giờ dứt. Nhưng nếu biết dừng lại, nhìn sâu, ta sẽ nhận ra: “Nếu tôi nổi giận, tôi sẽ bị cháy bỏng bởi chính lửa sân của mình.”

Đức Phật dạy: thắng người khác bằng bạo lực là thắng tạm, nhưng thắng chính mình – thắng cơn sân trong tâm – mới là chiến thắng vĩnh cửu. Cơn giận giống như ngọn lửa, đốt cháy mọi phước đức mà ta đã tích lũy. Còn tâm từ giống như nước mát, có thể dập tắt lửa, nuôi lớn hạt giống hiểu thương.

Người biết lấy từ bi đáp trả sân hận không phải là kẻ yếu đuối, mà là người có sức mạnh nội tâm lớn lao. Bởi chỉ có người có trí tuệ mới hiểu rằng: tha thứ không phải để tha cho người khác, mà để giải thoát chính mình.

Nguyện cho tất cả chúng ta, giữa cuộc đời nhiều biến động, biết dừng lại trước khi cơn giận khởi lên; biết lắng nghe thay vì phán xét; biết thương thay vì ghét; và biết lấy “không giận thắng giận” - như nữ cư sĩ Uttarā - để mỗi ngày đều là một bước tiến trên con đường tỉnh thức.

CÙNG NHAU XIỂN DƯƠNG ĐẠO PHẬT

Tuân theo truyền thống Phật giáo, chúng tôi cung cấp tài liệu giáo dục Phật giáo phi lợi nhuận. Khả năng duy trì và mở rộng dự án của chúng tôi hoàn toàn phụ thuộc vào sự hỗ trợ của bạn. Nếu thấy tài liệu của chúng tôi hữu ích, hãy cân nhắc quyên góp một lần hoặc hàng tháng.