Theo thầy, đừng nặng về hình thức thờ cúng cũng đừng nghe theo quan niệm dân gian trong việc thờ cúng ông bà, cha mẹ rồi gây ra những xào xáo trong nhà.

Đặc biệt, thờ bố mẹ chồng và vợ, nếu chỉ vì mê tín, chấp vào quan niệm dân gian mà vợ chồng dẫn tới bất hòa, mất hạnh phúc thì việc thờ ấy không còn ý nghĩa, “nếu bố mẹ hai bên còn sống cũng không mong vì thờ cúng mình mà con cái mất hạnh phúc”, thầy Ngộ Trí Dũng nói.

Thưa thầy, thờ cúng bố mẹ trong truyền thống người Việt và đạo Phật mang ý nghĩa gì?

- Đại đức Thích Ngộ Trí Dũng: Trong văn hóa Việt Nam, thờ cúng tổ tiên và cha mẹ là biểu hiện của lòng hiếu kính và tri ân. Đây là một truyền thống lâu đời, nương theo đạo lý “uống nước nhà nguồn”, “ăn quả nhớ kẻ trồng cây”.

Trong Phật giáo, báo hiếu cha mẹ là một trong những đức hạnh quan trọng nhất. Phật dạy rằng cha mẹ đã chịu đựng nhiều khó nhọc để nuôi dưỡng và giáo dục con cái, do đó việc báo hiếu không chỉ là trách nhiệm, mà còn là phương tiện để con cái tu dưỡng đạo đức.

Việc thờ cúng cha mẹ trong đạo Phật không chỉ giới hạn trong nghi lễ cúng bái mà còn thể hiện qua hành động chăm sóc, yêu thương và lắng nghe cha mẹ khi họ còn sống.

Sau khi cha mẹ qua đời, thờ cúng là cách con cái bày tỏ lòng thành kính và tiếp tục giữ gìn đạo hiếu. Tuy nhiên, Phật giáo nhấn mạnh rằng không nên lạm dụng việc thờ cúng để cầu xin may mắn hay tài lộc, mà nên tập trung vào việc nuôi dưỡng lòng biết ơn và sống sao cho có đạo đức, đó mới là cách báo hiếu đúng nghĩa.

Lập bàn thờ ông bà tổ tiên, bố mẹ ra sao cho đúng văn hóa truyền thống và quan niệm của Phật giáo?

- Theo quan niệm Phật giáo, lập bàn thờ không phải là điều quá cầu kỳ hay phức tạp, mà trọng tâm là lòng thành kính và sự tôn trọng đối với tổ tiên và cha mẹ. Bàn thờ nên được đặt ở vị trí trang trọng, thanh tịnh, tránh những nơi có nhiều tiếng ồn, bụi bặm, hay gần nhà vệ sinh.

Phật giáo không yêu cầu lễ vật xa hoa hay các nghi thức phức tạp. Các lễ vật đơn giản như hoa tươi, nước sạch và trái cây là đủ để thể hiện lòng thành. Điều quan trọng là trong tâm người thờ phải luôn giữ được sự trong sạch, tránh suy nghĩ về thờ cúng như một hình thức cầu xin điều gì đó từ người đã khuất.

Phật giáo nhấn mạnh đến việc làm thiện, sống đúng đắn và biết quan tâm đến cha mẹ khi họ còn sống. Vì vậy, bàn thờ chỉ là phương tiện để nhắc nhở về lòng hiếu kính, không phải là nơi để thực hiện các nghi lễ mang tính cầu cạnh hay mê tín dị đoan. Đặc biệt, trong các gia đình Phật tử, bàn thờ Phật nên được đặt cao hơn bàn thờ tổ tiên để thể hiện lòng tôn kính.

Có một số người cho rằng không nên thờ bố mẹ chồng và bố mẹ vợ chung trong nhà, điều này đúng không, thưa thầy?

- Quan niệm không nên thờ chung bố mẹ chồng và bố mẹ vợ xuất phát từ những quan niệm dân gian, thường có liên quan đến sự phân biệt giữa bên nội và bên ngoại. Tuy nhiên, điều này không có cơ sở trong Phật giáo.

Phật giáo chủ trương bình đẳng, không phân biệt giữa các mối quan hệ gia đình, khuyến khích lòng hiếu kính đối với cả cha mẹ chồng và cha mẹ vợ.

Trong kinh điển Phật giáo, không có sự phân biệt giữa “nội” hay “ngoại”, bởi tất cả đều là người thân, đều là những người đã hy sinh vì sự phát triển của gia đình. Điều quan trọng không phải là việc thờ riêng hay chung, mà là lòng thành kính và sự tôn trọng đối với cả hai bên.

Việc thờ chung không ảnh hưởng đến lòng hiếu thảo, và cũng không gây xung đột với đạo lý hay tín ngưỡng. Thay vì bị ràng buộc bởi những quy tắc dân gian, gia đình nên cùng nhau thờ cúng tổ tiên với lòng tôn kính và bình đẳng, tránh những quan niệm chia rẽ hoặc phân biệt không cần thiết. Điều này không chỉ thể hiện lòng hiếu kính đúng nghĩa mà còn giúp gia đình hòa thuận, đoàn kết hơn.

Làm sao để tinh thần tri ân, báo hiếu trong đời sống nhẹ nhàng, không bị ràng buộc bởi những quan niệm mê tín, ví dụ không được thờ chung ông sui bà sui như một biểu hiện của người chồng trên diễn đàn VietNamNet mấy ngày qua, thưa thầy?

- Trong nhiều quan niệm dân gian, có những quy tắc về việc thờ cúng mà đôi khi trở nên quá khắt khe, như việc không được thờ chung ông sui bà sui (tức bố mẹ của hai bên thông gia). Như nói trên, những quan niệm này không có cơ sở trong Phật giáo.

Tinh thần tri ân và báo hiếu trong Phật giáo tập trung vào việc sống đúng đạo, chăm sóc và tôn trọng cha mẹ, và làm những việc thiện lành để hồi hướng công đức cho người đã khuất - như trong kinh Địa Tạng có chỉ dạy - khi người còn làm phước thì người mất hưởng được 1/7 và người thực hiện việc phước hưởng được 6/7 công đức.

Theo đó, việc thờ cúng không nên trở thành gánh nặng hay nỗi lo âu về những quy tắc không cần thiết. Phật giáo dạy rằng sự báo hiếu cao quý nhất là chăm sóc cha mẹ khi họ còn sống, sống sao cho đạo đức, và làm những việc tốt để cống hiến cho xã hội. Những quy tắc như không được thờ chung ông bà hay bố mẹ hai bên vốn không quan trọng.

Tôi nhấn mạnh, thờ cúng là phương tiện để biểu lộ lòng tri ân, không phải là nơi để thể hiện sự phân biệt hay mê tín. Vì vậy, nên tập trung vào lòng thành, vào những hành động thiện lành và ý nghĩa hơn là lo lắng về các quy định nghi thức không có cơ sở này. Điều này giúp việc thờ cúng trở nên nhẹ nhàng và ý nghĩa hơn, không bị ràng buộc bởi những quan niệm mê tín.

Nguồn VietNamNet