450
Ngũ giới và Bát quan trai
Ngũ giới trong Phật giáo được xem là nền tảng đạo đức phổ quát cho người tại gia, vừa giữ gìn trật tự xã hội, vừa nuôi dưỡng đời sống tinh thần trong sáng. Ở góc nhìn thực hành, mỗi giới đều có những “yếu tố cấu thành” giúp phân định rõ hành vi phạm hay không phạm, tránh tình trạng hiểu lầm hoặc áp dụng cảm tính.
Giới sát sanh yêu cầu tôn trọng sự sống. Một hành vi bị xem là sát sanh khi hội đủ các yếu tố: đối tượng là chúng sanh có thức, người làm biết rõ đó là chúng sanh, khởi ý định giết, có hành động thực hiện và hậu quả là sinh mạng bị đoạn diệt từ chính hành động ấy.
Tương tự, giới trộm cắp thành lập khi vật thuộc quyền sở hữu của người khác, người lấy biết rõ điều đó, khởi tâm chiếm đoạt, có hành vi thực hiện và kết quả là tài sản bị lấy đi.
Với giới tà dâm, trọng tâm nằm ở việc xâm phạm đối tượng không được phép theo chuẩn mực giới luật; khi có ý định, có hành vi và sự việc đã hoàn tất thì được xem là phạm. Giới nói dối phát sinh khi thông tin không thật, có chủ ý đánh lừa, có hành động nói ra và khiến người nghe tin là thật.
Giới sử dụng các chất say (rượu, chất gây nghiện) cũng dựa vào các yếu tố: có chất làm say, có ý muốn uống, có hành vi uống và đã nuốt qua cổ họng. Điểm chung ở năm giới là nhấn mạnh “ý” (tác ý) và “hành” (hành vi), đi kèm “quả” (hậu quả) có liên hệ trực tiếp đến hành vi.
Trong ngày tu Bát quan trai, bốn giới sát sanh, trộm cắp, nói dối, uống rượu giữ nguyên như Ngũ giới; giới thứ ba chuyển sang phạm vi rộng hơn: không hành dâm trong mọi trường hợp. Giới không ăn phi thời quy định chỉ thọ thực từ rạng đông đến trước khi mặt trời đứng bóng; từ sau thời điểm ấy đến rạng đông hôm sau được xem là sai giờ.
Lưu ý, một số loại trái, nước trái có tính dinh dưỡng cao được xem như “vật thực” hoặc bị chế định không dùng trong ngày trai giới; còn các thức uống không dinh dưỡng, không thuộc nhóm bị cấm mới phù hợp làm “thuốc” hay “thang” trong khung giờ phi thời.
Hai giới còn lại là tránh các hình thức giải trí phô trương (múa hát, nhạc, trang điểm, xức hương, đeo tràng hoa) và tránh nằm ngồi chỗ quá cao sang. Về mặt nguyên tắc, nếu một hành vi hội đủ các yếu tố cấu thành giới, gọi là đứt giới; nếu thiếu yếu tố, gọi là giới bất tịnh, cần sám hối và chấn chỉnh.
Ý nghĩa thực tiễn của các giới rất rõ ràng. Không sát sanh bảo vệ sự sống, nuôi dưỡng lòng từ và giảm bớt bạo lực trong cộng đồng. Không trộm cắp củng cố niềm tin xã hội, làm nền cho kinh tế trung thực. Không tà dâm giữ gìn hạnh phúc gia đình, tôn trọng nhân phẩm và sự đồng thuận. Không nói dối nâng đỡ niềm tin, giúp truyền thông xã hội minh bạch. Không sử dụng chất say bảo vệ chánh niệm, giảm tai nạn và hệ lụy sức khỏe.
Với Bát quan trai, các chế định “giới hạn khoái lạc” trong 24 giờ tạo không gian thanh lọc thân tâm, giúp người thực tập cảm nhận rõ sức mạnh của tiết chế và chánh niệm.
Từ phương diện nhân quả, kinh điển khẳng định người giữ giới trong sạch thường gặt năm lợi ích: thuận duyên tạo dựng của cải vì biết siêng năng và liêm chính; được danh thơm tiếng tốt; có tự tin, không mặc cảm khi hiện diện giữa cộng đồng; tâm sáng suốt lúc lâm chung; và sau khi mạng chung có duyên tái sinh vào cảnh giới an lành. Ngược lại, người dễ duôi với giới sẽ phải đối diện năm tai hại: hao tán tài sản; mang tiếng xấu; sợ sệt, thiếu tự tin trước cộng đồng; tâm mê muội, bất an khi lâm chung; và có nguy cơ rơi vào cảnh giới bất thiện do ác nghiệp chi phối.
Ở bình diện xã hội, Ngũ giới có thể xem là “bộ quy tắc ứng xử” nền tảng: tôn trọng sự sống, tôn trọng tài sản, tôn trọng hôn ước và thân thể, tôn trọng sự thật, tôn trọng tỉnh thức. Càng nhiều cá nhân tự nguyện sống theo năm nguyên tắc ấy, cộng đồng càng an ổn, chi phí xã hội cho kiểm soát - cưỡng chế càng giảm, và “vốn xã hội” (niềm tin) càng tăng. Bát quan trai là cơ hội định kỳ giúp người bận rộn với mưu sinh cũng có ngày “giảm tốc”, quay về nội tâm, làm mới năng lượng đạo đức và tinh thần, từ đó quay lại đời thường với sự bình tĩnh và sáng suốt hơn.
Giữ giới không phải để trở nên khắc khổ, mà để tự do khỏi những hệ lụy do tham - sân - si kích hoạt. Tính “chuẩn mực pháp lý” trong các yếu tố cấu thành từng giới giúp người học biết mình sai ở đâu, sai vì điều gì, và sửa bằng cách nào; còn mục tiêu rốt ráo là nuôi lớn chánh niệm và tâm từ. Khi hiểu đúng và hành đúng, giới không chỉ là hàng rào ngăn lỗi, mà là mái che bảo hộ, là con đường mở ra hạnh phúc thiết thực trong hiện tại cho từng gia đình và cho cả cộng đồng.
CÙNG NHAU XIỂN DƯƠNG ĐẠO PHẬT
Tuân theo truyền thống Phật giáo, chúng tôi cung cấp tài liệu giáo dục Phật giáo phi lợi nhuận. Khả năng duy trì và mở rộng dự án của chúng tôi hoàn toàn phụ thuộc vào sự hỗ trợ của bạn. Nếu thấy tài liệu của chúng tôi hữu ích, hãy cân nhắc quyên góp một lần hoặc hàng tháng.
STK: 117 002 777 568
Ngân hàng Công thương Việt Nam
(Nội dung: Họ tên + tài thí Xiển dương Đạo Pháp)
TIN LIÊN QUAN
Dành cho bạn
Muốn tâm thanh tịnh thì hãy niệm Phật
Kiến thức
11:15 20/11/2025
Người đời phần nhiều không tin pháp môn niệm Phật, nói một câu niệm Phật thì tác dụng chỗ nào? Không biết một câu A Di Ðà Phật có thần lực không thể nghĩ bàn, trị được hết thảy tâm bệnh phiền não.
12 lời nguyện của Phật Dược Sư
Kiến thức
12:29 19/11/2025
Phật Dược Sư vì chúng sanh hiện đời cầu an lạc, còn Phật A Di Đà lại tiếp bước chúng sanh vãng sanh về Cực Lạc. Tuy nhiên dù là vãng sanh Tây phương hay tu tập pháp môn gì, đều phải có thân tâm mạnh khỏe mới có thể thực hành tu trì Phật pháp.
Hạnh nguyện và năng lực gia trì của đức Phật Dược Sư
Kiến thức
10:50 19/11/2025
Hôm nay, nhân ngày kỷ niệm vía đức Phật Dược Sư Lưu Ly Quang Như Lai, chúng tôi xin nói về mười hai hạnh nguyện của Ngài. Đức Phật Dược Sư còn có tên là Đại Y Vương Phật, Ngài là vị giáo chủ cõi Tịnh Lưu Ly ở phương Đông.
Học Phật, hiểu Phật, làm theo Phật
Kiến thức
07:08 18/11/2025
Phật khuyên chúng ta cần cẩn trọng, bĩnh tĩnh, sáng suốt để giải quyết từng việc thích hợp nhất. Đó chính là thể hiện yếu lý của pháp quy y Phật là phát huy trí tuệ.
Xem thêm
