Hiệu ứng nhà kính, xuất phát từ effet de serre trong tiếng Pháp, do nhà toán học người Pháp Jean Baptiste Joseph Fourier lần đầu tiên đặt tên vào năm 1824 thông qua một vụ nổ mạnh trong khí quyển làm nhiệt độ của một vùng tăng lên. Năm 1827, Joseph Fourier đưa ra nguyên lý giải thích hiện tượng hiệu ứng nhà kính gây được sự quan tâm lớn của giới khoa học. Theo đó, hiệu ứng nhà kính dùng để chỉ hiệu ứng xảy ra khi năng lượng bức xạ của tia sáng Mặt trời, xuyên qua các cửa sổ hoặc mái nhà bằng kính, được hấp thụ và phân tán trở lại thành nhiệt lượng cho bầu không gian bên trong, dẫn đến việc sưởi ấm toàn bộ không gian bên trong chứ không phải chỉ ở những chỗ được chiếu sáng.

Hiệu ứng nhà kính diễn ra khi khí quyển chứa khí đã hấp thụ tia cực quang. Hơi nóng từ Mặt trời xuống Trái đất đã bị giữ lại ở tầng đối lưu, tạo ra hiệu ứng nhà kính ở bề mặt các hành tinh hoặc các vệ tinh.

Qua nghiên cứu, các nhà khoa học giải thích: Hiệu ứng nhà kính là hiệu ứng làm cho không khí của Trái đất nóng lên do bức xạ sóng ngắn của Mặt trời có thể xuyên qua tầng khí quyển chiếu xuống mặt đất và mặt đất hấp thu nóng lên lại bức xạ sóng dài vào khí quyển để CO2 hấp thu làm cho không khí nóng lên. CO2 trong khí quyển giống như một tầng kính dày bao phủ Trái đất, làm cho Trái đất không khác gì một nhà kính lớn. Theo tính toán, nếu không có lớp khí quyển, nhiệt độ trung bình ở lớp bề mặt Trái đất sẽ xuống tới -230C, nhưng nhiệt độ trung bình thực tế là 150C, có nghĩa là hiệu ứng nhà kính đã làm cho Trái đất nóng lên 380C. Bài viết sau đây sẽ cho chúng ta hiểu rõ về hiệu ứng nhà kính là gì? Nguyên nhân tác hại biện pháp khắc phục.

1. Hiệu ứng nhà kính là gì?

Hiệu ứng nhà kính tiếng anh là gì? Chúng được gọi là Greenhouse Effect.

Đây là một hiệu ứng khiến không khí của trái đất của chúng ta nóng lên do bức xạ sóng ngắn của mặt trời, chúng cũng có thể xuyên qua tầng khí quyển chiếu xuống mặt đất, hiện tượng này khiến CO2 hấp thu làm cho không khí nóng lên.

Khí nhà kính sẽ giữ lại nhiệt độ của Mặt Trời, không cho chúng phản xạ đi. Nếu như lượng khí này tồn tại vừa phải thì sẽ giúp Trái Đất luôn ở trạng thái cân bằng. Tuy nhiên, bởi hiện tượng này gia tăng quá nhiều trong bầu khí quyển nên khiến cho Trái Đất nóng lên.

Cùng liên tưởng hiện tượng này với ví dụ dễ hiểu như sau:

Những ngôi nhà bằng kính được hấp thu ánh nắng mặt trời, khi năng lượng mặt trời xuyên qua cửa nhà hoặc mái nhà bằng kính sẽ khiến nguồn năng lượng này hấp thụ và phân tán thành nhiệt lượng trong không gian, lúc này toàn bộ không gian bên trong ngôi nhà nóng lên rất nhiều.

2. Nguyên nhân hiệu ứng nhà kính

Có thể bạn đã biết, khí CO2 là nguyên nhân chính gây ra hiệu ứng nhà kính bởi:

Hiệu ứng nhà kính xuất phát từ việc bức xạ mặt trời xuyên qua tầng khí quyển rồi chiếu xuống mặt đất. Sau khi hấp thụ bức xạ sẽ khiến mặt đất nóng lên, bức xạ sóng dài vào khí quyển để CO2 hấp thu làm cho nhiệt độ không khí tăng.

Khí CO2 trong khí quyển giống như một tấm kính dày bao phủ trái đất, chúng sẽ làm cho trái đất không khác gì một nhà kính lớn. Theo nghiên cứu, hiệu ứng này đã làm cho trái đất nóng lên 38 độ C.Theo ước tính của các nhà khoa học, đến khoảng nửa thế kỉ sau, nhiệt độ của trái đất sẽ tăng lên khoảng 1,5 – 4,5°C.Vậy, vì sao khí CO2 ngày càng tăng?

Hiện tượng trên xảy ra ngày càng nhiều bởi các hoạt động sinh hoạt, khai thác rừng bừa bãi của con người (chặt phá rừng, san rừng làm đất canh tác).. và nhiều hoạt động khác gây ô nhiễm môi trường.

3. Các khí gây hiệu ứng nhà kính

Ngoài khí CO2 ra, các khí sau cũng là nguyên nhân tác động và gây lên hiện tượng hiệu ứng nhà kính: khí CH4, CFC, SO2, metan, ozôn, các halogen và hơi nước.

Sự phát triển dân số và công nghiệp với tốc độ gia tăng chóng mặt cũng tác động trực tiếp tới nhiệt độ của trái đất.

4. Tác hại của hiệu ứng nhà kính

Hiệu ứng nhà kính là hiện tượng gây nên tình trạng biến đổi khí hậu, sẽ ảnh hưởng rất nghiêm trọng đến đời sống con người cũng như môi trường xung quanh. Cụ thể như sau:

4.1 Ảnh hưởng nghiêm trọng đến nguồn nước

Hiệu ứng nhà kính ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng cũng như lượng nước ở trên trái đất:

Thiếu hụt nước uống trong cuộc sống.Không đủ nước cho các ngành nông nghiệp (để tưới tiêu, nuôi thủy hải sản…), ngành công nghiệp (cung cấp cho thủy điện…), cho ngành lâm nghiệp (nạn cháy rừng …).

4.2 Hiện tượng biến đổi khí hậu trên Trái đất

Hiện tượng biến đổi khí hậu là sự thay đổi của khí hậu trong các khoảng thời gian có thể xác định và so sánh được. Trước đây, hiện tượng này chỉ xuất hiện ở một số khu vực và trong một giai đoạn nhất định do sự biến đổi của tự nhiên gây ra. Thế nhưng, sau này dưới sự tác động của con người, hàm lượng phát thải khí CO2 tăng cao (hiệu ứng nhà kính) nên hiện tượng này xảy ra thường xuyên hơn và trên phạm vi toàn cầu.

4.3 Hiện tượng cháy rừng tự phát

Một trong những nguyên nhân cháy rừng tự phát hàng đầu không thể không nhắc đến là do sự thay đổi rõ rệt của khí hậu. Trái đất nóng lên nhiệt độ cũng thay đổi thất thường theo, lúc này biên độ nhiệt theo đó mà càng ngày càng dao động mạnh lên và luôn giữ ở mức cao. Chính vì thế mà nhiệt độ tại những nước nhiệt đới cao sẽ làm cho mùa hè khắc nghiệt hơn, do vậy mà hiện tượng cháy rừng diễn ra phổ biến hơn.

4.4 Hiện tượng hạn hán cháy rừng

Khi nhiệt độ trái đất nóng lên dẫn tới hiện tượng cháy rừng xảy ra thường xuyên hơn. Cháy rừng tác động xấu đến sức khỏe cũng như kinh tế và cơ sở hạ tầng của mỗi quốc gia. Đây cũng là nguyên nhân trực tiếp giết chết nhiều loại động – thực vật gây mất cân bằng sinh thái, ảnh hưởng đến sức khỏe của con người, vạn vật trên trái đất.

4.5 Tác động đến các loài sinh vật

Riêng đối với hệ sinh vật, hiện tượng nóng lên của trái đất sẽ làm thay đổi điều kiện sống bình thường của các sinh vật. Khi đó, rất nhiều loài sinh vật sẽ không thể thích nghi, dần biến mất, hậu quả để lại chính là môi trường sống bị thu hẹp rất nhiều.

4.6 Dẫn đến hiện tượng băng tan

Nếu hiệu ứng nhà kính không có dấu hiệu giảm xuống, nhiệt độ của trái đất đủ cao sẽ làm tan nhanh băng tuyết ở Bắc Cực và Nam Cực. Hậu quả nghiêm trọng khiến cho mực nước biển sẽ tăng quá cao, có thể dẫn đến nạn hồng thủy.

Nếu như mực nước biển dâng cao lên quá mức, trong tương lai không xa thì sẽ có một số quốc gia không có tên ở trên bản đồ thế giới.

4.7 Ảnh hưởng xấu đến sức khỏe của con người

Hiệu ứng nhà kính sẽ khiến ô nhiễm môi trường, nguồn nước nghiêm trọng, đó chính là những yếu tố dẫn đến nhiều bệnh tật và bệnh dịch phát tán tràn lan ảnh hưởng đến hệ miễn dịch và sức khỏe của con người.

Tình trạng mưa nắng nhiều sẽ là điều kiện thuận lợi cho nhiều vi khuẩn truyền nhiễm bệnh sinh sôi và phát triển. Lúc này, sẽ có rất nhiều loại bệnh mới xuất hiện, con người chưa kịp phát minh ra loại thuốc chữa trị kịp thời, tỷ lệ tử vong rất cao.

5. Những biện pháp khắc phục hiệu ứng nhà kính hiệu quả

Bởi tác hại mà hiệu ứng nhà kính mang lại đến con người, sinh vật và môi trường sống của con người, vì thế mỗi chúng ta cần ý thức để khắc phục triệt để hiện tượng mang tính toàn cầu này với những công việc đơn giản sau:

5.1 Tăng cường trồng nhiều cây xanh

Đây chính là một trong những công việc tuy đơn giản, dễ thực hiện nhưng lại là phương pháp vô cùng hiệu quả và được ưu tiên hàng đầu để giảm hiệu ứng nhà kính. Bởi lý do sau:

Cây xanh sẽ hấp thụ khí CO2 thông qua quá trình quang hợp của cây xanh.Do vậy, việc trồng nhiều cây xanh sẽ giúp làm giảm lượng khí CO2 trong khí quyển một cách đáng kể, từ đó sẽ khắc phục hiệu quả hiệu ứng nhà kính.

5.2 Cần nâng cao ý thức tiết kiệm điện

Điện năng được sản xuất từ việc đốt các nguyên liệu cũng như nhiên liệu hóa thạch. Khi các nguyên – nhiên liệu này đốt sẽ sinh ra một lượng rất lớn CO2 và thải ra môi trường. Không chỉ là nguyên nhân lớn gây nên tình trạng ô nhiễm môi trường mà còn làm tăng hiệu ứng nhà kính ảnh hưởng xấu đến cuộc sống con người, sinh vật.

5.3 Sử dụng phương tiện di chuyển bảo vệ môi trường

Những phương tiện di chuyển phổ biến nhất hiện nay như xe máy, ô tô,… khi hoạt động sẽ thải ra khí CO2 rất nhiều và gây ô nhiễm môi trường, cũng như tăng hiệu ứng nhà kính.Chính vì vậy, nếu có thể bạn hãy tăng cường sử dụng các phương tiện công cộng, đi xe đạp hay đi bộ sẽ là những cách bảo vệ môi trường và trái đất hiệu quả nhất.

5.4 Đẩy mạnh công tác tuyên truyền bảo vệ môi trường

Đẩy mạnh các công tác truyền thông để bảo vệ môi trường để mỗi người dân tự có ý thức để giảm hiện tượng hiệu ứng nhà kính bằng những các hành động đơn giản như liệt kê trên.

Nguồn: PGS.TS Nguyễn Đức Khiển/ Tạp chí Môi trường và Đô thị