Phước báu đến từ đâu?

Lời dạy ấy xuất phát từ bản chất của đời sống: thế gian luôn biến động, không ngừng sinh - diệt, thịnh - suy, được - mất. Nếu tâm ta cứ để bị cuốn theo những biến động ấy, khổ đau là hệ quả tất yếu. Chỉ khi giữ tâm không dao động, không để nó bị chi phối bởi khen chê, thành bại, vinh nhục, thì ta mới có được sự an lạc sâu xa - và đó chính là phước báu chân thật.

Con người vốn thường nhầm lẫn phước báu với những điều kiện vật chất: nhà cửa khang trang, tài sản dồi dào, địa vị xã hội cao sang. Những điều ấy có thể đem lại tiện nghi, nhưng không bảo đảm hạnh phúc. Một người có tất cả nhưng tâm bất an, vẫn thấy đời trống rỗng.

Ngược lại, có người sống đơn sơ nhưng tâm hồn thảnh thơi, mỉm cười trước biến động, thì sự an lạc ấy chính là “phước báu cao nhất” mà Đức Phật muốn chỉ ra.

Giữ tâm an giữa đời nhiều biến động

Xã hội hiện đại đem đến cho con người vô số cơ hội, đồng thời cũng chất chứa vô vàn áp lực. Mạng xã hội là nơi chỉ một lời bình phẩm cũng có thể khiến nhiều người rơi vào khủng hoảng. Nền kinh tế cạnh tranh khiến con người thường xuyên lo lắng về thu nhập, công việc, địa vị. Các mối quan hệ xã hội cũng dễ dàng biến thành nguồn căng thẳng khi người ta quá chú trọng đến sự công nhận và cái nhìn của người khác.

Trong bối cảnh ấy, lời dạy “tâm không bị ảnh hưởng bởi những cách thức của thế gian” trở nên vô cùng thời sự. Khi bị khen ngợi, nếu ta quá say sưa với niềm vui ấy, thì khi bị chỉ trích ta sẽ lập tức đau khổ. Khi thành công, nếu ta tự mãn, thì khi thất bại ta dễ rơi vào tuyệt vọng. Thế gian vốn luôn thay đổi, nếu tâm cứ nương vào nó, thì chẳng bao giờ có được sự bình yên.

Thực tập để giữ tâm an không phải là phủ nhận thế gian, mà là học cách sống giữa thế gian mà không bị thế gian lôi kéo. Giống như một chiếc thuyền trên sông, dù nước chảy xiết, thuyền vẫn vững chãi nhờ tay chèo khéo léo và mũi hướng vững vàng. Sự tu tập chánh niệm, tỉnh giác chính là tay chèo ấy: ta học cách quan sát cảm xúc của mình, thở sâu khi tâm dao động, nhận diện và buông xả khi phiền muộn trỗi dậy.

Phước báu của con người hiện đại

Ngày nay, nhiều người chạy theo xu hướng “self-care” (tự chăm sóc bản thân), tìm đến spa, yoga, du lịch nghỉ dưỡng để cân bằng cuộc sống. Những điều ấy hữu ích, nhưng nếu chỉ dừng lại ở chăm sóc thân thể, mà không hướng đến sự bình an nội tâm, thì sự an lạc vẫn còn mong manh. Đức Phật chỉ rõ, sự chăm sóc cao nhất chính là chăm sóc cho tâm: nuôi dưỡng từ bi, trí tuệ, và khả năng không bị dao động trước cuộc đời.

Phước báu hiện đại không chỉ nằm ở vật chất, mà là khả năng đối diện với stress, khủng hoảng, thất bại mà không gục ngã; là biết mỉm cười trước áp lực công việc; là biết buông bỏ hơn thua để gìn giữ hạnh phúc gia đình; là biết yêu thương thay vì ganh tỵ, biết lắng nghe thay vì chỉ tranh cãi. Tất cả những năng lực ấy đều bắt đầu từ một tâm an tịnh.

Chúng ta có thể thấy rõ qua thực tế: một doanh nhân dù bận rộn nhưng biết ngồi thiền 10 phút mỗi ngày để làm mới thân tâm, thường sẽ tỉnh táo và bền bỉ hơn người lúc nào cũng vùi đầu vào công việc. Một người trẻ dù chịu nhiều áp lực học tập nhưng biết điều chỉnh hơi thở, biết buông điện thoại để trò chuyện với gia đình, thường sẽ hạnh phúc hơn người lúc nào cũng bị mạng xã hội điều khiển.

Những ví dụ ấy cho thấy, “tâm không bị ảnh hưởng bởi những cách thức của thế gian” chính là nền tảng vững chắc cho hạnh phúc lâu dài.

Khi hiểu sâu lời dạy này, ta nhận ra rằng phước báu đích thực không phải điều gì xa vời, mà chính là khả năng tự giữ tâm an tịnh giữa mọi thăng trầm. Đó là tài sản không thể bị mất cắp, không bị biến đổi bởi thời gian, không ai có thể tước đoạt. Phước báu ấy không chỉ nuôi dưỡng hạnh phúc cá nhân, mà còn góp phần lan tỏa bình an ra cộng đồng: một người an thì gia đình an, gia đình an thì xã hội bớt xung đột.

Kỷ niệm 80 năm Quốc khánh, nhìn lại chặng đường dân tộc đã đi qua với bao thử thách, ta càng thấm thía lời dạy này. Một dân tộc muốn vững vàng trước sóng gió thì cũng phải biết giữ tâm không dao động: không tự mãn trong chiến thắng, không bi quan trong khó khăn, không chia rẽ trước những khác biệt. Tâm bình thì trí sáng, và từ đó mới có thể tạo nên sức mạnh bền vững để vươn lên.

Đức Phật đã chỉ rõ con đường: phước báu cao nhất không nằm ở sự nắm giữ, mà ở sự buông bỏ; không nằm ở điều kiện bên ngoài, mà ở sự an lạc bên trong. Khi con người hiện đại biết quay về chăm sóc tâm, nuôi dưỡng bình an, thì đó chính là lúc ta chạm đến phước báu chân thật - phước báu mà không một biến động thế gian nào có thể lay chuyển.