Chùa Thiền Lâm, Thiền Viện đầu tiên lớn nhất ở xứ Đàng Trong Cung đình đầu triều vua Quang Toản
Đại đức Thích Pháp Bảo: Chào bác Tâm Hằng Nguyễn Đắc Xuân. Sau những lần gặp bác ở chùa Bát Nhã (Bảo Lộc) và một vài lần gặp ngắn ngủi ở Học Viện Phật giáo Tp.HCM, tôi ít có dịp được gặp bác. Tuy thế qua báo chí - nhất là qua trang web gactholoc.net tôi vẫn thường đọc các bài viết của bác, những bài nghiên cứu về chùa Thiền Lâm, Phủ Dương Xuân, Cung điện Đan Dương.v.v...
Tất cả các phật sự ở chùa Thiền Lâm được ghi chép trong Hải Ngoại Kỷ Sự đều không thấy bóng dáng tên tuổi nào của HT Khắc Huyền cả. Như thế ta có thể tin là HT Khắc Huyền khai sơn và trú trì chùa Thiền Lâm cho đến trước năm 1695 – năm HT Thạch Liêm đến chùa Thiền Lâm là cùng. Do đó bia khắc: Khắc Huyền Lão Tổ Hòa Thượng khai sơn Thiền Lâm viện là sai. Một cái chùa “chật hẹp chẳng đủ chỗ chứa 10 người” làm sao có thể gọi là viện được? Dựng lên Thiền Lâm Viện là Thạch Liêm Thích Đại Sán mới đúng chứ! Phải chăng vì thế mà ĐNNTC viết: “Tương truyền Hòa-thượng Thạch-Liêm lập lên” như tôi vừa dẫn chăng!
Ví dụ như chùa Thiền Lâm là một cái am nhỏ dành riêng cho Hoàng gia ở Phủ Dương Xuân, đến năm 1695, HT Thích Đại Sán được chúa Nguyễn Phúc Chu mời qua Thuận Hóa hoằng pháp, Thiền Lâm được phát triển thành một Thiền Lâm Viện lớn nhất ở xứ Đàng Trong và dành cho đại chúng. Khi ấy chúa Nguyễn Phúc Chu phải dựng trong Phủ một ngôi chùa khác để Hoàng gia tu tập.
Trước ngày Phật đản năm đó (1695), HT.Thích Đại Sán được Chúa mời vào dự lễ khánh thành và đặt tên là Giác Viên Nội viện chứ không được ở trong Phủ. Đến đầu triều Nguyễn, vua Minh Mạng dựng lên chùa Giác Hoàng (1839) trên mảnh đất tiềm để của nhà vua (Hiện nay là nơi tọa lạc của khu Tam Tòa đang được sử dùng làm cơ quan của Trung tâm Bảo tồn Di tích Cố đô Huế) cũng không có một vị sư nào khai sơn cả. (Tài liệu 6) Do đó tôi nghĩ chùa Thiền Lâm thuộc Phủ Dương Xuân không có người khai sơn.
Đến khi Thiền Lâm tự được phát triển thành Thiền Lâm Viện, khai sơn Thiền Lâm Viện chính là HT Thạch Liêm Thích Đại Sán thuộc hệ phái Tào Động. Thích Đại Sán là HT khai sơn, có như thế sau khi HT về Trung Quốc một người đệ tử của HT là HT Hương Liên hiệu là Quả Hoằng – quốc sư của chúa Nguyễn Phúc Chu mới được kế vị, trở thành vị tổ thứ hai của Thiền Lâm Viện. (Bia tháp của Ngài, lúc làm Nam Giao Tân Lộ đã được chuyển vào và xây lại bên cạnh con đường vào chùa Vạn Phước ngày nay) (Tài liệu 7).
Sau khi HT.Thạch Liêm Thích Đại Sán về Trung Quốc thì HT Quả Hoằng tiếp nối trú trì Thiền Lâm Viện, HT Khắc Huyền có trở lại Thiền Lâm không? Nếu không trở lại Thiền Lâm thì vì sao khi viên tịch (năm 1706) Thiền Lâm lại xây mộ tháp cho Ngài? Phi lý. Vì thế tôi không tin tháp mộ lâu nay tưởng của HT Khắc Huyền là của HT Khắc Huyền. Còn vì sao lại có chuyện mài bia cũ rồi khắc lên một tên hư cấu Khắc Huyền để làm gì, thầy sẽ hiểu khi tiếp cận với những biện pháp nhà nhà Nguyễn đã thực hiện để phủ một lớp mù lên lịch sử và địa chỉ của chùa Thiền Lâm.
Hỏi chuyện Tỳ-kheo Thích Chơn Trí |
Nhưng không rõ các tác giả căn cứ vào tài liệu nào mà cho biết hầm xác chôn tập thể đó diễn ra trong “Cuộc chiến giành giật Huế giữa Nguyễn Vương và Quang Toản” tức là vào cuối năm 1801 (thời gian Nguyễn Vương vừa về lại Phú Xuân). Trên đây tôi có dẫn ĐNNTC của triều Nguyễn viết về chùa Thiền Lâm, tôi nhớ có đoạn: “Khi trước Thái-sư Tây-Sơn là Bùi-Đắc-Tuyên chiếm ở, sau Tuyên bại, người trong ấp nhân đó sửa lợp lại” Bùi Đắc Tuyên “bại” vào năm 1795, và sau đó Phan Huy Ích có dịp đi ngang và cảm xúc viết bài thơ Kinh Thiền Lâm Phế Tự cảm tác, ông cho biết chùa Thiền Lâm đã dùng làm kho than. (Tư liệu 10). Như vậy những người lính bị giết trong trận chiến năm 1801 và được chôn tập thể đó không phải là những người bảo vệ kho than ở chùa Thiền Lâm mà là của một cơ sở quan trọng nào đó của Quang Trung – Quang Toản. Điều mà các tác giả Danh Lam Xứ Huế gợi ý cho tôi phải tiếp tục là chuyện “Khi trước Thái-sư Tây-Sơn là Bùi-Đắc-Tuyên chiếm ở…” như ĐNNTC đã viết. Thời Quang Trung - Quang Toản ở Phú Xuân có nhiều chùa lớn như Báo Quốc, Thiên Mụ, Kim Tiên … tại sao Bùi Đắc Tuyên không chiếm một trong các chùa ấy để ở mà lại chọn chùa Thiền Lâm? Thiền Lâm có gì đặc biệt đối với triều Quang Toản không? Bùi Đắc Tuyên chiếm chùa Thiền Lâm không những làm nơi ở của vị Thái sư của triều Quang Toản mà còn là nơi làm việc, nơi họp triều của triều Quang Toản. Phan Huy Ích là một trong những trọng thần của các triều Quang Trung – Quang Toản, từ ngoài Bắc vào ông được ở trọ trong một ngôi chùa gần chùa Thiền Lâm để đêm đêm ông vào làm việc với Thái sư Bùi Đắc Tuyên ở chùa Thiền Lâm. Mở đầu bài thơ Mùa xuân ở công quán ghi việc, Phan Huy Ích ghi một lời dẫn: «Nhà của quan Thái sư (Bùi Đắc Tuyên) là chùa Thiền Lâm cũ, nằm phía nam sông Hương, nha thuộc cũng đến ở chung quanh chùa». [Tài liệu 11]. “… nha thuộc cũng đến ở chung quanh chùa» có nghĩa là các cơ quan (các Bộ) của triều Quang Toản đều tập trung về ở chung quanh chùa Thiền Lâm. Như vậy ta có thể khẳng định: Chùa Thiền Lâm là cung đình của triều Quang Toản. Ít nhất là từ năm Quang Toản lên ngôi (cuối năm 1792) cho đến ngày Thái sư Bùi Đắc Tuyên bị chính biến bắt giết (1795), thời gian 3 năm Chùa Thiền Lâm - Thiền Viện đầu tiên lớn nhất ở xứ Đàng Trong (1695) về sau được sử dụng làm Cung đình đầu triều vua Quang Toản (1792-1795).
ĐĐ.Pháp Bảo: Trước khi nghe bác nói, tuy chưa được biết cặn kẽ như thế nhưng chúng tôi ở chùa Thiền Lâm cũng đã biết chuyện ấy. Điều khó hiểu là trải qua các thời kỳ, ngành văn hóa của các chính quyền, cũng như Giáo hội Phật giáo ở Thuận Hóa Phú Xuân hầu như không quan tâm đến di tích lịch sử quan trọng này!
Tâm Hằng NĐX.- Đối với Phật giáo Thuận Hóa Phú Xuân, Thiền Lâm viện theo dòng tu Tào Động. Mà Tào Động thì sau HT Thạch Liêm và Quốc sư Quả Hoằng thì thất truyền. Không có người thừa kế nên Thiền Lâm đã chuyển qua tu theo dòng Lâm Tế. Đôi với dòng tu Lâm Tế thì Thiền Lâm không thể giữ được vị thế lúc đầu. Vị thế chùa Thiền Lâm xuống dốc và tàn lụi. Phật giáo Thuận Hóa Phú Xuân tu theo dòng Lâm Tế nên không quan tâm đến di tích của Tào Động là chuyện bình thường. Ngoài chuyện từ Tào Động chuyển qua Lâm Tế, Thiền Lâm bị mai một vì một một lý do khác nữa. Lý do đó là Thiền Lâm vào cuối thế kỷ XVIII dính đến Phong trào Tây Sơn như ĐNNTC nêu trên đã hé lộ cho biết “Khi trước Thái-sư Tây-Sơn là Bùi-Đắc-Tuyên chiếm ở”. Phong trào Tây Sơn là kẻ thù không đội chung trời của triều Nguyễn." Nhưng chuyện Thiền Lâm liên hệ đến Bùi Đắc Tuyên của Phong trào Tây Sơn là chuyện nhỏ. Vì sao Thiền Lâm bị mai một như thầy nghĩ mà còn vì một lý do quan trọng bậc nhất thời Nguyễn kia.
Đó là vì chùa Thiền Lâm ở gần Phủ Dương Xuân đã được vua Quang Trung chọn làm Cung điện Đan Dương và lăng Đan Dương mà triều Nguyễn đã “tận pháp trừng trị” xóa hết dấu tích. Nếu phục hồi chùa Thiền Lâm gốc đúng chỗ cũ, xiển dương lịch sử thật của Thiền Lâm thì rồi ra từ đó người ta có thể biết được địa điểm Phủ Dương Xuân – nơi chùa Thiền Lâm phụ thuộc. Mà Phủ Dương Xuân là tiền thân của Cung điện và lăng Đan Dương đã bị nhà Nguyễn “tận pháp trừng trị” hủy diệt chôn sâu xuống đất và ghi rõ vào ĐNNTC khi viết về Gò Dương Xuân rằng “Tự kinh binh loạn kim thất kỳ xứ”. (Có nghĩa từ khi Tây Sơn chiếm Phú Xuân, Phủ Dương Xuân mất tích). Phục hồi đúng lịch sử và địa điểm chùa Thiền Lâm ở ấp Bình An là phạm vào điều cấm nghiệt ngã của Triều Nguyễn. Vì thế triều Nguyễn còn trị vì không ai dám quan tâm đến Thiền Lâm.
ĐĐ.Pháp Bảo: Bác có thể cho biết nhà Nguyễn đã - nói như ngôn ngữ bây giờ - “xử lý vụ” chùa Thiền Lâm như thế nào không?
Tâm Hằng NĐX: Thứ nhất là hạn chế thông tin về mối quan hệ trong lịch sử với chùa Thiền Lâm. Viết Liệt Truyện không cho HT Thạch Liêm liên quan đến chùa Thiền Lâm. Những không tin không thể loại được như chuyện người khai sơn chùa Thiền Lâm là ai thì gây nhiễu thông tin bằng cách cho HT Khắc Huyền là người khai sơn Thiền Lâm Viện như tôi vừa trình bày với thầy trên đây.
Thời vua Tự Đức soạn ĐNNTC, viết vị trí các chùa Thiền Lâm, Tuệ Lâm, Ấn Tôn (Từ Đàm), Kim Tiên đều ở ấp Bình An. Nếu viết như vậy thì - thưa ông tôi ở bụi này - người ta sẽ tìm được Phủ Dương Xuân “đã mất tích” ngay”. Có lẽ vì thế mà vua Tự Đức không cho in. Đến đời Thành Thái Duy Tân, cụ Cao Xuân Dục biên tập lại bản thảo cũ, các chùa Tuệ Lâm, Từ Đàm, Kim Tiên vẫn giữ ở nguyên vị trí cũ là ấp Bình An, riêng chùa Thiền Lâm thì cho chuyển qua xã An Cựu, cách ấp Bình An hàng cây số. Nếu cứ bám theo vị trí chùa Thiền Lâm ở xã An Cựu thì có trời cũng không thể biết được Phủ Dương Xuân ở đâu. Và tôi cũng đã mất nhiều năm mới phục hồi lại được vị trí gốc của chùa Thiền Lâm ở phía đông trước chùa Thiền Lâm ngày nay.
ĐĐ.Pháp Bảo: Xin lỗi bác, cho tôi hỏi bác phục hồi bằng cách nào?
Tâm Hằng NĐX: Như trong các sách của tôi đã in, tôi sử dụng 3 tư liệu:
1. Lấy lại thông tin gốc chùa Thiền Lâm ở ấp Bình An của ĐNNTC soạn thời vua Tự Đức. Thông tin ban đầu này là chính xác nhất;
2. Phan Huy Ích viết trong lời dẫn bài thơ Kinh Thiền Lâm phế tự cảm tác rằng “Tự tại Dương Xuân xã sơn” (Chùa ở núi thuộc xã Dương Xuân) (Tư liệu 11) như thế chùa Thiền Lâm không thể đẩy qua xã An Cựu được;
3. Tham khảo sơ đồ vị trí các chùa trong sách Hàm Long Sơn Chí (Tài liệu 12) ra đời từ cuối thế kỷ XIX cho thấy chùa Thiền Lâm mang số 3 nằm ở trung độ con đường từ bờ sông Lợi Nông lên đàn Nam Giao thuộc xã Phú Xuân (tức thuộc xã Dương Xuân cũ) chứ không phải ở xã An Cựu. Sau khi xác định được địa điểm gốc của chùa Thiền Lâm tôi mới tìm được địa điểm Phủ Dương Xuân tiền thân của Cung điện Đan Dương trên gò ấp Bình An (khuôn viên chùa Vạn Phước ngày nay).
ĐĐ.Pháp Bảo: Quá công phu, rất thú vị. Xin bác kể tiếp những cách “xử lý” chuyện chùa Thiền Lâm.
Tâm Hằng NĐX: Vì đã chuyển địa điểm chùa Thiền Lâm qua xã An Cựu nên những gì liên quan đến chùa Thiền Lâm ở ấp Bình An đã bị “xử lý” tận gốc bằng cách khắc lại bia với tên một vị HT hư cấu (Bia Khắc Huyền), phủ lên nội dung bia cũ một lớp hồ (bia HT Quả Hoằng), hoặc đục xóa sạch chữ trên các bia và chôn sâu xuống đất. Các hiện vật bị vi phạm đó các thầy ở chùa Thiền Lâm - trong đó có thầy Pháp Bảo - biết rõ hơn tôi. Chỉ có điều trước đây các thầy không biết lý do vì sao có sự thể ấy mà thôi. (Tài liệu 13)
ĐĐ.Pháp Bảo: Vậy bác hiểu như thế nào về hiện tượng thầy trò chúng tôi khi mới từ chùa Tường Vân ra đây đào xới sân vườn để trồng khoai sắn, trồng rau tự túc thì gặp rất nhiều hầm gạch đá chôn sâu dưới đất, ôn Chơn Trí đã tận dụng gạch đá đó làm vật liệu xây dựng nên chánh điện và nhiều kiến trúc của Thiền Lâm như chúng ta đang ngồi ở đây?
Tâm Hằng NĐX: Tôi may mắn được chứng kiến hiện tượng đó từ những ngày đầu mấy thầy vừa từ chùa Tường Vân ra Thiền Lâm. Mấy chục năm qua tôi, anh Nguyễn Hữu Oánh và Ôn Chơn Trí cũng đã tìm hiểu và thống nhất một nhận định như sau: Hàng ngàn viên gạch đá đủ loại phát hiện được dưới lòng đất sân vườn chùa nầy còn mới, nhiều viên có con dấu…là giải hạ của một công trình kiến trúc bị đập phá chôn vùi xuống đất. Gạch đá đó không thể của dân, phải là của một kiến trúc của nhà nước. Kiến trúc đó là kiến trúc gì, của ai, vì sao hàng ngàn viên gạch còn mới không được dùng lại mà đập phá chôn vùi ? Những hiện vật đá khối, đá táng cột các loại, bia. chân bia, một số gạch vồ đang còn lưu giữ ở sân trước sân sau chánh điện có thể là: Đá táng cột chùa Thiền Lâm gốc, sau khi triệt hạ chùa cũ nhường đất làm Nam Giao Lân Lộ người ta dời vào phía tây sau ngôi chùa cũ. Ở đây người ta dựng một ngôi chùa nhỏ như cái am (trên địa điểm ta đang ngồi đây) Cái am nầy không thể dùng các viên đá táng cũ lớn nên nó còn lưa lại cho đến ngày nay. Một số đá táng khác được chính các thầy phát hiện dưới lòng đất dọc đường Điện Biên Phủ. Những bia, chân bia như ta còn thấy chắc chắn là của chùa Thiền Lâm cũ. Có thể nói nơi chúng ta đang ngồi ở đây đã từng là nơi tọa lạc của một kiến trúc nhà nước (cung đình) đã bị triệt hạ, chôn vùi. Theo tôi kiến trúc nầy là một bộ phận thuộc Cung điện Đang Dương thời Quang Trung Quang Toản - hậu thân của Phủ Dương Xuân thời các chúa Nguyễn.
ĐĐ.Pháp Bảo: Thưa bác, nghe bác kể chuyện tâm trí tôi vừa vui rồi lại vừa buồn. Vui buồn cứ lẫn lộn với nhau. Đến lúc nầy bác nghĩ gì về chùa Thiền Lâm trong tương lai?
Tâm Hằng NĐX: Cám ơn thầy đã đặt cho tôi câu hỏi này.
Kết luận Hội thảo Khoa học Cung điện Đan Dương thời Tây Sơn ở Huế do Sở Văn hóa Thể thao và Du lịch TTH phối hợp với Hội Sử học TTH tổ chức tại UBND tỉnh TTH vào ngày 30-10-2015, GS Phan Huy Lê – Chủ tịch Hội Sử học Việt Nam chủ trì hội thảo. Kết luận Hội thảo GS Phan Huy Lê đề cập đến hai vấn đề trong tham luận của tôi. Đại ý: Vấn đề thứ nhất: Lịch sử chùa Thiền Lâm đã quá rõ ràng, một Thiền viện thời các chúa Nguyễn đồng thời là Cung đình đầu triều Quang Toản. Lịch sử chùa Thiền Lâm đã rõ ràng không có vấn đề gì phải thảo luận thêm nữa. Vấn đề thứ hai: Cung điện Đan Dương ở gần chùa Thiền Lâm, chùa Vạn Phước, cũng có cả Lăng Đan Dương ở đó. Cụ thể như thế nào còn phải chờ khai quật khảo cổ học. Không nên chờ bao giờ khảo cổ học xong rồi mới đưa hai di tích này vào sử dụng. Biết được đến đâu tổ chức tham quan du lịch đến đó.
Sau Hội thảo, Viện Sử học Việt Nam cũng đã gởi văn bản vào đề nghị tỉnh TTH thực hiện nội dung kết luận trên. (Tài liệu 14) Và, hiện nay tôi đang cùng ngành văn hóa TTH, với sự tài trợ của Công-ty Du lịch quốc tế Vietravel, đang thực hiện những gì có thể thực hiện được theo đề xuất của Hội Sử học.
Riêng tôi nghĩ về chùa Thiền Lâm trong tương lai. Trước tiên tôi nghĩ đến việc đi tìm cái chuông mà ĐNNTC đã nhắc đến “Bên tả chùa có 1 cái chuông đồng lớn cao 4 thước, lưng tròn 6 thước, dày 4 tấc, ở bên có khắc chữ: đúc năm Vĩnh-Thạnh 12 (1716), Vĩnh-Thạnh tức là niên hiệu vua Lê-Dụ-Tôn vậy. Đầu niên hiệu Gia-Long dẹp xong Bắc-Thành chở về đăng vào kho, sau sửa chùa xong, dời đem lên chùa” Nay ở đâu? Thứ hai phải khai quật đưa lên mặt đất những gạch đá, những mảnh vỡ của các kiến trúc cổ mà các thầy đã đào lên rồi dập xuống làm nhà lên trên như Hồ Hữu Đồng – một huynh đệ của các thầy trước đây - đã nhiều lần chỉ dẫn cho nhóm nghiên cứu Đan Dương của chúng tôi. Những vật thể ấy có thể đánh giá là những cổ vật quý cho Bảo tàng Nguyễn Huệ Quang Trung trong tương lai.
Như tôi vừa trình bày với thầy, chùa Thiền Lâm một di tích đóng hai vai trò trong lịch sử. Vai trò một Thiền viện lớn nhất đầu tiên trong lịch sử Phật giáo ở xứ Đàng Trong do các chúa Nguyễn lập nên và vai trò chốn Cung đình đầu triều vua Quang Toản. Không một ngôi chùa nào trên đất nước Việt Nam một lần đóng cả hai vai trò quan trọng đến vậy. Ngôi chùa đó cũng là nơi đụng đầu của hai thế lực chính trị không đội chung trời, đã “tận pháp trừng trị” nhau. Hai thế lực chính trị ấy đã cáo chung từ lâu, nhưng trong lòng “hậu duệ” của họ đó đây vẫn chưa nguôi. Các nhân vật lịch sử của cả hai bên đã để lại dấu ấn sâu đậm ở Thiền Lâm: Trước tiên là các chúa Nguyễn, đặc biệt là chúa Nguyễn Phúc Chu – người tổ chức xây dựng Thiền Lâm viện và mời HT Thích Đại Sán từ Trung Quốc qua chủ trì (1695), Thừa Thiên Cao Hoàng hậu -.quyên tiền trùng tu thời Gia Long (sau 1802). Giữa hai mốc thời gian ấy, một thế lực đối nghịch nhà Nguyễn là triều đại Quang Trung - Quang Toản chen vào giữa gần 15 năm (từ 1786 đến 1801). Người của Quang Trung Quang Toản đã đến đây có thể nêu tên Bùi Đắc Tuyên, Bùi Thị Xuân, Trần Quang Diệu, Võ Văn Dũng, Trần Văn Kỷ, đặc biệt là các văn thần Ngô Thì Nhậm, Phan Huy Ích, Bắc cung Hoàng hậu Lê Ngọc Hân đã đến và còn để lại bao nhiêu thơ văn. Chùa Thiền Lâm đã có bàn thờ tổ, nên chăng chùa nên lập thêm một bàn thờ thờ các vong linh của hai triều đại nêu trên. Trên bàn thờ ấy vong linh của hai bên ngồi lại với nhau hóa giải buông thả hết những mâu thuẫn dị biệt nghiệt ngã ngày xưa. Người trong cõi âm mà hóa giải được thì người trong cõi dương này mới biết thương nhau, xã hội mới yên ổn được. Tôi nghĩ về chùa Thiền Lâm trong tương lai như thế.
ĐĐ.Pháp Bảo: Xin chân thành cám ơn phật tử Tâm Hằng - nhà nghiên cứu Nguyễn Đắc Xuân. Thân chúc đạo hữu thân tâm an lạc, không ngừng cống hiến để ước mơ lịch sử sớm thành hiện thực.Nam mô A di đà Phật.
Chùa Thiền Lâm 15-8-2016.
Gác Thọ Lộc 24-8-2016.
CÙNG NHAU XIỂN DƯƠNG ĐẠO PHẬT
Tuân theo truyền thống Phật giáo, chúng tôi cung cấp tài liệu giáo dục Phật giáo phi lợi nhuận. Khả năng duy trì và mở rộng dự án của chúng tôi hoàn toàn phụ thuộc vào sự hỗ trợ của bạn. Nếu thấy tài liệu của chúng tôi hữu ích, hãy cân nhắc quyên góp một lần hoặc hàng tháng.
STK: 117 002 777 568
Ngân hàng Công thương Việt Nam
(Nội dung: Họ tên + tài thí Xiển dương Đạo Pháp)
TIN LIÊN QUAN
Dành cho bạn
Sống Đẹp
A lại da thức và Mạc na thức
Nghiên cứu 09:00 16/03/2024Trong kinh Duy Thức thuộc tạng kinh phát triển, để chỉ cho sự huân tập thành khối nghiệp lực (A Lại Da Thức và Mạc Na Thức,) được xem là người giữ kho (librarian) và cái kho (library) tích trữ tạo thành nghiệp lực.
Kinh Pháp Hoa: Ánh sáng nhân bản và hòa bình
Nghiên cứu 12:00 18/02/2024Kinh Pháp hoa (Saddharma puṇḍarīka Sūtra) là một trong những bộ kinh thuộc truyền thống Đại thừa (Mahāyāna), hay còn gọi là Phật giáo Phát triển.
Vài nét về khái niệm tự lực và tha lực trong Phật giáo
Nghiên cứu 10:00 14/02/2024Tự lực và tha lực tuy là hai khái niệm khác nhau nhưng không đối nghịch nhau, và hai yếu tố này không thể thiếu trong tiến trình tu tập của một người con Phật.
Dĩ hòa vi quý (Phần 1)
Nghiên cứu 11:00 04/02/2024Dĩ hòa vi quý là lấy điều hòa làm quý, cần được tôn trọng. Đó là câu tục ngữ dạy đạo xử thế, làm cho cuộc sống chung với mọi người được êm ấm, vui vẻ. Đó là chìa khóa mở cửa lâu đài hạnh phúc cho chính mình và cho người khác trong cuộc sống tập thể từ gia đình đến xã hội.
Xem thêm