450
Nhà thơ Nguyễn Khuyến với Phật giáo
TS.Thích Hạnh Tuệ
Hai bài thơ Nôm nhớ cảnh chùa Đọi của nhà thơ Nguyễn Khuyến ít nhiều cho chúng ta có cái nhìn về cảm hứng Phật giáo trong thơ Nguyễn Khuyến. Tình cảm sâu sắc của tác giả với chùa, với Phật, sự thể hiện rõ trong thơ.
Căn nhà cổ năm gian - nơi cụ Nguyễn Khuyến từng sinh sống thời khoa cử và những tháng năm tuổi già sau khi về ở ẩn.
Bài thứ nhất
龍隊山其一
二十年前訪上方，
此時景色未相忘。
半空靜梵搖星日，
歷代殘碑證海桑。
平野千村三面合，
空山萬佛一僧藏。
至今猶憶長江急，
日夜奔濤亦到洋。
Phiên âm Hán Việt
Ức Long Đội sơn kỳ nhất
Nhị thập niên tiền phỏng thượng phương,
Thử thời cảnh sắc vị tương vương.
Bán không tĩnh phạn dao tinh nhật,
Lịch đại tàn bi chứng hải tang.
Bình dã thiên thôn tam diện hợp,
Không sơn vạn Phật nhất tăng tàng.
Chí kim do ức trường giang cấp,
Nhật dạ bôn đào diệc đáo dương.
Dịch nghĩa:
Trước đây hai mươi năm, đã từng lên thăm chùa
Cảnh sắc lúc ấy đến nay vẫn chưa quên.
Chùa vắng ở lưng chừng trời, lấp lánh những vì tinh tú,
Bia tàn trải bao triều đại, làm chứng cho cuộc bể dâu.
Nghìn thôn nơi đồng bằng, ba mặt chầu lại,
Muôn vị Phật trên núi vắng, ẩn náu một nhà sư.
Đến nay lòng còn ngậm ngùi về sông dài chảy xiết,
Đêm ngày cuồn cuộn rồi cũng tuôn về bể.
( Nguyễn Khuyến trong Quế Sơn thi tập (A.469).
Núi Long Đội tên Nôm là núi Đọi, một thắng cảnh ở xã Long Đội, huyện Duy Tiên, tỉnh Hà Nam. Trên núi có chùa Đọi, tương truyền được xây dựng từ đời Lý, hiện còn tấm bia Long Đội sơn tự Sùng Thiện Diên Linh bảo tháp bi, được khắc năm Tân sửu (1121) đời Lý Nhân Tông. Khi Giặc Minh sang xâm lược, đốt chùa, đập đổ tấm bia.
Bài thứ hai
憶龍隊山其二
近來衰病不參禪，
回憶前遊亦愴然。
古寺四鄰唯木石，
寒僧一榻共雲煙。
幾層竹影疑無路，
有客桑間立待船。
野老未知鐘響午，
放牛山麓臥松眠。
Phiên âm Hán Việt:
Ức Long Đội sơn kỳ nhị
Cận lai suy bệnh bất tham thiền,
Hồi ức tiền du diệc sảng nhiên.
Cổ tự tứ lân duy mộc thạch,
Hàn tăng nhất tháp cộng vân yên.
Kỷ tằng trúc ảnh nghi vô lộ,
Hữu khách tang gian lập đãi thuyền.
Dã lão vị tri chung hưởng ngọ,
Phóng ngư sơn lộc ngoạ tùng miên.
Dịch nghĩa:
Ít lâu nay đau yếu không tham thiền được
Nhớ lại lần đi chơi chùa trước, lòng cũng bùi ngùi.
Chùa cổ bốn bên chỉ có cây và đá,
Sư nghèo một giường cùng khói với mây.
Mấy tầng bóng tre, tưởng như không có lối đi,
Giữa bãi dâu, khách đứng đợi thuyền.
Ông già quê chưa biết chuông trưa đã đổ,
Thả trâu bên sườn non, nằm ngủ dưới gốc thông.)
( Nguyễn Khuyến trong Quế Sơn tam nguyên thi tập (A.3160. Thơ văn Nguyễn Khuyến, NXB Văn học, 1971 (tái bản 1979).
Tam nguyên Yên Đỗ Nguyễn Khuyến với hai bài thơ Nôm hay về cảnh chùa Long Đọi, nguyên tác chữ Hán Ức Long Đội sơn và chính tác giả chuyển qua chữ Nôm: Nhớ cảnh chùa Đọi thể hiện rõ tấm lòng cảm mến Phật giáo, yêu cảnh yên tĩnh của chùa chiền, quý kính đức hạnh, nếp sống đạm bạc của nhà sư tu hành...
CÙNG NHAU XIỂN DƯƠNG ĐẠO PHẬT
Tuân theo truyền thống Phật giáo, chúng tôi cung cấp tài liệu giáo dục Phật giáo phi lợi nhuận. Khả năng duy trì và mở rộng dự án của chúng tôi hoàn toàn phụ thuộc vào sự hỗ trợ của bạn. Nếu thấy tài liệu của chúng tôi hữu ích, hãy cân nhắc quyên góp một lần hoặc hàng tháng.
STK: 117 002 777 568
Ngân hàng Công thương Việt Nam
(Nội dung: Họ tên + tài thí Xiển dương Đạo Pháp)
TIN LIÊN QUAN
Dành cho bạn
Sự du nhập của Phật giáo vào thời kỳ đầu ở Trung Quốc
Nghiên cứu
14:15 24/02/2025
Bức tường cao lớn này tác động rất lớn đến sự du nhập và phát triển của Phật giáo. Câu hỏi về niên đại và con đường Phật giáo du nhập vào Trung Quốc thời kỳ đầu khơi dậy nhiều quan tâm, tranh cãi trong các nhà nghiên cứu.
33 năm là người điên
Nghiên cứu
10:10 21/02/2025
Lâm Vĩ, năm nay 67 tuổi, tốt nghiệp loại xuất sắc từ Đại học Phúc Đán (Thượng Hải) năm 1964. Ông biết đến bốn ngoại ngữ: Anh, Pháp, Đức và Nhật. Đã từng được phân công làm việc cho một cơ quan nhà nước.
Tịnh Độ nhân gian
Nghiên cứu
18:15 19/02/2025
Nói đến thế giới Tịnh Độ, ai trong chúng ta cũng đều nghĩ ngay đến một cảnh giới tâm linh thuần tịnh vi diệu của mười phương chư Phật, đó là cõi nước lí tưởng mà tất cả tín đồ đều ước ao và ngưỡng vọng sinh về. Tuy nhiên, giáo lý đạo Phật cùng tột cao xa dung thông sự lý đâu thể chỉ hướng dẫn con người đến một đời sống an lành sau khi chết mà lãng quên thực tại.
Biểu tượng Phật giáo trong kiến trúc chùa Việt ở Bắc bộ
Nghiên cứu
15:58 19/02/2025
Ngôi chùa ngày nay rất nhỏ, được dựng lại trên nền gian Cửa Trình của khu chùa ngày trước. Do ngôi chùa bị thực dân Pháp đốt phá nhiều lần nên những dấu tích về ngôi chùa, nhất là sự tích về ngôi chùa không còn.
Xem thêm
