Nhớ sớm mùa đông

Bất chợt tôi thèm đến lịm người cái cảm giác lành lạnh của những cơn gió đầu đông dìu dịu luồn qua cửa sổ, nơi có giàn trầu không của nội trồng từ năm nảo năm nào. Mùa đông, lá trầu bắt đầu vàng, rụng tả tơi đầy gốc. Vậy nhưng những lá xanh vẫn khá nhiều, đủ cho nội và những người bạn già hàng xóm bỏm bẻm nhai trầu suốt ngày. Ngày đó, ngoài việc hái trầu cho nội vào mỗi tối (nội bảo đó là lúc cây sắp ngủ, không bị đau) tôi còn phải hái trầu cho cả ông Thuẫn và thím Nhinh nữa. Nhưng chả riêng gì ông Thuẫn với thím Nhinh, hễ ai đến nhà chơi là y như rằng nội niềm nở mời trầu. Và khi khách sắp về nội cố níu lại dúi vào tay mấy lá bảo đem về nhà mà têm, trầu của nhà đấy. Cái màu non xanh mỡ cùng dư vị hăng hắc đến giờ tôi vẫn nhớ, vẫn cay cay nơi đầu con mắt.

Tôi nhớ những ngày tháng Mười, trời se se lạnh, mẹ tôi dậy rất sớm, từ lúc tở mở tờ mờ sáng. Rồi mẹ lúi húi ở dưới bếp bao nhiêu là việc. Hồi đó nhà còn chật, làm việc gì mẹ cũng cố gắng thật nhẹ nhàng để cho anh em chúng tôi ngủ. Đến khi những tia nắng buổi sớm từ phía hàng xoan khẳng khiu những cành trơ trụi ló lên thì mẹ đi thả đàn gà rồi mới gọi anh em tôi dậy. Tôi dụi mắt, mở to nhìn những tia nắng hiếm hoi của mùa đông, cảm giác se se lạnh trong trẻo đến lạ lùng, giờ nghĩ lại vẫn thấy lâng lâng.

Hai anh em mỗi đứa bưng một bát cơm nếp đậu tằm thơm bùi ăn xong rồi đi học. Giờ mới thấy mình vô tâm quá đỗi, bởi chẳng bao giờ hỏi xem mẹ đã dậy từ bao giờ mà vừa nấu cơm vừa hái một gánh rau muống đầy. Mà có hỏi chắc gì đã kịp, vì tôi còn chưa buông đũa thì mẹ đã tất tả quảy gánh rau ra chợ rồi, chợ quê mà, họp nháo nhào tí buổi buổi sáng rồi tan. Mọi người còn phải đi làm đồng nữa chứ. Tối qua lúc đang ngồi khâu lại áo rét cho tôi, mẹ gióng giả là phải cố bán cho hết, chà1 này rau quá lứa đến nơi rồi. Người ta mua về rau cứng quá không ăn được phải tội chết, hai trăm một mớ chứ ít gì.

Niềm ao ước lớn nhất của tôi là được theo mẹ đi chợ những buổi sớm đầu đông.

Đó là chợ Đình họp phiên năm mười2 chứ không phải chợ quê đâu. Hồi đó, tôi luôn nghĩ rằng không một nơi nào trên thế giới này có nhiều người như chợ Đình. Tôi thì thấp bé, nghểnh cổ nhìn đâu cũng chỉ thấy người là người và cơ man hàng hóa. Thôi thì đủ cả. Từ hàng chiếu, hàng gà cho đến chỗ bán thúng mủng nong nia... nhưng nơi mà tôi muốn đến nhất là hàng bánh dầy. Bánh dầy quê tôi dẻo và mềm, trắng nõn như da con gái. Lần nào đi chợ mẹ cũng mua cho tôi một cặp bánh, tôi ít khi để dành mà tống táng ăn luôn.

Tuy vậy, tôi hay nán lại chỗ người ta bán tranh. Tôi đồ rằng phải là thần tiên mới vẽ được những bức tranh đẹp và sống động đến thế. Và nghĩ rằng không bao giờ mình có đủ tiền để mua những bức tranh to đẹp vẽ con cá chép vàng có cái râu thiệt là dài. Mẹ bảo bán lứa lợn này sẽ mua, mà mua một lúc hai bức luôn, cả con cá chép màu nâu kia nữa. Ông bán hàng bảo cá chép phải đi có đôi, như hai câu đối viết bên cạnh đó. Nhưng do hồi đó chưa đi học, tôi chả quan tâm đến những chữ viết hay câu đối đó gì đó, tôi chỉ thích con cá chép thôi.

Cái niềm ao ước về con đôi cá chép tuổi thơ đến giờ đôi khi vẫn quẫy đạp trong mênh mông mặt ao ký ức tưởng như phẳng lặng của mình.

Những buổi sớm mùa đông nghỉ học, cùng bọn thằng Hòa con cậu Tâm đi chăn bò ngoài Cánh Mỏm đã để lại vô vàn kỷ niệm đẹp đẽ trong tôi; đó là những nét khắc sâu đậm nhất trong bức phù điêu của năm tháng tuổi thơ ngọt ngào. Thường thì bọn tôi lùa bò ra ngoài đó rồi mặc kệ chúng. Chúng ăn theo đàn, chạy theo đàn. Mà kỳ thực chúng cũng chả chạy đâu xa, triền đê xanh mướt cỏ gà là thế giới mơ ước của chúng rồi. Ngay dưới chân đê là những nương dâu xanh ngút ngàn dài tưởng chừng mãi mãi không bao giờ lũ trẻ làng có thể đi hết. Làng tôi vốn nổi tiếng về nghề trồng dâu nuôi tằm của xứ Đoài mà.

Gần hai mươi năm trời với biết bao nhiêu những buổi sớm mùa đông cùng vô vàn lo toan trăn trở của gánh nặng nhân sinh không làm tôi quên buổi sớm mùa đông ở quê. Giờ nội đã mây trắng trời xanh, giàn trầu không cũng không còn. Mẹ đã già và lũ trẻ con ngày ấy theo nhiều cách khác nhau cũng lần lượt ra đi. Chỉ còn lại bên nương dâu xanh mút mát dù hai mươi năm trời vẫn nguyên vẹn những buổi sớm mùa đông trong trẻo trong tấm gương ký ức tháng năm nào.

Chú thích:

1. Chà, tiếng địa phương, đồng nghĩa với ‘lứa’.

2. Ngày 5, ngày 10, ngày 15, ngày 20, ngày 25, ngày 30 hàng tháng theo âm lịch là có phiên chợ.