>>Những ngôi chùa Việt độc đáo

Từ Bãi Làng trên đảo Hòn Lao, men theo những con đường nhỏ ngoằn ngoèo chừng 300 m là đến xóm Cốm, nơi có chùa Hải Tạng uy nghi, cổ kính. Cổng tam quan của ngôi chùa đầy rêu phong như nhuộm màu thời gian. Chùa Hải Tạng là một ngôi cổ tự trên đảo Cù Lao Chàm (Hội An, Quảng Nam) được xây dựng vào năm 1758 (năm Cảnh Hưng thứ 19). Chùa tọa lạc sát chân núi phía tây của Đảo Hòn Lao, lưng tựa vào núi, mặt nhìn ra cánh đồng lúa duy nhất của Cù Lao Chàm.

Phía trước chùa là tượng Phật Bà Quan Âm đang đứng trên đài sen giữa lòng hồ sen nhỏ, mặt hướng về phía biển Đông như che chở cho cuộc sống an lành của những ngư dân nơi đây. 

Chùa Hải Tạng là biểu tượng kiến trúc văn hóa Phật giáo độc đáo tiêu biểu trên đảo Cù Lao Chàm và cho cả vùng đất thiêng liêng nằm về phía Đông của Việt Nam. Chùa Hải Tạng được xây dựng vào năm Cảnh Hưng thứ 19 (1758); sau đó, do bão lớn làm hư hại nặng, chùa được dời về vị trí như hiện nay vào năm Tự Đức nguyên niên (1848). Chùa Hải Tạng thuộc hệ phái Phật giáo Đại thừa, là công trình khá đẹp, có quy mô lớn với kiến trúc kiểu “chồng rường giả thủ” chia ba gian hai lòng, có hậu tẩm, kết cấu vì kèo gỗ và các chi tiết kiến trúc được chạm trổ công phu. Chùa tọa lạc sát chân núi phía tây của đảo Hòn Lao thuộc xã Tân Hiệp (Hội An), phía sau tựa vào núi, mặt nhìn ra một thung lũng nhỏ là cánh đồng lúa duy nhất của Cù Lao Chàm.

Chùa Hải Tạng được gắn với nhiều truyền thuyết. Tên chữ Hải Tạng mang hàm ý đẹp: Kinh Tạng của nhà Phật. Tên Hải Tạng còn được lý giải: Hải là biển, Tạng là Tam Tạng kinh điển, với ý nghĩa chùa Hải Tạng là nơi hội tụ kinh Tam Tạng mênh mông như biển cả. Có nhiều truyền thuyết nói về nhân duyên khởi dựng chùa Hải Tạng.

Theo các bậc cao niên ngụ cư ở thôn Bãi Làng, xã Tân Hiệp trên đảo Cù Lao Chàm cho biết: Tương truyền, vào khoảng thế kỷ thứ 17, có chiếc thuyền chởcác cây cột gỗvận chuyển từ Bắc đem vào làm một chùa nào đó trong Nam, nhưng khi đi ngang Cù Lao Chàm, trời tối nên phải neo thuyền nghỉ lại. Sáng ra, thuyền tiếp tục lên đường, nhưng thật lạ, biển tự dưng sóng dậy, thuyền cứ xoay tròn, lòng vòng không đi ra khỏi Cù Lao Chàm được.Sau có người trong đoàn lên một ngôi miếu ở Cù Lao Chàm khấn nguyện và được các vị thổ địa, thần linh cho biết, giàn cột này phải để lại dựng chùa cho Cù Lao Chàm không được đem đi. Vì thế, chùa dựng lên lấy tên là Hải Tạng.

Ấn tượng đầu tiên là cổng tam quan đầy rêu phong nhuộm màu thời gian. Tam quan với lối kiến trúc xưa gồm 4 trụ biểu cao 5 m, chóp trụ có khối hình hoa sen, rộng 1,5 m. Tam quan được chia làm 3 cổng, với 2 lối vào nhỏ,1 lối vào lớnthiết kế theo kiểu mái vòm, bờ nóc, bờ hồi đắp nổi nhiều đường nét uốn lượn mềm mại, uyển chuyển, trên lợp ngói âm dương.

Kết nối tam quan là bức tường thành bằng đá bao bọc xung quanh trang nhã với những đường nét hoa văn gọn gàng bao lấy khu vực và cả khuôn viên ngôi chùa. Phía trước sân chùa là tượng Bồ Tát Quan Âm đứng trên đài sen giữahồ sen nhỏ, mặt hướng về phía biển Đông như che chở cho cuộc sống an lành củangư dân nơi đây.

Kiến trúc bên trong ngôi chùa còn khá nguyên vẹn. Ở mái hiên, dép hoành cách điệu với hình lồng đèn, thân chạm hình hoa lá, đầu là những cánh sen lật đỡ thẳng lên đòn tay, dưới chạm nổi hình đầu rồng. Hệ thống cửa "thượng song hạ bản”, gồm 3 bộ, mỗi bộ 4 cánh, ngăn không gian bên ngoài với không gian nội thất. Hệ thống hoành phi, câu đối sơn son thếp vàng, uy nghiêm, lớp lang huyền ảo hài hòa với cấu trúc tượng pháp thờ tự đa dạng. Nổi bật ở chánh điện là bộ tam thế.

Kế đến là tượng Thích Ca ngồi trên đài sen. Đặc biệt, trong chùa hiện vẫn còn lưu giữ đại hồng chung có giá trị về mặt lịch sử và văn hóa. Trên chuông có con rồng mang phong cách mỹ thuật Việt thời Lê Sơ. Có nhiều ý kiến cho rằng, quả chuông ở chùa Hải Tạng có thể có niên đạitrước cả thời điểm xây dựng chùa.

Sự hiện hữu của ngôi chùa làm cho cảnh sắc Cù Lao Chàm trở nên hiền hòa, thuần khiết và có chiều sâu về tâm linh. Ngôi cổ tự đã làm nên vẻ đẹp riêng của một vùng sinh thái. Đến Cù Lao Chàm, du khách nên một lần viếng chùa Hải Tạng cổ kính để được sống lại với những truyền thuyết, không khí linh thiêng nơi vùng đất còn hoang sơ.