450
Nguồn gốc câu ‘mùng 1 Tết cha, mùng 2 Tết mẹ, mùng 3 Tết thầy’
“Mùng 1 Tết cha, mùng 2 Tết mẹ, mùng 3 Tết thầy” chỉ việc trọng đại trong 3 ngày Tết Nguyên đán, gợi nhắc tới truyền thống “uống nước nhớ nguồn” của dân tộc Việt Nam.
Từ xưa đến nay, mỗi độ Tết đến xuân về, người Việt lại truyền nhau câu thành ngữ: “Mùng 1 Tết cha, mùng 2 Tết mẹ, mùng 3 Tết thầy”.
Giáo sư Ngô Đức Thịnh - nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu Văn hóa Việt Nam chia sẻ: chữ “tết” trong câu thành ngữ trên là sự rút gọn của động từ “chúc tết”. Việc chúc tết cha mẹ, thầy cô giáo đã trở thành đạo lý mà mỗi người phải hoàn thành trước khi bước vào những cuộc ăn chơi đầu năm mới.
Theo quan niệm xưa, cha là bên nội, mẹ là bên ngoại. Tức là mùng 1 vợ chồng, con cái, anh chị em ruột thịt tập trung sang chúc Tết bên nội, mùng 2 thì về nhà ngoại thăm hỏi, chúc tụng, tỏ lòng thành kính.
Theo nhiều nhà nghiên cứu văn hóa dân gian, các sách xưa chỉ ghi "mùng 1 Tết cha, mùng 3 Tết thầy", không có đoạn "mùng 2 Tết mẹ". Câu có cả 3 vế là dân gian mới, được nảy sinh do cách cấu tạo tục ngữ theo kiểu nói kéo theo, bắt xắp, dài ra cho có vần vè.
Theo quan niệm xưa, cha là bên nội, mẹ là bên ngoại. Tức là mùng 1 vợ chồng, con cái, anh chị em ruột thịt tập trung sang chúc Tết bên nội, mùng 2 thì về nhà ngoại thăm hỏi, chúc tụng, tỏ lòng thành kính.
Trong sách Việt Nam phong tục (1915), cụ Phan Kế Bính (đỗ cử nhân Hán học năm 1906, là nhà báo vừa có cựu học, vừa có có tinh thần duy tân) viết về mùng 1 Tết: "Cúng gia tiên xong thì con cháu ra mừng tuổi ông bà cha mẹ, lạy hai lạy. Ông bà cha mẹ mừng cho con cháu mỗi đứa một vài xu hoặc một vài hào, gọi là tiền mừng tuổi".
Đến mùng 2 Tết, theo thông lệ, vợ chồng, con cái, anh chị em ruột thịt sang thăm hỏi và chúc Tết bên nhà ngoại.
Ở đây, cúng gia tiên là cúng bên nội, nhà cha, theo phong tục xưa. Mùng 1 Tết cha chính là như vậy.
Đến mùng 2 Tết, theo thông lệ, vợ chồng, con cái, anh chị em ruột thịt sang thăm hỏi và chúc Tết bên nhà ngoại. Các nghi thức “Tết mẹ” cũng trang trọng và thành kính như bên nhà nội: con cháu chúc Tết ông bà, cha mẹ và nhận lì xì để rước lộc đầu năm.
Chuyện "mùng 3 Tết thầy" liên quan đến truyền thống tôn sư trọng đạo.
PGS.TS Lê Quý Đức - nguyên Phó viện trưởng Viện Văn hóa và Phát triển, Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh - cho biết trong quan niệm Tết xưa, chúc Tết thầy không chỉ là tình cảm mà còn là vật chất.
Chuyện "mùng 3 Tết thầy" liên quan đến truyền thống tôn sư trọng đạo.
Ở đó, học trò đóng góp và trả công, trả lương cho thầy. Bởi trong xã hội trung đại, thầy đồ, thầy nghè, ông cống tự đứng ra tổ chức lớp học hoặc các gia đình kêu gọi nhau thành lập lớp. Thầy không có lương. Khi dạy học, các gia đình trong làng đóng góp thóc, gạo để nuôi thầy.
Cứ vào ngày mùng 3 tháng Giêng, nhà thầy đồ luôn đông vui nhộn nhịp học trò đến chúc Tết, biếu quà. Người học trò được các bạn đồng môn tín nhiệm nhất sẽ đứng lên thưa với thầy về sự có mặt của bạn bè đồng môn và chúc thầy những điều tốt lành.
"Tết thầy" được coi trọng không thua kém "Tết cha", "Tết mẹ" bởi đạo lý thầy trò ngày xưa rất trọng, thầy được coi trọng như cha.
Vì thế, dù người có chức quan to đến cỡ nào, đường xa cách trở đến đâu, vào ngày mùng 3 Tết, học trò cũng lặn lội đến tỏ lòng kính trọng với người thầy từng dạy dỗ mình.
CÙNG NHAU XIỂN DƯƠNG ĐẠO PHẬT
Tuân theo truyền thống Phật giáo, chúng tôi cung cấp tài liệu giáo dục Phật giáo phi lợi nhuận. Khả năng duy trì và mở rộng dự án của chúng tôi hoàn toàn phụ thuộc vào sự hỗ trợ của bạn. Nếu thấy tài liệu của chúng tôi hữu ích, hãy cân nhắc quyên góp một lần hoặc hàng tháng.
STK: 117 002 777 568
Ngân hàng Công thương Việt Nam
(Nội dung: Họ tên + tài thí Xiển dương Đạo Pháp)
TIN LIÊN QUAN
Dành cho bạn
Hành thiền là mùa xuân
Xuân Muôn Nơi
08:39 19/02/2025
Tất cả chúng ta đều mong muốn có được hạnh phúc, an lạc trong cuộc đời. Nhưng khi chúng ta hướng tâm ra xung quanh, nào là xung đột, bất an, chiến tranh, tật bệnh, nhiều hiểm họa đang ảnh hưởng tới sự bình an của bản thân. Cảm giác tách rời, xa lạ, sân hận với mọi người và thế giới xung quanh, đôi khi ta có cảm giác và niềm tin rằng phải đấu tranh, chiến đấu với mọi người, với người khác mới mang lại cho ta niềm an lạc đích thực, nằm ở sự đấu tranh?
Hàng ngàn ngọn nến cầu an tại chùa Pháp Bảo
Xuân Muôn Nơi
11:16 13/02/2025
Tối Rằm Tháng Giêng (12/2), trong không gian trang nghiêm và thanh tịnh, chùa Pháp Bảo (TP Biên Hòa, Đồng Nai) đã long trọng tổ chức pháp hội hoa đăng cầu quốc thái dân an, quy tụ đông đảo chư Tăng Ni và quý Phật tử từ khắp nơi về tham dự.
Chớ bảo xuân tàn hoa rụng hết
Xuân Muôn Nơi
10:30 11/02/2025
Dẫu mùa xuân có qua đi, trăm hoa có rơi rụng úa tàn, rồi thì mùa xuân cũng trở lại và muôn hoa vẫn đua nở, để hiến dâng cho đời những hương sắc xinh tươi.
Linh thiêng lễ rước Tam tổ Trúc Lâm tại hội Tây Yên Tử tỉnh Bắc Giang
Xuân Muôn Nơi
16:09 09/02/2025
Sáng 9/2, dù thời tiết Bắc Giang rất lạnh, hàng chục nghìn người dân và du khách vẫn có mặt tại quảng trường trung tâm dự lễ khai hội.
Xem thêm
