Nghệ An: TT.Thích Chân Quang thuyết giảng chủ đề “chùa, sư và phật tử”

Từ bao đời nay, dân ta đã yêu quý mái chùa, yêu quý vị thầy. Vậy nên miền Bắc mới có câu: “Nhà có vàng không bằng làng có sư”. Sư còn quý hơn mọi thứ trên đời, kể cả vàng ngọc. Chỉ thấy bóng dáng vị sư thôi, mọi người đã yêu quý rồi. Chùa chính là điểm thờ Phật, nơi ta hướng tấm lòng mình về, nơi ta phát khởi sự sống tâm linh của dân làng. Nhưng để phát huy được, phải có một vị sư - một vị mà cả cuộc đời này hiến dâng cho sự tu học theo Phật Pháp.

Đạo Phật rất cao siêu, không phải ai cũng đủ trí tuệ để hiểu hết được, nên cần một người cả đời tu tập chân chính rồi đem trí tuệ, kinh nghiệm, kiến thức đó giảng dạy lại cho dân làng. Và khi biết ứng dụng được Phật pháp vào trong cuộc đời mình, ta sẽ tìm thấy vô số niềm hạnh phúc.

Hiện nay, chúng ta chịu sự quản lý của Nhà nước thông qua hệ thống luật pháp. Nhưng dẫn dắt, lãnh đạo tinh thần chúng ta là đạo Phật. Đó chính là tín ngưỡng tâm linh của dân tộc, đồng thời là một hình thức lãnh đạo cực kỳ mềm dẻo, rất là vô hình, rất dễ thương, tức đối tiếp với chính quyền, ta có những nguyên tắc, quy luật. Nhưng khi đến chùa, ta đặc biệt có tình cảm thương kính quý thầy nên làng nào có sư, có phật tử thì ta nói đó là ngôi làng hạnh phúc. Nghĩa là, nơi nào hội tụ đủ 3 điều là có chùa, trong chùa có vị sư tu hành chân chính và dân làng đều là những phật tử thuần thành thì không gì hạnh phúc bằng. 

Tuy nhiên, đấy chỉ là tiêu chuẩn trung bình, bởi có những trường hợp đặc biệt là một làng lại có hai ngôi chùa, trong chùa có rất nhiều vị chân tu. Phật tử không chỉ gói gọn là người dân trong làng mà sức lan tỏa của ngôi chùa đó rất rộng, nên người dân xung quanh đều hướng về. Bên cạnh đó, có những giai đoạn có những vùng miền mà cả ba điều đó bị thiếu. Chẳng hạn, nơi còn chùa nhưng không có sư, không còn ai theo đạo Phật, chỉ còn nền hay cổng chùa thôi. Hỏi người trong làng, không mấy ai biết đạo Phật. Đây là điều bất hạnh, đáng buồn nhất. Cho nên, thật may mắn khi thấy nơi nào một số cán bộ địa phương đã đứng lên vận động dân tham gia đóng góp, xây dựng lại chùa. Sau đó, tìm một vị chân sư, truyền bá đạo Phật để chùa có phật tử lại thì công đức của những vị cán bộ này rất lớn.

Trường hợp khác, có những vị sư tu hành mà không có chùa. Họ đi lang thang, du hành khắp nơi. Khi đến làng không có chùa nhưng thấy người dân đáng mến nên nấn ná lại để dạy nhân quả, đạo đức cho họ. Lâu dần, mọi người yêu mến và tin theo. Thế mới biết, có một vị sư cũng giống như có một vị Phật sống tồn tại, cho mọi người phát khởi niềm tin cũng rất hay. 

Việc tiếp theo, ta làm sao phải lo tìm đất để dựng chùa. Chùa xuất hiện là điều tất yếu khi có một vị sư đạo hạnh, được mọi người yêu mến, vì ngôi chùa tinh thần đi trước thì sẽ có ngôi chùa vật chất theo sau. Phật nói tất cả do tâm tạo, nghĩa là tâm đã hướng về đạo rồi thì thế nào cũng có chùa mọc lên. 

Như Nghệ An một thời gian dài có phật tử, nhưng lại không có chùa, không có sư. Nhiều người muốn đi chùa phải về Hà Tĩnh hoặc ra Hà Nội. Tuy nhiên, vài năm trở lại đây, ta thấy bóng dáng các chùa mọc lên từ từ, các nhà sư cũng dần dần xuất hiện. Thật là điều đáng mừng. Trách nhiệm của ta là làm sao trên mảnh đất Nghệ An này, mỗi làng đều có một ngôi chùa.

Dù vậy, điều này cực khó bởi xây chùa rất tốn kém, nhiều khi dân trong làng không đủ sức đóng góp. Cho nên, lúc đầu ta chỉ cần xây nhỏ, không cần to đẹp, miễn là có nơi thờ Phật để mọi người lui tới lễ bái, tụng kinh, ngồi thiền là được. Thế mỗi làng có một ngôi chùa là việc không còn khó nữa.

Có chùa đã khó, có một vị sư còn khó hơn. Không chỉ đạo Phật, mà có những tôn giáo khác cũng rơi vào tình trạng thiếu “thầy”. Việc thiếu vắng người tu, không ai chăn dắt, hướng dẫn khiến tín đồ bơ vơ, lạc lõng, có khi mất luôn niềm tin vào đạo. Nguyên nhân thiếu “thầy” là không ai chịu xuất gia. Cuộc sống thế gian hấp dẫn, lôi cuốn ta nhiều hơn là cuộc sống trong đạo. Nên khi được chọn, tất nhiên ta sẽ chọn được vui chơi, ăn uống thoải mái hơn là chịu cạo tóc, mặc áo cà sa, phải thúc liễm, sống một cuộc đời quạnh hiu, lặng lẽ.

Như vậy, muốn có nhiều thầy về các chùa thì phải có nhiều người chịu đi tu, biết ưa thích đời sống xuất gia. Nhưng giữa một bên là niềm vui thế gian, một bên là đời sống xuất gia nghiêm túc... thì làm thế nào để ta gạt bỏ hết mọi thứ để chọn đời sống xuất gia cao thượng được. Đây là một sự lựa chọn lớn lao đầy khó khăn và quyết liệt.

Thực tế, có thầy đến với đạo hết sức tự nhiên, nhẹ nhàng, bởi do duyên định từ kiếp trước. Nhưng nhiều nơi phải dùng thủ thuật là mời rủ trẻ em đến chùa hoặc nuôi những đứa trẻ mồi côi để các em gieo duyên, dần dần yêu mến chùa rồi xuất gia luôn. Tuy nhiên, có trường hợp chùa nuôi 20 em, nhưng không em nào chịu xuất gia. Vậy mới thấy xuất gia là một việc làm hết sức khó khăn, quyết liệt, nhưng đầy cao thượng.

Thực ra, nhiều người trẻ tuổi, tương lai phơi phới phía trước đã từ bỏ niềm vui thế gian để bước vào đạo, sống đời sống kham khổ, thúc liễm tu hành. Ta không thể hiểu được lý do, trông khi ta thấy thế gian vẫn vui hơn chùa.

Chỉ những ai bước vào đạo, thực hành rồi ta mới thấy ngược lại. Tức là, những điều ta thấy vui ở thế gian thì đằng sau đó chỉ là vực thẳm. Chúng ta không biết rằng niềm vui từ những trò chơi, rất ngắn ngủi, tạm bợ bởi nó kéo theo nhiều bất hạnh, hệ lụy. Để có niềm vui đó, ta phải tốn rất nhiều công sức. Thế nên, đức Phật mới nói “thế gian vui ít, khổ nhiều, nguy hiểm còn nhiều hơn”. Chỉ đời sống thanh tịnh, thúc liễm của quý thầy mới là hạnh phúc. Để hiểu được điều này, ta phải thực hành tu tập rồi mới thấy.

Người xuất gia luôn đi tìm một cuộc sống bình thản, không bị thay đổi bởi tình cảm con người. Họ chỉ có một tình yêu thương trải khắp chúng sinh. Trái tim họ không bị lệ thuộc vào ai hết. Cho nên, những người đi tu là những người khôn ngoan nhất. Cũng vì khôn ngoan nên khi bước vào cuộc sống tu hành, mỗi ngày đều thực hành đạo lý Phật dạy. Cho nên, cái trí tuệ, cái khôn ngoan đó ngày một thăng tiến dần thành tâm linh, đạo đức sâu dày. Kết quả, họ thuộc một đẳng cấp cao hơn chúng ta (trừ những người giả tu). Hiểu điều này nên nhiều người dù lớn tuổi hơn, khi gặp các vị thầy trẻ, họ vẫn xưng con là vì vậy. Và chỉ những bậc chân tu mới làm ta kính nể.

Vị thầy là người giúp ta thoát khỏi những bế tắc, đau khổ mà đôi khi bạn bè, gia đình không giúp được. Bằng con đường tâm linh, vị thầy đã giúp ta cởi mở, hóa giải chúng. Con đường này không giống với bất cứ thứ gì mọi người lo cho ta bởi nó vừa thực tế, vừa nhiệm mầu. Vì vậy, Chùa và Sư là những điều thiêng liêng, cao quý trong cuộc đời chúng ta.

Chúng ta là thân tứ đại vật chất nằm trong trường hấp dẫn. Nếu biết tu tập để thân này thành cư dân của trường tâm linh thì sự tình thay đổi hết. Ta không còn chịu những quy luật của trường hấp dẫn nữa. Nghĩa là ta không phải chịu cái khổ đau, phiền muộn, sự nặng nề, bệnh tật của của thế gian này nữa, vì ta đã bước qua trường khác trong vũ trụ này (trong vũ trụ này có nhiều trường).

Để đi được từ trường hấp dẫn sang trường tâm linh, ta phải dùng thiền định, nhiếp tâm, dừng hết mọi suy nghĩ. Khi đó, trường tâm linh mở ra, thân này trở thành cư dân của trường tâm linh. Những vị đắc đạo từ A Na Hàm trở lên thì thân này không còn là thân tứ đại nặng nề của trường hấp dẫn nữa mà là thân của trường tâm linh. Các Ngài có thể phân thân thành ngàn thân; rồi ngàn thân gom lại thành một thân, có thể bay lên trời hay chui xuống đất… Các Ngài thần thông tự tại theo phép lục thông của vị A La Hán mà trong kinh Phật đã ghi và lặp đi lặp lại rất nhiều lần.

Đức Phật cũng vậy. Khi Ngài tuyên bố ai chứng A La Hán phải có đủ 6 phép thần thông. Nghĩa là thân không còn nằm trong trường hấp dẫn nữa mà đổi sang trường tâm linh. Tức không còn theo quy luật của vật lý bình thường như ta biết nữa mà đã đổi sang quy luật của tâm linh.

Chúng ta thấy có những người chạy băng băng trên mặt nước qua bên kia sông mà khoa học không giải thích được, bởi vì khoa học giải thích theo lực hấp dẫn, nước mềm như vậy thì không thể chịu được lực đè xuống mà không chìm. Nhưng người tập khí công, thân của họ đã đổi qua trường năng lượng sinh học, không còn của trường hấp dẫn nữa. Vì đổi qua trường khác rồi nên nó không chịu quy luật của trường hấp dẫn mà đổi qua quy luật khác. Cũng giống như một quốc gia họ có luật riêng vậy.

Vũ trụ có nhiều loại trường, mỗi loại trường có quy luật của nó. Và có một dạng trường cao hơn trường hấp dẫn là trường tâm linh. Quý thầy đi tu chính là đi tìm con đường vượt bỏ những trường hấp dẫn thế tục tầm thường, bước sang một trường khác cao siêu, tế nhị, mầu nhiệm, hạnh phúc, và an lạc hơn. Có thể đến giờ này quý thầy cũng chưa đắc đạo, nhưng quý thầy đang đi trên con đường về phía đó; còn ta đang trên con đường đi ngược lại về phía thế gian nhiều cám dỗ khổ đau, phiền lụy. Và ta cứ tưởng rằng con đường chúng ta đi là vui, nhưng trong trường hấp dẫn này, trong thế giới của thế gian ảo mộng này những trò vui chỉ là ngắn ngủi, tạm bợ, rồi phải trả giá bằng những khổ đau mà thôi. 

Giờ có một vị sư mà trong tim tràn đầy đạo lý Phật thì vị đó xuất hiện ở đâu, lợi ích tuôn tràn cả một vùng ở đó. Thấy thầy hiền lành, nghiêm túc, đạo đức, trí tuệ chắc chắn người dân sẽ từ từ quy hướng theo Phật pháp. Chính viên ngọc quý trong tim đó, các vị có thể chuyển hóa được những con người ích kỉ, nóng nảy, tham lam thành những người tử tế, vị tha, buông xả, hiền lành, biết sám hối, tập yêu thương. Nếu cả làng đều được chuyển hóa như vậy thì làng đó là tịnh độ, là thiên đường.

Tịnh độ, thiên đường chính là nơi có những chúng sinh sống yêu thương nhau. Với tư cách là người đàn anh, Thượng tọa đặt trách nhiệm và hy vọng ĐĐ.Thích Châu Phong, trụ trì chùa Hồng Phúc sẽ Phật hóa hết ngôi làng mà chùa Hồng Phúc đang tọa lạc. Làm thế nào để một năm sau, toàn bộ người dân nơi đây đều theo đạo Phật, biết sống yêu thương.

Chúng ta chưa thích cuộc sống xuất gia vì chưa thấy được sự cao thượng của nó; chưa thấy được con đường Phật đạo thênh thang tuyệt vời, cao siêu; và chưa đủ dũng lực để từ bỏ những thú vui tầm thường. 

Chúng ta mặc dù nghe giảng về đạo lý nhiều, nhưng do chưa đủ dũng lực để lựa chọn nên vẫn tiếp tục trôi theo dòng đời, trôi theo số phận mà gia đình, xã hội đã định hướng. Ít ai đủ sức để bước vào đời sống xuất gia, đi tìm nhân quả ở 100 kiếp sau. Đây là lý do khiến chúng ta thiếu nền tảng tâm linh, thiếu những bậc thầy để nương tựa. Thật là sự thiệt thòi lớn cho chúng sinh, bởi có một người thầy để nương tựa tâm linh là một điều hết sức quý giá. Khi mọi thứ đã buông xuống hết thì ta chỉ còn lại tâm linh để dựa vào mà thôi.

Giống như khi còn trẻ, ta chạy theo tiền bạc, danh vọng. Đến khi già yếu, bệnh tật, ta chỉ mong có một chỗ tâm linh để nương tựa, để biết chắc mình chết, mình buông bỏ hết rồi thì linh hồn sẽ bước qua cõi kia. Cõi đó phải có cái yên vui, hạnh phúc, bù lại cho linh hồn ta. Nhưng ai có thể đem lại cho ta hy vọng sau cái chết?

Chỉ đạo Phật mới làm được điều đó. Đạo Phật dạy và giải thích cho ta nghe về các cõi, chỉ cho ta con đường để bước qua bên kia được an vui, tự tại. Nhưng để tin được đạo lý Phật dạy thì phải có người đủ uy tín giải thích cho ta nghe, đó chính là những vị thầy quý hơn vàng kia. 

Khi đủ niềm tin, ta sẽ yên tâm rũ bỏ hết mọi niềm vui của thế gian mà không lo linh hồn mình sẽ bị bơ vơ. Nó sẽ đến một nơi ngập tràn niềm vui và hạnh phúc vì ta có Phật, Pháp và Tăng. Ta sẽ thực hành theo con đường đó, giữ những điều giới cấm, làm những điều thiện lành, nhiếp tâm trong thiền định, làm bao nhiêu công đức, v.v…Và xem nhẹ cuộc sống thế gian này để chuẩn bị cho một đời sống mai sau mà ai cũng phải đi qua ngưỡng cửa đó là cái chết. Người khôn thì đối diện với nó để có sự chuẩn bị, còn người mê thì né tránh nó cho đến khi cái chết đến dần. Nhờ đạo Phật mà ta có sự chủ động, sáng suốt, thanh tịnh, không sợ cõi nào, kể cả cái chết. Rồi ta đi luôn trong hai cõi, từ cõi này chuẩn bị và can đảm bước qua cõi sau.

Thực hành lời Phật dạy thường xuyên để nhìn thông suốt được các cõi, chứ không chỉ cõi này. Khi cái chết đến, ta vui vẻ bước qua luôn, vì đã có sự chuẩn bị đầy đủ, biết sống cống hiến, tử tế, yêu thương, nên cõi sau ta sẽ hạnh phúc hơn cõi trước. Còn nếu sống cõi này mà ta vô trách nhiệm, ta phản bội, ích kỷ, tham lam, hẹp hòi, nhất là vi phạm luật pháp thì chắc chắn qua cõi kia chỉ là đen tối. Thường những người không nghĩ đến cõi kia, chăm chăm tìm vui cõi này là con người cạn cợt, thế nào cũng là người gây nhiều tội lỗi.

Nên để có được cái nhìn đó (cõi này và cõi kia, nhân này và quả kia, hy sinh này và hạnh phúc kia) thì ta phải nhờ đao lý của Phật. Mà để có thể hiểu được đạo lý của Phật thì ta phải nhờ vị thầy. Chính họ là người giải thích, dẫn dắt ta đi trên con đường đạo lý Phật dạy, để ta có được cái an vui, trí tuệ, biết chuẩn bị cho các cõi sau.

Đó là chúng ta đang nói đến cuộc sống tâm linh cao siêu, khi một ngôi làng mà có chùa, trong chùa có ông sư. Còn nói lui lại thực tế thì trách nhiệm của ông sư trong làng là: thứ nhất giúp nhà nước xây dựng cộng đồng, làng xã của mình, làm sao cho những người dân trong làng biết yêu nước, biết chấp hành luật pháp, biết hưởng ứng những chính sách mà nhà nước kêu gọi. Ngoài ra còn yêu cả nhân loại này nữa, nhưng gần gũi nhất là người dân trong làng yêu được cả đất nước này.

Và người phật tử phải hỗ trợ thầy mình làm tròn trách nhiệm này bằng cách yêu chế độ, hiểu và chấp hành luật pháp, vì đạo Phật đồng hành với sự phát triển của dân tộc.

Vị thầy cũng giống như vị lãnh đạo nhưng lãnh đạo ta trong cái tâm linh nhẹ nhàng mà rất thấm, vì đạo lý nhân quả Phật dạy đã giúp chuyển hóa tâm hồn con người cực kì hiệu quả. Trong làng, có ngôi chùa, có vị sư như thế, sẽ khiến nhà nước nhẹ lòng, giúp cho nhà nước thêm một cánh tay, chứ không phải trở thành gánh nặng của nhà nước. 

Như vậy, dù chỉ làm những điều nho nhỏ trong làng, nhưng trái tim vị thầy ôm cả đất nước, nên trách nhiệm rất sâu sắc, lớn lao và cao quý. Chúng ta có quyền hy vọng và đặt trách nhiệm lên vai những vị thầy.

Hy vọng ĐĐ.Thích Châu Phong hết sức cố gắng tu tập, thực hành lời Phật dạy, giữ gìn giới luật để đạo lý Phật trở thành niềm tin của tín đồ phật tử. Tức là, khi mọi người nhìn thấy thầy trụ trì thì họ phải yên tâm, vì chỉ thấy điều tốt đẹp từ nơi thầy mà thôi.

Tuệ Đăng