450
Thế nào là viên mãn con đường tu hành trong đạo Phật?
Hỏi: Sau khi đã phân biệt “biết Khổ” của phàm phu và thánh nhân, bước kế tiếp trong con đường tu hành là gì?
“Người có công phu tu hành đi như trâu, nhìn như cọp”
Đáp: Khi đã thật sự thấy và biết Khổ, hành giả tự nhiên bước sang giai đoạn dứt Tập. Tập ở đây không chỉ là tham, sân, si thô phù của thế gian, mà còn là những tập khí vi tế, những thói quen chấp trước đã huân tập từ vô lượng kiếp. Dứt Tập không phải là đè nén hay chạy trốn, mà là thấy rõ cơ chế sinh khởi của nó, để khi nhân không còn, quả tự diệt.
Hỏi: Vậy “dứt Tập” của người tu có khác gì với việc sống đạo đức hay kiểm soát hành vi không?
Đáp: Khác rất xa. Sống đạo đức hay kiểm soát hành vi chỉ mới chạm tới phần ngọn. Dứt Tập trong đạo Phật là nhổ tận gốc vô minh – tức cái không thấy đúng như thật. Khi thấy rõ, tham không còn chỗ nương, sân không có đất đứng, si tự tan như sương gặp nắng. Nếu chỉ sửa hành vi mà chưa chuyển tri kiến, Tập chỉ tạm ẩn, chưa thật dứt.
Hỏi: Khi dứt Tập rồi, vì sao gọi là “chứng Diệt”?
Đáp: Bởi vì Diệt không phải là một trạng thái mới để đạt được, mà là sự hiển lộ của cái vốn tĩnh lặng. Khi nguyên nhân của khổ đã hết, thì khổ không còn, đó gọi là Diệt. “Chứng” ở đây không phải là nắm bắt, mà là trực nhận. Diệt chính là Niết-bàn, là tánh tịch diệt thường hằng, vốn có nhưng bị che lấp bởi Tập.
Hỏi: Có người cho rằng chứng Diệt là điểm cuối của con đường tu, điều này đúng không?
Đáp: Đúng với hàng Thanh văn, nhưng chưa đủ với đạo Phật viên mãn. Chứng Diệt mới là giải thoát tự thân. Nhưng đạo Phật không dừng ở sự an ổn cá nhân. Khi đã an trú trong Diệt, hành giả không rơi vào đoạn diệt hay yếm thế, mà từ nền tảng ấy khởi lên tu Đạo một cách tự tại và vô ngại.
Hỏi: Tu Đạo sau khi chứng Diệt có ý nghĩa gì, khi đã không còn khổ để diệt?
Đáp: Tu Đạo lúc này không còn là phương tiện để thoát khổ, mà là sự vận hành của trí tuệ và từ bi. Đạo là con đường sống, là cách hiện hữu giữa cuộc đời mà không bị đời trói buộc. Tu Đạo là sống đúng Chánh pháp trong từng ý niệm, từng hành động, từng hơi thở, không còn vì mình mà cũng không rời chúng sinh.
Hỏi: Và bước cuối cùng, hành Bồ Tát Đạo, khác gì với tu Đạo?
Đáp: Tu Đạo nghiêng về tự giác; Bồ Tát Đạo là giác tha. Khi trí tuệ đã viên mãn, từ bi tự nhiên tràn đầy. Hành Bồ Tát Đạo không phải là gánh vác chúng sinh bằng bản ngã, mà là để tánh giác vận hành qua thân tâm này. Người hành Bồ Tát Đạo vào sinh tử mà không nhiễm sinh tử, độ chúng sinh mà không thấy có người độ, có chúng sinh được độ.
Hỏi: Như vậy, bốn bước này có phải là bốn giai đoạn tách rời nhau không?
Đáp: Không. Trên lý, có thể nói theo thứ lớp; trên sự, chúng dung thông và tương tức. Ngay khi thấy Khổ đã hàm chứa mầm dứt Tập; khi dứt Tập đã chạm Diệt; khi an trú Diệt thì Đạo hiển lộ; và khi Đạo viên dung thì Bồ Tát Đạo tự khởi. Chỉ vì căn cơ chúng sinh khác nhau nên Đức Phật tạm phân nói để dễ tu, dễ hiểu.
Hỏi: Tóm lại, thế nào là viên mãn con đường tu hành trong đạo Phật?
Đáp: Viên mãn không phải là đạt được một danh xưng hay trạng thái đặc biệt, mà là thấy đúng, sống đúng và hành đúng. Thấy Khổ mà không sợ Khổ, dứt Tập mà không chấp vào việc dứt đó, chứng Diệt mà không trụ Diệt, tu Đạo và hành Bồ Tát Đạo mà không thấy mình là người tu, người hành. Đến chỗ ấy, Phật đạo mới thật sự tròn đầy.
CÙNG NHAU XIỂN DƯƠNG ĐẠO PHẬT
Tuân theo truyền thống Phật giáo, chúng tôi cung cấp tài liệu giáo dục Phật giáo phi lợi nhuận. Khả năng duy trì và mở rộng dự án của chúng tôi hoàn toàn phụ thuộc vào sự hỗ trợ của bạn. Nếu thấy tài liệu của chúng tôi hữu ích, hãy cân nhắc quyên góp một lần hoặc hàng tháng.
STK: 117 002 777 568
Ngân hàng Công thương Việt Nam
(Nội dung: Họ tên + tài thí Xiển dương Đạo Pháp)
TIN LIÊN QUAN
Dành cho bạn
Thế nào là viên mãn con đường tu hành trong đạo Phật?
Phật giáo thường thức
09:27 13/12/2025
Hỏi: Sau khi đã phân biệt “biết Khổ” của phàm phu và thánh nhân, bước kế tiếp trong con đường tu hành là gì?
Giá trị con người nằm ở tâm
Phật giáo thường thức
08:24 13/12/2025
Muốn nhìn vào giá trị của một con người, đừng vội phán đoán qua dung mạo đẹp hay xấu. Hình tướng bên ngoài không nói lên được điều gì là cốt lõi. Thứ cần được nhìn cho kỹ chính là tâm của người ấy: tâm có nhu hòa, thuần hậu hay không, và trong suốt dòng đời, người ấy đã gieo tạo những gì.
Tâm bi như sấm động...
Phật giáo thường thức
19:32 12/12/2025
Có những lúc, lòng từ bị hiểu lầm là sự mềm yếu, còn tâm bi bị xem như nỗi buồn ủy mị. Nhưng trong đạo học, từ và bi không hề mong manh. Chúng là hai nguồn năng lượng lớn, có sức lay động và chuyển hóa sâu xa.
Nếu không có ai cả, thì ai chết? Nếu không có ai cả, thì ai mất?
Phật giáo thường thức
17:37 12/12/2025
Khi nhìn thật kỹ, thật sâu, ta không tìm thấy một “người” nào đang ở đây như ta vẫn tưởng. Cái mà ta gọi là “tôi” chỉ là một dòng chuyển động liên tục của ký ức, thói quen, phản xạ, sợ hãi và mong cầu. Nó giống như một đám mây trôi qua bầu trời, nhưng lại tưởng mình là bầu trời. Và vì tin rằng mình là mây, ta sợ tan, sợ biến mất, sợ không còn tồn tại.
Xem thêm
