Doanh nhân - kiến trúc sư Võ Trọng Nghĩa kể sự vi diệu khi hành thiền

Từ vị thế một doanh nhân - người sáng lập và điều hành công ty kiến trúc với hàng loạt giải thưởng quốc tế, anh chọn rời bỏ nhịp sống thành công để sang Myanmar thiền 1.000 ngày. Với anh, “kiếp này làm kiến trúc sư chỉ là việc phụ; giữ giới, hành thiền mới là việc chính”.

Từ kiến trúc xanh đến “kiến trúc tâm”

Sinh ra ở Quảng Bình, trong căn nhà không có điện, giữa những trưa hè nóng như rang, Võ Trọng Nghĩa sớm cảm nhận sâu sắc giá trị của bóng cây, của gió và nước. Những điều tưởng như đơn giản ấy, về sau, trở thành tinh thần xuyên suốt trong mọi thiết kế của anh - nơi kiến trúc không tách rời thiên nhiên mà hòa vào thiên nhiên. Tre, nứa, đất, gió, ánh sáng - những vật liệu dân dã đã thành “chữ ký” của anh trên bản đồ kiến trúc thế giới, qua các công trình như Quán cà phê Gió và Nước, Farming Kindergarten, Viettel Academy.

Anh nói: “Người thầy lớn nhất của tôi là thiên nhiên.” Trong thời đại mà con người lấy máy lạnh thay thế cây xanh, lấy bê tông che kín bầu trời, Võ Trọng Nghĩa chọn quay về với “máy điều hòa tự nhiên” của đất trời. Nhưng điều đặc biệt là, từ một kiến trúc sư của không gian vật chất, anh dần trở thành người kiến tạo không gian tinh thần – nơi mỗi công trình không chỉ là nhà, mà còn là một “thiền đường” nhỏ cho con người tìm lại sự kết nối với tự nhiên và chính mình.

Năm 2017, khi công ty đang ở giai đoạn hưng thịnh, Võ Trọng Nghĩa gây bất ngờ khi rời Việt Nam sang thiền viện Pa-Auk (Myanmar). Không phải một khóa tu ngắn hạn, mà là 1.000 ngày liên tục, trong điều kiện kham khổ, không điện thoại, không tiện nghi, chỉ có hơi thở và sự quan sát tâm.

Anh kể, trước đó mình mang chứng “trầm cảm ẩn”, nóng giận đến mức “điên cuồng”, đã thử mọi cách - nghe nhạc, đọc sách, nghe pháp - nhưng không thể chữa lành.

Ở Pa-Auk, nơi mọi thứ đều tối giản, người tu học miễn phí, ăn cơm cúng dường, dành phần lớn thời gian ngồi thiền, Nghĩa đã trải qua một sự chuyển hóa sâu sắc. Sau một tháng, các triệu chứng nóng giận giảm rõ rệt. Sau gần ba năm, anh trở thành một người “kham nhẫn hơn người bình thường” - biết chịu đựng, chấp nhận, buông xả trước nghịch cảnh. Anh nói: “Tôi đi thiền để chữa lành cho bản thân, nhưng khi ra khỏi thiền viện, tôi thấy mình được chữa lành cùng thế giới”.

Khi doanh nhân hành thiền

Điều thú vị là Võ Trọng Nghĩa không xem thiền như đối lập với doanh nghiệp. Ngược lại, anh đem thiền vào điều hành công ty. Mỗi ngày, nhân viên của anh thiền một tiếng, từ 17h đến 18h. Anh đưa ngũ giới (không sát sinh, không trộm cắp, không tà dâm, không nói dối, không nghiện ngập) trở thành “văn hóa doanh nghiệp”.

Ban đầu, không ít người rời đi, nhất là người nước ngoài – với họ, uống bia là chuyện bình thường. Nhưng sau đó, những người có cùng chí hướng, yêu thiền, yêu kiến trúc xanh lại tìm đến. Kết quả: công ty vẫn phát triển ổn định, vượt qua giai đoạn đại dịch mà không suy sụp. Với Nghĩa, đây là minh chứng rằng “thiền không làm chậm đi sự phát triển, ngược lại còn làm cho năng suất và tâm thế của người làm việc được nâng cao.”

Giờ đây, anh chỉ làm việc 1-2 giờ mỗi ngày nhưng vẫn đảm bảo hiệu quả, vì “tập trung cao độ là một dạng giải phóng thời gian.” Nhờ thiền, anh nói, mình “học tiếng Anh sau tuổi 40, viết được luận án Tiến sĩ bằng tiếng Anh”, và có thể thuyết trình tại Đại học Yale, Toronto - những nơi từng là ước mơ xa xôi.

Trước kia, Võ Trọng Nghĩa muốn “chữa lành trái đất” bằng kiến trúc xanh - bằng việc trồng nhiều cây hơn, giảm khí thải hơn. Sau 1.000 ngày thiền, anh nhận ra rằng, muốn cứu trái đất, phải bắt đầu bằng việc chữa lành tâm người. “Nếu trong tâm đầy bất an, sợ hãi, thì chúng ta không thể làm việc tốt. Sự bất an đó, ở quy mô lớn, sẽ dẫn đến xung đột, chiến tranh, tàn phá thiên nhiên”.

Từ nhận thức ấy, kiến trúc của anh không chỉ hướng tới thân thiện môi trường, mà còn là liệu pháp cho con người. Một ngôi nhà nhiều ánh sáng tự nhiên, gió lùa và cây xanh không chỉ tiết kiệm năng lượng mà còn giúp con người bớt stress, bớt cô lập. “Một trong những căn nguyên bệnh tâm lý của con người là mất kết nối - với thiên nhiên và với chính mình”.

Anh ví thiền và kiến trúc như hai mặt của một đồng xu: “Thiền giúp tôi tập trung, còn kiến trúc giúp tôi lan tỏa năng lượng ấy ra ngoài”. Bởi suy cho cùng, hạnh phúc không nằm ở việc có bao nhiêu tài sản hay thành công, mà ở năng lực sống trong giây phút hiện tại.

Võ Trọng Nghĩa không phủ nhận mình vẫn thích xe hơi - anh xem đó là cảm hứng thiết kế, chứ không phải đam mê vật chất. Anh nói: “Tôi vẫn là một doanh nhân, nhưng là doanh nhân biết hành thiền”. Trong mắt anh, người làm kinh doanh, nếu có thể giữ giới, biết thiền, vẫn có thể vừa thành đạt, vừa bình an.

Giữa thời đại mà “thiền chữa lành” trở thành trào lưu, Nghĩa chọn con đường khác: thiền không phải để chạy theo mốt, mà là học lại cách làm người - từ việc giữ giới, kiểm soát lời nói, đến việc sống chánh niệm trong từng hơi thở. Anh không rao giảng, chỉ lặng lẽ thực hành và chia sẻ với ai thật sự muốn học.

“Ngày trước, tôi muốn làm những công trình chữa lành cho trái đất. Còn bây giờ, tôi biết: trái đất chỉ là phản chiếu của tâm con người. Muốn trái đất xanh, phải làm cho tâm mình trong”.

Câu nói ấy, giản dị mà sâu thẳm, có lẽ cũng là lời đáp cho thời đại hôm nay - thời đại mà con người tưởng đã làm chủ thiên nhiên, nhưng lại để mất chính mình. Khi doanh nhân biết hành thiền, doanh nghiệp không chỉ tạo ra của cải vật chất mà còn góp phần tái tạo sự bình yên - điều tưởng nhỏ bé, nhưng là nền tảng của mọi hạnh phúc.