450
Nhà thơ Nguyễn Khuyến với Phật giáo
Hai bài thơ Nôm nhớ cảnh chùa Đọi của nhà thơ Nguyễn Khuyến ít nhiều cho chúng ta có cái nhìn về cảm hứng Phật giáo trong thơ Nguyễn Khuyến. Tình cảm sâu sắc của tác giả với chùa, với Phật, sự thể hiện rõ trong thơ.
Căn nhà cổ năm gian - nơi cụ Nguyễn Khuyến từng sinh sống thời khoa cử và những tháng năm tuổi già sau khi về ở ẩn.
Bài thứ nhất
龍隊山其一
二十年前訪上方，
此時景色未相忘。
半空靜梵搖星日，
歷代殘碑證海桑。
平野千村三面合，
空山萬佛一僧藏。
至今猶憶長江急，
日夜奔濤亦到洋。
Phiên âm Hán Việt
Ức Long Đội sơn kỳ nhất
Nhị thập niên tiền phỏng thượng phương,
Thử thời cảnh sắc vị tương vương.
Bán không tĩnh phạn dao tinh nhật,
Lịch đại tàn bi chứng hải tang.
Bình dã thiên thôn tam diện hợp,
Không sơn vạn Phật nhất tăng tàng.
Chí kim do ức trường giang cấp,
Nhật dạ bôn đào diệc đáo dương.
Dịch nghĩa:
Trước đây hai mươi năm, đã từng lên thăm chùa
Cảnh sắc lúc ấy đến nay vẫn chưa quên.
Chùa vắng ở lưng chừng trời, lấp lánh những vì tinh tú,
Bia tàn trải bao triều đại, làm chứng cho cuộc bể dâu.
Nghìn thôn nơi đồng bằng, ba mặt chầu lại,
Muôn vị Phật trên núi vắng, ẩn náu một nhà sư.
Đến nay lòng còn ngậm ngùi về sông dài chảy xiết,
Đêm ngày cuồn cuộn rồi cũng tuôn về bể.
( Nguyễn Khuyến trong Quế Sơn thi tập (A.469).
Núi Long Đội tên Nôm là núi Đọi, một thắng cảnh ở xã Long Đội, huyện Duy Tiên, tỉnh Hà Nam. Trên núi có chùa Đọi, tương truyền được xây dựng từ đời Lý, hiện còn tấm bia Long Đội sơn tự Sùng Thiện Diên Linh bảo tháp bi, được khắc năm Tân sửu (1121) đời Lý Nhân Tông. Khi Giặc Minh sang xâm lược, đốt chùa, đập đổ tấm bia.
Bài thứ hai
憶龍隊山其二
近來衰病不參禪，
回憶前遊亦愴然。
古寺四鄰唯木石，
寒僧一榻共雲煙。
幾層竹影疑無路，
有客桑間立待船。
野老未知鐘響午，
放牛山麓臥松眠。
Phiên âm Hán Việt:
Ức Long Đội sơn kỳ nhị
Cận lai suy bệnh bất tham thiền,
Hồi ức tiền du diệc sảng nhiên.
Cổ tự tứ lân duy mộc thạch,
Hàn tăng nhất tháp cộng vân yên.
Kỷ tằng trúc ảnh nghi vô lộ,
Hữu khách tang gian lập đãi thuyền.
Dã lão vị tri chung hưởng ngọ,
Phóng ngư sơn lộc ngoạ tùng miên.
Dịch nghĩa:
Ít lâu nay đau yếu không tham thiền được
Nhớ lại lần đi chơi chùa trước, lòng cũng bùi ngùi.
Chùa cổ bốn bên chỉ có cây và đá,
Sư nghèo một giường cùng khói với mây.
Mấy tầng bóng tre, tưởng như không có lối đi,
Giữa bãi dâu, khách đứng đợi thuyền.
Ông già quê chưa biết chuông trưa đã đổ,
Thả trâu bên sườn non, nằm ngủ dưới gốc thông.)
( Nguyễn Khuyến trong Quế Sơn tam nguyên thi tập (A.3160. Thơ văn Nguyễn Khuyến, NXB Văn học, 1971 (tái bản 1979).
Tam nguyên Yên Đỗ Nguyễn Khuyến với hai bài thơ Nôm hay về cảnh chùa Long Đọi, nguyên tác chữ Hán Ức Long Đội sơn và chính tác giả chuyển qua chữ Nôm: Nhớ cảnh chùa Đọi thể hiện rõ tấm lòng cảm mến Phật giáo, yêu cảnh yên tĩnh của chùa chiền, quý kính đức hạnh, nếp sống đạm bạc của nhà sư tu hành...
Từ nhà sư Chí Hiên tới nhà thơ Nguyễn Du
CÙNG NHAU XIỂN DƯƠNG ĐẠO PHẬT
Tuân theo truyền thống Phật giáo, chúng tôi cung cấp tài liệu giáo dục Phật giáo phi lợi nhuận. Khả năng duy trì và mở rộng dự án của chúng tôi hoàn toàn phụ thuộc vào sự hỗ trợ của bạn. Nếu thấy tài liệu của chúng tôi hữu ích, hãy cân nhắc quyên góp một lần hoặc hàng tháng.
STK: 117 002 777 568
Ngân hàng Công thương Việt Nam
(Nội dung: Họ tên + tài thí Xiển dương Đạo Pháp)
TIN LIÊN QUAN
Dành cho bạn
Pháp môn Tịnh độ ở Nam bộ Việt Nam
Nghiên cứu
15:00 13/11/2025
Do bối cảnh địa-lịch sử và địa-văn hóa đặc thù ở Nam bộ Việt Nam, đã xuất hiện khá nhiều hội đoàn, đạo giáo có thực hành pháp môn Tịnh độ so với các vùng miền khác trong cả nước; tuy nhiên, cho đến nay vẫn chưa có một tông phái Tịnh độ riêng biệt.
Tâm giải thoát là tiêu chuẩn duy nhất xác chứng một vị A-la-hán
Nghiên cứu
08:30 13/11/2025
Trong suốt lịch sử Phật giáo, hình ảnh bậc A-la-hán luôn là biểu tượng tối thượng của con đường giải thoát, là đích đến của Giới Định Tuệ, là cánh cửa mở ra Niết-bàn không còn tái sinh. Nhưng để hiểu đúng về A-la-hán, người học Phật phải vượt qua mọi lớp khái niệm vay mượn, mọi tưởng tri thần thoại, để trở về với chân nghĩa mà Đức Thế Tôn từng dạy trong các kinh tạng nguyên thủy.
Sự ra đời và hoạt động của Giáo hội Lục hòa tăng
Nghiên cứu
13:56 08/11/2025
Sự ra đời của Giáo hội lục hoà tăng nhằm “duy trì nền tảng cổ truyền và thực hiện nền giáo dục Phật lý mà nghìn xưa đức Phật đã dạy.
Câu chuyện linh ứng khi niệm Quan Thế Âm Bồ tát
Nghiên cứu
19:53 30/10/2025
Khi còn ở trong nước, mỗi khi đi học rồi sau đó đi làm, con đều đi xe đạp, lên xe cũng chân trái đạp xuống Nam mô, chân phải đạp xuống A, chân trái Di Đà, chân phải Phật, cứ vậy vừa đi xe đạp vừa niệm Phật cho tới trường hay sở làm.
Xem thêm
