Người tu học thường nghe Phật dạy câu ‘Nhân thân nan đắc’. Thân người khó được, khó hơn cả việc con rùa mù sống trong đại dương, trăm năm mới trồi đầu lên một lần mà lọt đúng vào bọng cây đang lênh đênh trên biển. Sở dĩ khó như vậy bởi vì nhân duyên để được sinh làm người là sống đạo đức, thiện lành trong khi tập khí của chúng sinh thì đa phần là xấu ác. Số lượng loài người so với các loài chúng sinh khác trong lục đạo rất khiêm tốn, nên được làm người là khó.

Nhưng khi đủ phước duyên làm người thì mấy ai thấy được nhân duyên hy hữu này để quý trọng sự sống, để sống sao cho xứng đáng một đời người. Có không ít người đánh mất cơ hội quý báu này, chẳng những họ không thực hành thiện pháp mà ngược lại còn đi theo ác pháp, chịu nhiều đọa lạc khổ đau.

“Một thời, Phật ở tại giảng đường Trùng các, bên cạnh ao Di hầu tại Tỳ-da-ly. Bấy giờ Đức Thế Tôn bảo các Tỳ- kheo:

Ví như đất liền đều biến thành biển lớn, có một con rùa mù, sống vô lượng kiếp; trăm năm mới trồi đầu lên một lần. Trong biển có một khúc gỗ nổi, chỉ có một lỗ hổng, lênh đênh trên sóng nước theo gió trôi nổi Đông Tây. Con rùa mù một trăm năm mới trồi đầu lên một lần kia, sẽ gặp được cái lỗ hổng này không?

Tôn giả A-nan bạch Phật:

Bạch Thế Tôn, không thể được. Vì sao? Vì con rùa mù này, nếu đến biển phía Đông, thì khúc gỗ có thể theo gió, hoặc đến biển phía Tây, Nam, Bắc. Cũng vậy, bốn phía xung quanh không dễ gì gặp được.

Phật bảo A-nan:

Con rùa mù và khúc gỗ nổi tuy trái chiều nhau, nhưng có thể gặp được. Phàm phu ngu si phiêu lưu trong năm đường, tạm thời được thân người còn khó hơn việc trên. Vì sao? Vì những chúng sanh này không thực hành nghĩa này, không thực hành pháp, không thực hành điều lành, không thực hành chân thật, lần lượt sát hại lẫn nhau, kẻ mạnh lấn áp người yếu, tạo ra vô lượng điều ác. Cho nên, các Tỳ-kheo, đối với bốn Thánh đế nếu chưa hiện quán, thì nên siêng năng tìm phương tiện, phát khởi ý muốn tăng thượng, tu học hiện quán.

Phật nói kinh này xong, các Tỳ-kheo nghe những gì Đức Phật dạy, hoan hỷ phụng hành.

(Kinh Tạp A-hàm, kinh số 406)

Được thân người là một điều khó

Thật vậy, trong vòng luân hồi trầm luân miên viễn, trôi lăn trong lục đạo cho đến lúc được làm người là một điều hy hữu, không dễ gì có được tấm thân này. Tiếc thay cho thân phận con người, vì không phải ai cũng nhận ra rằng, được làm người là khó. Ai thấy được sự khó khăn hy hữu này thì người ấy có tuệ giác, có phúc phần, biết trân quý cuộc sống, biết tận dụng tuổi đời ngắn ngủi để làm những việc hữu ích hơn.

Vì tập nghiệp sâu dày, vì vô minh che lấp nên trải qua vô vàn khó khăn mới được làm người nhưng rồi chúng ta lại “không thực hành pháp, không thực hành điều lành, không thực hành chân thật, lần lượt sát hại lẫn nhau, kẻ mạnh lấn áp người yếu, tạo ra vô lượng điều ác” nên tiếp tục tái sinh vào ba đường ác, chịu nhiều đau khổ trầm luân sinh tử.

Theo tuệ giác của Thế Tôn, để tránh xa ba đường ác (địa ngục, ngạ quỷ, súc sinh), tiếp tục tái sinh làm người thì mỗi người cần quy y Tam bảo, giữ gìn năm nhân cách đạo đức của người Phật tử, sống thiện lành. Muốn làm trời thì cần tu tập Bát quan trai, chuyển mười nghiệp xấu ác của thân miệng ý thành hiền thiện. Người nào có thiện căn sâu dày hơn, biết tận dụng quảng thời gian ngắn ngủi của đời người tu tập Tứ Thánh đế, thấy rõ về bốn sự thật để thoát ly tham ái khổ não, chứng đắc giải thoát, Niết-bàn.